'Çocuklu anneler için hapse alternatif yöntemler tartışılmalı'

DUVAR - CHP İstanbul Milletvekili Gamze Akkuş İlgezdi’nin annesiyle beraber cezaevlerinde kalan çocuklarla ilgili soru önergesine yanıt veren Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, 560 çocuğun anneleriyle birlikte cezaevinde kaldığını açıkladı. Anneleriyle birlikte cezaevlerinde kalan çocuklar için yeni yasal düzenlemelerin şart olduğunu belirten Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği Kadın Mahpuslar Ağı Temsilcisi avukat Ezgi Duman, çocuklarıyla birlikte cezaevlerinde kalan kadınlar için yasal düzenlemelerin yapılması gerektiğini vurgulayarak, yeni alternatif yöntemlerin sağlanması gerektiğini söyledi.

Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği Kadın Mahpuslar Ağı Temsilcisi avukat Ezgi Duman ile Türkiye'deki cezaevlerinde çocuklarıyla birlikte kalan kadınları ve çocukları konuştuk...

Öncelikle şunu sormak istiyorum: Bir çocuk annesi ile birlikte neden 'ceza çekiyor'...

Bu aslında çok uzun cevabı olan bir soru. Çünkü çocukların annesiyle birlikte hapishanede olmasının siyasal, felsefi, sosyolojik, tarihi nedenleri var. İnfazı, hapishanelere dair genel bir tartışmanın parçası olarak ele almak gerekiyor konuyu.

'YÜKSEK GÜVENLİKLİ CEZAEVLERİNDE KALMAK KÖTÜ MUAMELE'

Cezaevlerinde annesinin yanında yaşamak zorunda kalan 560 çocuktan 100’ünün açık havayı görebildiği aktarıldı. Buradan yola çıkarak bir çocuk annesi ile cezaevinde kalmak mecburiyetindeyse siz ne gibi öneriler sunuyorsunuz?

Bir çocuk her şeyden önce hapishanede olmamalı. Bu nedenle küçük çocuğu olan kadın mahpuslar bakımından hapsetmenin alternatiflerini gündeme getirmek zorundayız. Ama çocuklu kadınlar illa ki hapishanede olacaksa en azından çocuklar için daha iyi koşulların sağlanması gerekiyor. 0-6 yaş grubu çocuklar hapishanede kalıyor ki bu aslında erken çocukluk dönemine işaret ediyor. Erken çocukluk dönemindeki bir kişinin olabildiğince fazla uyaranla karşılaşması, akranlarıyla bir araya gelebilmesi, çeşitli doğal ve sosyal ortamlara girebilmesi ruhsal ve fiziksel gelişimi için çok önemlidir. Haliyle bir yetişkin için bile ciddi sorunlar açığa çıkaran yüksek güvenlikli hapishanelerde çocukların kalması açıkça kötü muamele niteliğindedir.

'YENİ HAPİSHANE AÇILMASINI TALEP ETMİYORUZ ANCAK...'

Peki çocuklar cezaevinde genel olarak hangi zorluklarla karşılaşıyorlar?

Bazı yüksek güvenlikli hapishanelerde, belirttiğimiz üzere, toprağa, bitkiye dokunma, gök yüzünü tam olarak görme şansı yok. Güvenlik gerekçesiyle bazı oyuncaklar içeri alınmıyor. Çoğu hapishanede kreş imkanı bulunmuyor. Biz tabii ki yeni hapishane açılmasını talep etmiyoruz ancak çocuklar hapishanede kalacaksa da en azından kadınlar için yapılmış kreş imkanı olan, çocukların akranlarıyla buluşabileceği, toprağa, bitkiye hatta hayvanlara dokunabileceği hapishanelerde kalmalı. Güvenlik adı altında yapılan uygulamalar en asgari düzeye çekilmeli ve uluslararası hukuka uygun olarak çocuğun üstün yararı "güvenlik kaygısının" önünde görülmeli. Örneğin özgürce oyuncaklara erişim sağlanabilmeli, arama, sayım gibi uygulamalar çocukların gözü önünde kesinlikle yapılmamalı. Çocukların hapishane dışındaki dünyayı, mümkün olduğunca annesinin de olduğu bir şekilde, tanıması sağlanmalı.

'ÇOCUKLU KADINLAR KENDİLERİNİ SUÇLUYOR'

Bir çocuk annesiyle birlikte 6 yaşına kadar cezaevinde kalıyorsa sevgi evlerine ya da sosyal hizmet kurumlarına veriliyor. Cezaevlerinde çocuklarıyla birlikte kalan anneler sizlerle bu konuda mektuplar üzerinden iletişim kurduklarında neler anlatıyor...

Bize bu konuda az da olsa mektup geldi. Aslında şöyle bir durum var: Kadınlar, özelde adli kadın mahpuslar, kendilerini zaten hapishanede olmaktan dolayı sık sık suçlayabiliyor ve yaşadıkları olumsuzlukları hakkettiklerini dile getiriyorlar. Bu durum aile, arkadaşlar ve yer yer hapishane personelince damgalanmayla beraber perçinleniyor. Çocuklu kadınlar ise kendilerini çocuklarından dolayı da suçluyor. Çocuklarının hapishanede olmasıyla ilgili de kendilerine yükleniyorlar ve bu yaşanan travmayı arttırıcı oluyor.

'6 YAŞINDAN SONRA ÇOCUK BABASINA VERİLDİ AMA...'

Diyelim ki çocuk anneden alındı ve sosyal hizmetler kurumlarına verildi. Anne bu durumdan nasıl etkileniyor?

Tüm bunlara ek olarak tabi bir de çocuklarından ayrılma korkusu var. 6 yaşına kadar beraber hapishanede kaldıkları çocukları birden alınıyor. Üstelik çocuğun dışarıda babasının olması da olmaması da farklı sorunlar yaratabiliyor. Örneğin bize yazan bir kadının 6 yaşından sonra çocuğu çıkmış ve babasıyla kalmaya başlamış. Ancak kadının iddiasına göre, baba uyuşturucu bağımlısı ve çocuğu okula göndermiyor. Ayrıca anneden de kaçırıyor, görüşe getirmiyor. Kadın çocuğunun bulunmasını ve sosyal hizmet kurumuna verilmesini istiyordu. Çocuğa dışarıda bakacak kimse yoksa da bu kez sevgi evlerinde, sosyal hizmet kurumlarında kalma durumu var. Bu tür kurumlara olan güven de ortada. Ne yazık ki çoğu kişi buralarda çocuğunun ne şartlarda kalacağından emin değil.

'TÜRKİYE'DE NİYE TARTIŞMAYALIM Kİ?'

Bütün bu söylediklerinizden yola çıkılarak sizce cezaevlerinde çocuklarıyla birlikte kalan kadınlar için yeni bir yasal düzenleme şart mı, şartsa ne gibi yasal düzenlemeler getirilmeli?

Elbette şart. Durumun vahameti ortada. Hapishaneler koşullar düzelse bile çocuklar için uygun değil. Bu yüzden küçük çocuğu olan kadınların hapsedilmeyeceği alternatif yollar üzerinden gidilmeli. Dünya üzerinde bugün hapsetmenin alternatifleri tüm mahpuslar bakımından tartışılıyor. Kadın mahpuslar, hele de çocuklu kadınlar için Türkiye'de niye tartışmayalım ki?

Bu durum kabul edilmiyorsa en azından çocuklu kadınların kadın hapishanelerinde kalması, güvenlik uygulamalarının sınırlanması, çocuğun dışarıyla olan bağının güçlendirilmesi için yasal güvenceler getirilmeli. Örneğin kadın hapishanelerinde ya da kadınların kaldığı hapishanelerde çocukların, mümkünse dışarıda, kreş imkanından yararlanması yasal zorunluluk olmalı.