Araştırma şirketi yöneticilerinden anketler için son gün yorumu

ANKARA - Kamuoyu araştırmacıları hem Türkiye’deki son iki seçimde hem de dünyanın yakından izlediği İngiltere Brexit oylaması ile ABD Başkanlık seçiminde kötü birer sınav verdi. Öngörülemeyen sonuçlar, üst üste yanılgılar araştırma şirketlerine olan güveni sarstı.

16 Nisan’da yapılacak anayasa değişikliği referandumu Türkiye’deki araştırma şirketlerinin kaybettiği güveni yeniden sağlaması, itibarını koruması için yeni bir şans. Ancak bu kez şirketlerin önünde “eğilimini gizleyen seçmen” riski var.

Bu riske karşın araştırma şirketleri (+)(-) 2 hata payıyla son anket sonuçlarını yayınladı. Araştırmaya dayanan anketlerin büyük kısmı 52-48'le “evet” sonucuna işaret ediyor. Bunların içinde yüzde 60.8 ile en yüksek “evet” oranını veren ise A&G Araştırma şirketi oldu. Şirketi kapatmayı göze alan Avrasya Kamuoyu Araştırmaları Merkezi ise “Yüzde 57.75 hayır” dedi.

Referanduma saatler kala anket şirketlerinin yöneticileriyle araştırma yürütürken sahada yaşadıkları manzarayı ve sonuçlarla ilgili değerlendirmelerini aldık.

GEZİCİ: SEÇMEN SUSKUNLUK SARMALINDA

Son bulgularını “yüzde 51.3 Evet, yüzde 48.7 Hayır” olarak açıklayan Gezici Araştırma Genel Müdürü Murat Gezici, sahada yaşadıkları durumu, “Seçmen suskunluk sarmalında” diyerek şöyle açıkladı:

“Utangaç seçmen” nitelemesi yapıldı ama bu ifadeyi doğru bulmuyorum. Seçmen suskunluk sarmalında. Görüyor, duyuyor ama konuşmuyor, korkuyor. 1 anket için 7-8 eve gidiyoruz. İnsanlarda tedirginlik, korku var. Kendilerini güvenceye almak için sınırlar çizip dışarıya rengini belli etmiyor. Liberal demokrasiye inancın azaldığı, suskunluk sarmalı yaşanan bir süreç görüyoruz."

Gezici’ye göre, “Hayır” diyecek sol-sosyal demokrat-milliyetçi seçmenin yanı sıra AK Parti’ye oy veren ama çeşitli nedenlerle “Hayır”a eğilimli dindar-muhafazakar seçmen de bu sarmal içinde yer alıyor.

'KARARSIZ'DA İLK KEZ YÜZDE 20'LERİ GÖRDÜK'

Referandum sürecinde sahada dikkat çeken bir başka durum ise kararsızların yüksek oranı oldu. 15 yıllık AK Parti iktidarında kararsız seçmenin yüzde 12-13’le başlayıp kampanya sonunda düştüğüne dikkat çeken Gezici, ilk kez bu seçim sürecinde yüzde 19-20’leri gördüklerini, şimdi bunun yüzde 10’un altına indiğini söyledi.

“Evet” oylarının artma ihtimalini az gören Gezici, “Bıçak sırtı bir durum var” diyor. Sandığa gitme oranının daha önceki referandumlara kıyasla yükselip, genel seçime katılım oranı olan yüzde 84-85’i bulmasını bekleyen Gezici, referandum gecesi için uyarıyor:

“Seçimin bizim de öngördüğümüz gibi yüzde 50-51 ile sonuçlanması durumunda referandum çok tartışmalı şaibeli ilan edilebilir. Burada sağduyulu hareket edilmeli.”

METROPOLL: BENZER SONUÇLAR 'EVET' İHTİMALİNİ GÜÇLENDİRİYOR

Metropoll Sosyal Araştırmalar Şirketi araştırma sonuçlarını sadece abonelerine gönderiyor. Şirketin sahibi Özer Sencar’ın Gazete Duvar’la da paylaştığı 7-11 Nisan anket sonuçlarına göre yüzde 47.5 evet, yüzde 43.1 hayır çıktı. Kararsızlar oransal olarak dağıtıldığında yüzde 52.5 evet, yüzde 47.5 hayır oranına ulaşıldı.

Metropoll’ün son araştırmasında “seçmen cevap vermek istemiyor” iddiası da sorgulandı. 3 kişiden birinin anketlere yanıt vermediği bulgusuna ulaşıldı. Sencar, 3’te 1 sonucunun anketlere katılmada isteksizliğin arttığına dair somut bir veri olduğunu söyledi. Seçmenin doğru söylemediği yönündeki iddiaları da değerlendiren Sencar şunları kaydetti:

“Bizim yüzde 52.5 evet sonucunu gördüğümüz araştırmalarda “bugün seçim olsa” dediğimizde de AK Parti’nin oyunun yüzde 52.5 olduğunu görüyoruz. Yine ekonomiyle ilgili beyaz eşyada ÖTV’nin kaldırılması sigorta primlerinin 53 liraya indirilmesi gibi düzenlemelerin olumlu etkileri var. 'İnsanlar saklıyor' deniliyor ama referanduma yönelik veri ile araştırmadaki diğer sorulara yanıtlardaki ilişki de güçlü.”

'TAM TERSİ DE OLABİLİR'

Araştırma şirketlerinin birbirine yakın “Evet” bulguları, hata payları dikkate alındığında “Hayır” ihtimaline de işaret ediyor. Sencar’ın bu konudaki yorumu ise farklı:

“Birbirimizden habersiz bulduğumuz sonuçlar birbirine yakın. Bu verilerin bir çoğu 52-48 evet yönünde. Hata payı ile değerlendirildiğinde tam tersi de olabilir. Ama bu kadar araştırma şirketi bu sonucu bulduysa bunun bir zemininin olması lazım. 4 puanlık hata payı içinde birisinin de 52 hayır demesi lazım. Ama böyle bir araştırma sonucu yok.”

Katılım konusuna da özel olarak eğildiklerini anlatan Sencar, “Bizim hesabımız katılımın yüzde 83 olacağı yönünde. Seçmenin yüzde 17’si sandığa gelmeyecek.

'KAPATIRIZ SÖZLERİMİN ARKASINDAYIM'

Referandumun en iddialı araştırmalarından birini Avrasya Kamuoyu Araştırmaları Merkezi yöneticisi Kemal Özkiraz açıkladı. “Yüzde 57.75 hayır” çıkmazsa şirketi kapatacağını söyleyen Özkiraz sözlerinin arkasında:

“Araştırma sürecinde yaptığımız anketlere doğru cevaplar alamadığımız için “evet-hayır” diyenlerle derinlemesine mülakat yoluna gittik. 15 yıldır anket yapıyorum ama hiç bir seçimde yüz yüze mülakata başvurmak zorunda kalmamıştım. İlk defa seçmenin anketöre doğru cevaptan çekindiğini görünce bunu yapmak zorunda kaldık. Bu mülakatlar ile gizli hayırcıları tespit ettik, açıkladığımız sonuca ulaştık. “Evet” çıkartacak yeni bir gelişme beklemiyoruz. Ben hala çok iddialıyım. “hayır” çıkacak, hatta bizim anketlerden de yüksek çıkabilir.”

Bu referandum ile daha önceki seçimleri kıyaslayan Özkiraz, AK Parti teşkilatlarının çalışmadığını söyledi. Özkiraz bunun nedenleriyle ilgili de şu tespitleri yaptı:

“Evet”i savunmanın zor olduğunun farkındalar. Evet çıkmasının onlara faydası olmadığının farkındalar. “Hayır” çıkarsa bir şey değişmeyecek ama “evet” çıkarsa ne olacağını onlar da bilmiyor. Yerelde teşkilatlar çalışmadı.”

Katılım oranını daha önceki seçimlere katılım, mevsim, takvim ve seçimin sıcak gündemi gibi unsurlar üzerinden ölçtüklerini söyleyen Özkiraz, genel seçimin de üstünde yüzde 86-87 katılım beklediklerini söyledi.