Iraklı siyaset bilimcisi Sad Cevad: Barzani 3 yanlış yaptı

DUVAR - İstanbul'daki TÜSES (Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı) ve Şişli Belediyesi tarafından düzenlenen ‘Bir Arada Yaşamanın ve Barışın İmkânlarını Aramak/Ortadoğu Konferansı' tamamlandı. Konferansta en çok ilgi gören başlıklardan biri de Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ndeki bağımsızlık referandumu oldu. Konferansa İngiltere'den katılan ve Bağdat Üniversitesi'nde 30 yıl çalışan siyaset bilimi profesörü Sad Cevad'la bağımsızlık referandumunu ve Türkiye'nin Ortadoğu'daki durumunu konuştuk. ABD'nin Irak işgali sonrası 2008 yılında ülkesinden ayrılan Cevad halen Londra'daki bir üniversitede akademisyenliğe devam ediyor.

Prof. Sad Cevad, KDP (Kürdistan Demokrat Partisi) Başkanı Mesut Barzani'nin üç ana başlıkta hata yaptığını söylüyor. Cevad'ın sorularımıza verdiği yanıtlar şöyle:

Mesut Barzani referandumundan sonra yaptığı bir açıklamada, “25 Eylül 2017 tarihinde gerçekleştirdiğimiz Kürdistan bağımsızlık referandumunun ardından biz bu kilidin anahtarını elimize aldık. O anahtar elimizde bulunduğu sürece, biz bir gün bağımsızlık kapısını açacağız” demişti? Sizce bu sözlerin anlamı neydi?

Mesut Barzani birçok konuda yanlış yaptı. Bu yanlışlardan biri de Bağdat'tan uzaklaşması oldu. Barzani, ABD ve diğer devletlerin desteği ile her şeyi yapabileceğini düşündü. Ama düşündükleri gibi olmadı. Bir şeyler ters gitti. Yapılan üçüncü yanlışta da Irak merkezi hükümetinin güçsüzlüğü nedeniyle Barzani her şeyi yapabileceğini düşündü. Sizin aktardığınız sözlerin de bu yanlışların devamı olduğunu düşünüyorum.

'SONUÇLAR SAĞLIKLI DEĞİL'

Açıklanan sonuçlara göre yüzde 93 'Evet' oyu çıkmasını nasıl değerlendirirsiniz?

Barzani Kerkük ve Musul'un kuzeyi gibi Kürtlere ait olmayan yerleri işgal etti. Kerkük'te Araplar ve Türkmenler olmadan referandum yapıldı. Sonra yüzde 93 evet oyu çıktığını söylediler. Ben bunun kesinlikle sağlıklı olmadığını düşünüyorum.

Peki Barzani'nin başka hangi alternatifleri vardı? Referandumun ertelenmesi tek çözüm yolu muydu?

2005 yılında Anayasayı imzalayarak, 'Biz Irak'la birlik içinde olacağız' denilmişti. Bağımsızlık istiyorlarsa önce Anayasayı değiştirmeleri gerekiyor. Anayasa değiştirildikten sonra referanduma gidilebilirdi. Barzani'nin, en başında merkezi hükümetle konuşarak bütün Iraklılar için her konuda net olduğunu göstermesi gerektiğini düşünüyorum.

'MERKEZİ HÜKÜMET ANAYASAYA GÖRE HAREKET ETTİ'

Konferanstaki konuşmanız sırasında, 'Barzani arkasına dış güçleri alarak referanduma karar verdi' ifadelerini kullandınız. Ama referandumdan sonra İsrail dışında yüksek sesle referandumu tanıyan devlet olmadı...

Şimdiye kadar İsrail referandumu tanıdığını söyledi. İngiltere de tanıyor. Yapılan bir toplantıda Barzani'ye, 'Tüm dünya ülkeleri senin yanında duracak' dediler. Irak merkezi hükümeti ilk defa sakin ve doğru duruşuyla referandumu iptal ettirdi. Irak hükümeti Irak Anayasa'sına göre hareket etti ve yasal kararlar aldı. Şimdi ABD iki yönlü oyununu oynuyor. ABD'nin bir kısmı Barzani'yi destekliyor diğer kısmı da referanduma karşı çıktı. Lakin İran, Türkiye ve Irak merkezi hükümetinin duruşu referandumu iptal ettirdi.

'HAŞDİ ŞABİ SİYASİ GÜÇ KAZANMAK İSTİYOR'

Referandumdan hemen sonra Irak ordusunun Kerkük ve çevresini peşmergeden aldığı saldırıda İran denetimindeki Haşdi Şabi milisleri sıkça gündeme geldi. Burada da Haşdi Şabi'nin Türkiye için ileride büyük bir sorun teşkil edeceği yorumları yapıldı. İlerleyen süreçte Haşdi Şabi'nin sadece Kürtlerle değil Irak merkezi hükümeti ile sorun yaşayabileceği tezi hakkında ne düşünüyorsunuz?

Haşdi Şabi özel bir durum için ortaya çıktı. Irak'ta Haşdi Şabi şu an hükümetin kontrolü altında. Haşdi Şabi'nin başkanları gelecek sene parlamentoya girmek için başvuruda bulundu. Kendileri siyasi güç kazanmak için parlamentoya girmek istiyor. Hükümet de bunu destekliyor. Gelişmeler neyi gösterir bilmiyorum ama Irak merkezi hükümeti ve Haşdi Şabi arasında bir sorun olabileceğini zannetmiyorum.

'TÜRKİYE ORTADOĞU'DA GÜÇLENEBİLİR'

Bütün bu gelişmeler ışığında Türkiye ve İran'ı Ortadoğu'nun neresinde görüyorsunuz?

Türkiye, Ortadoğu'da çok önemli bir güç. İran da aynı şekilde... Irak da belki bir gün bu noktaya gelebilir. Şu an Rusya bölgede öldü. İlerleyen süreçlerde özellikle Türkiye'nin bölgede daha çok söz sahibi olacağını düşünüyorum. Türkiye'nin Ortadoğu'daki siyaseti daha da güçlü olabilir.