Grönland'ın donmuş topraklarında yeni dinozor türü tanımlandı

Amalyah Hart

İlk kez doğu Grönland’ın soğuk ve vahşi topraklarında gün yüzüne çıkarılmasından yaklaşık 25 yıl sonra, yeni bir dinozor türü olan ‘Issi saaneq’, bölgenin bilinen en eski otobur dinozoru olduğunu keşfeden paleontologlar tarafından tanımlandı.

Almanya’da kalıntılarına yaygın biçimde rastlanan Plateosaurus ile yakından bağlantılı olan dinozor, ismini, Inuit lisanında ‘soğuk kemik’ anlamına gelen yerel kelimelerden aldı ve günümüzden yaklaşık 214 milyon yıl önce, Dünya’nın büyük bir değişime uğradığı bir dönem olan ‘Geç Triyas’ döneminde yaşadı.

TÜM KEMİKLER AYRINTILI BİÇİMDE MODELLENDİ

Diversity dergisinin son sayısında yayınlanan araştırmanın ortak yazarı ve Almanya’nın Halle-Wittenberg kentinde bulunan Martin Luther Üniversitesi’nde bir paleontolog olan Oliver Wings, “Bugüne kadar Almanya’da 100’den bulunan ve uzun zamandır tanınan Plateosaurus’un yakın akrabalarını keşfetmek heyecan verici” diyor.

Issi saaneq’in tanılanmasında, 1990’larda keşfedilen ve hatalı biçimde Plateosaurus türüne ait olduğu zannedilen ve neredeyse eksiksiz halde bulunan iki kafatası etken oldu. Bu durum, Portekiz’in Lizbon kentindeki NOVA Bilim ve Teknoloji Okulu’ndan paleontoloji yüksek lisans adayı Victor Beccari’nin kalıntılar üzerinde daha fazla inceleme yapmaya karar vermesine kadar böyle sürdü. Beccari, “Bu iki kafatası, anatomilerindeki kemik oranları ve bunların şekilleri gibi pek çok yönüyle eşsiz” diyor: “Elimizdeki örnekler kesin olarak ‘Issi saaneq’ adını verdiğimiz yeni bir türe ait.”

Beccari ve araştırma ekibi, mikro-BT [mikro-tomografi] kullanarak kafataslarını taradı ve kemiklerin iç yapılarını görselleştirmek amacıyla bölümlere ayırdı. Oluşturulan üç boyutlu modeller, çevrimiçi MorphoSource sayfası üzerinden herkese açık hale getirildi.

Ekip, kafataslarının bir yavruya ve potansiyel bir genç-yetişkine ait olduğunu ve bugüne dek tanımlanmış olan diğer ‘sauropodomorflar'dan [bir dinozor familyası] farklı olduğunu ortaya çıkardı. Beklenmedik bir şekilde, her ikisi de Issi’den yaklaşık 15 milyon yıl önce yaşamış olan ‘Macrocollum’ ve ‘Unaysaurus’ gibi kayıtlarda bulunan Brezilyalı dinozorlarla bariz benzerlikler paylaşıyorlar. Beccari, bu farklı ama bağlantılı dinozorların coğrafi ve zamansal dağılımının, gelecekte paleontologların onların evrimlerini izlemelerine yardımcı olabileceğini umuyor.

ISSI SAANEEQ: NEDEN GRÖNLAND?

Araştırmacılar, Issi’nin Grönland’da bulunmasının sebebinin, Pangaea’nın* parçalanmasından artan sıcaklıklara kadar geçen dönemde yaşanan büyük iklimsel ve jeolojik değişimlerle açıklanabileceğini ifade ediyor. Kopenhag Üniversitesi’nden araştırma koordinatörü Lars Clemmensen, “Dünya, o dönemde, bitkiyle beslenen ilk dinozorların [bugünkü] Avrupa’ya ve daha ötesine geçmesine olanak sağlayan iklimsel değişimler yaşıyordu” diye izah ediyor.

Beccari’nin araştırmasını denetleyen Octávio Mateus, bunun, ekibin Grönland bölgesinde isimlendirdiği üçüncü yeni omurgalı fosil türü olduğunu dile getiriyor. “Bu durum, o bölgenin bilimsel açıdan ne kadar önemli olduğunu gözler önüne seriyor” diyor ve bir yüksek lisans öğrencisinin böylesine ufuk açıcı bir paleontolojik keşfe öncülük etmesinin bilhassa özel bir durum olduğunu vurguluyor. “Eldeki sonuçlar ve içerik itibariyle, Lizbon NOVA Üniversitesi’ndeki Paleontoloji Yüksek Lisans programımızda böyle bir tezin yazılması muhteşem” diye ekliyor

*Pangaea ya da Pangea, Paleozoik zaman sonları ile Mezozoik zaman başlarında var olmuş dördüncü ve son süper-kıtadır. Yaklaşık 300 milyon yıl önce daha önceki erken kıta parçalarından toplanarak bir araya geldi ve yaklaşık 175 milyon yıl önce ayrılmaya başladı.

Yazının orijinali Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)