Gezegenden Mektuplar I Murat Kurum’un kömür vaadi: Tarih yok, ‘hedef’ var

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı (COP29) Azerbaycan’ın başkenti Bakû’de devam ediyor. 22 Kasım’a kadar sürecek olan konferans, geçen yıllarda olduğu gibi vaatlerle başladı. Örneğin konferansa Türkiye adına katılan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, ilk kez kömürden çıkılacağına ilişkin ifadeler kullandı ancak net bir tarih ve plan ortaya koymadı.

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı’nın ne olduğuna ve içeriğine ilişkin genel bir kafa karışıklığı olabiliyor. Kısaca şöyle özetlenebilir: Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, küresel sıcaklık artışını sınırlamak ve iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak için uluslararası iş birliği oluşturmak amacıyla 1992 yılında imzalandı. 1994 yılında yürürlüğe giren anlaşmayı Türkiye 2004 yılında onayladı ve taraf oldu. Bugün sözleşmenin 196 ülke ve Avrupa Birliği olmak üzere 197 tarafı var. Her yıl düzenlenen konferans ise sözleşmenin en üst düzey karar alma organı. Türkiye’yi müzakerelerde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı temsil ediyor.

2015 yılında imzalanan, Türkiye’nin ise imzalandıktan yaklaşık 6 yıl sonra onayladığı Paris İklim Anlaşması, tüm devletlerin ortak hareket etmeleri gerektiğini kabul ediyor ve küresel sıcaklık artışını 1.5℃’nin altında tutmayı amaçlıyor.

2024 EN SICAK YIL OLMA YOLUNDA

Bilimsel veriler, iklim değişikliğine karşı acilen harekete geçilmezse dünyada yaşam alanlarının daralacağını, aşırı hava olayları ve ölümlerin artacağını gösteriyor. Yine bilimsel verilere göre, süreç böyle devam ederse iklim göçü dahil krizin pek çok etkisinin katlanarak artacağına tanıklık edeceğiz. İklim değişikliğine karşı eylem çağrısının en önemli maddesi ise insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının azaltılması. Bunun için de fosil yakıtlardan çıkış hayati önem taşıyor.

Ülkeler her yıl ulusal sera gazı azaltım hedeflerini açıklıyor. BM Çevre Programı’nın (UNEP) son emisyon açığı raporuna göre tüm beyanlar uygulansa bile dünya, yüzyılın sonuna kadar 2.6 derecelik ısınmaya doğru ilerliyor. 2024 ise tarihin en sıcak yılı olma yolunda...

SÖZLER VERİLDİ AMA DEĞİŞEN BİR ŞEY OLMADI

Geçen sene Dubai’de yapılan COP28’de ülkeler ilk kez fosil yakıtlardan aşamalı çıkışı destekleyen bir metin imzaladı. Türkiye COP28'de de kömürden çıkış ya da aşamalı azaltım için herhangi bir takvim ilan etmedi. Ayrıca 120'ye yakın ülke küresel yenilenebilir enerji kapasitesini üç katına çıkarma sözü verdi. Türkiye geçen yıl bu ülkeler arasında da yer almadı.

Enerji düşünce kuruluşu Ember tarafından hazırlanan yeni bir raporda ise COP28'de yenilenebilir enerjinin üç katına çıkarılmasına yönelik küresel hedefin kabul edilmesinden bir yıl sonra gelinen nokta değerlendiriliyor. Raporda, hükümetlerin ulusal hedeflerinin neredeyse hiç değişmediği görülüyor. 2030 yılına kadar küresel yenilenebilir enerji kapasitesinin iki katından biraz fazla artacağı ortaya konulsa da Ekim 2024 itibariyle ise sadece sekiz ülke yenilenebilir enerji hedeflerini güncelledi ve bu da küresel olarak toplam yenilenebilir enerji hedeflerinde sadece 4 GW'lık bir artışa neden oldu.

KÖMÜRÜN ADI BİLE GEÇMİYOR

COP 29’un en önemli gündem maddelerinden biri fosil yakıtların kullanımından vazgeçilmesi.

Zirvedeki özel oturumda konuşan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefine yönelik Uzun Dönemli İklim Değişikliği Stratejisi belgesini açıkladı. Söz konusu yol haritası 2053 yılında yüzde 50 yenilenebilir enerji ve yüzde 30 nükleer enerji hedefinde bulunuyor ancak fosil yakıtlardan çıkış konusunda bir hedef belirlemek bir yana, belgede kömürün adı bile geçmiyor.

Bu sunumun ardından Greenpeace Türkiye Program Direktörü Berkan Özyer, Bakan Kurum’a “Uzun vadeli hedefte kömür ve genel olarak fosil yakıtlardan çıkışa yönelik hiçbir hedefin yer almamasına” dair bir soru sordu. Kurum bunun üzerine 2053 yenilenebilir hedeflerini tekrar dile getirdikten sonra “Zaman içerisinde fosil yakıtlardan bu süreçte çıkmış olacağız. Emisyon üretmeyen enerji tesis edecek adımları da inşallah atmaya devam edeceğiz” yanıtını verdi.

Bakan Kurum ilk kez böyle bir açıklamada bulundu ancak kömürden çıkışa dair bir plan, tarih ya da somut bir adım telaffuz etmedi. Yani yine vaatleri sıralanmaktan öteye geçemedi.

YILAN HİKÂYESİNE DÖNEN İKLİM KANUNU

Bir de İklim Kanunu meselesi var. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan zirvede yaptığı konuşmada İklim Kanunu’nu çok yakında Meclis'e sunacaklarını açıkladı. Aslında kanun, Paris İklim Anlaşması’nın nasıl uygulanacağına dair boşlukları doldurmak, orta ve uzun vadeli hedefler belirlemek ve bir yol haritası ortaya koymak amacıyla hazırlanıyor. Yılan hikâyesini dönen İklim Kanunu çok uzun zamandır hazırlık sürecinde ve gizemini koruyor. Geçen aylarda kanunun taslağı basına yansımış sonra geri çekilmişti. Taslak metin emisyon azaltım hedefi bulunmadığı ve somut adımların tarif edilmediği konusunda eleştirilmişti.

İklim Kanunu'nun kaçıncı baharda çıkacağını ve içeriğinde somut adımlar olup olmayacağını hep birlikte göreceğiz.