AYM Başkanı Arslan: OHAL sürecindeki öncü kararları önemli ölçüde tamamladık

DUVAR - Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) 56'ıncı kuruluş yıl dönümü dolayısıyla AYM Yüce Divan Salonu'nda tören düzenlendi. AYM Başkanı Zühtü Arslan'ın ev sahipliğinde gerçekleştirilen törene Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TBMM Başkanı İsmail Kahraman, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'nun yanı sıra bakanlar ve yüksek yargı mensupları katıldı.

Törende konuşan Arslan, anayasa yargısının temelinde anayasanın üstünlüğü ilkesinin yattığını söyledi. Anayasa Mahkemesi'nin olağanüstü hal şartlarında dahi 'hak eksenli' yaklaşımla kararlar vermeye devam ettiğini öne süren Arslan, şunları söyledi:

"Olağanüstü halin getirdiği aşırı başvuru sayısının da yönetilebilir hale getirmiştir. Geçen yıl bu salonda yaptığım konuşmada, 15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra yoğun bir iş yüküyle karşı karşıya olduğumuzu, ancak bir yandan bu iş yükünü azaltma, diğer yandan da öncü kararları alma sürecinin devam ettiğini söylemiştim. Bu bağlamda Anayasa Mahkemesi 20 Haziran 2017 tarihli öncü kararında öncelikle olağanüstü yönetim usullerinin uygulandığı dönemlerde alınan tedbirlere ilişkin hak ihlali iddialarını inceleme yetkisine sahip olduğunu belirtmiştir. Bu kararda, ayrıca olağanüstü dönemde yapılan bireysel başvuruların Anayasa'nın 15'inci maddesi kapsamında nasıl ele alınacağına dair temel ilkeler de belirlenmiştir."

'ÖNCÜ KARARLAR ÖNEMLİ ÖLÇÜDE TAMAMLANDI'

Anayasa Mahkemesi'nin belirlediği söz konusu ilkelerle ilk kez olağanüstü dönemlerde bireysel başvuru hukukunun temel parametrelerini tespit ettiğini söyleyen Arslan, şöyle dedi: "Anayasa Mahkemesi bu ilkeler daha sonra tutuklu hakim ve savcılar, gazeteciler ve diğer meslek gruplarıyla ilgili başvurularda geliştirerek öncü kararlarını önemli ölçüde tamamlamıştır. Bunlar dışında mahkeme, tutuklu milletvekillerinin başvurularının çoğunu da karara bağlamıştır."

"Anayasa mahkemesine başvuru sayısı geçen yıl bu zamanlar yüz bini aşmıştı" diyen Arslan, şöyle konuştu: "Bu kapsamda alınan tedbirler sayesinde derdest başvuru sayısı büyük oranda azaltılmıştır. Anayasa Mahkemesi, 15 Temmuz sonrasında olağanüstü bir çabayla 120 bin başvurudan 103 bin kadarını sonuçlandırmıştır. Böylece olağanüstü hal döneminde şu ana kadar yapılan başvuruların yüzde 86'sı karara bağlanmıştır. Halihazırda mahkememizin önünde yaklaşık 39 bin başvuru bulunmakta olup bu başvuruların 9 bin kadarı olağanüstü dönem tedbirlerine ilişkindir."

'KANUN YOLU' VE 'YERİNDELİK' NE ANLAMA GELİYOR?

Konuşmasında, Anayasa Mahkemesi'nin 15 Mart 2018 tarihinde verdiği bir kararda 'kanun yolu' ve 'yerindelik' incelemesi yasağından ne anlaşılması gerektiğini de değerlendirdiğini hatırlatan Aslan şunları ifade etti:

"Anayasa Mahkemesi'ne göre yasak getirilen alan, temel haklara ilişkin anayasal güvencelerle ilgili olmayıp bireysel başvuru kapsamı dışındaki hukuka aykırılık iddialarına ilişkindir. Dolayısıyla "Anayasa'da öngörülen güvenceler dikkate alınarak bireysel başvuru kapsamındaki temel hak ve özgürlüklerin ihlal edilip edilmediğine ilişkin herhangi bir inceleme 'kanun yolunda gözletilmesi gereken hususun incelenmesi' veya 'yerindelik denetimi' olarak nitelendirilemez. Aynı kararda, aksi yönde bir kabulün Anayasa Mahkemesi'nin bireysel başvuruları karara bağlama yetki ve görevini işlevsiz kılacağı, bunun da bu kurumun etkili bir hak arama yolu olarak öngörülmüş olması amacıyla bağdaşmayacağı belirtilmiştir."

'ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ UYGULANMAMASI DÜŞÜNÜLEMEZ'

Arslan, şöyle devam etti: "Bu noktada bireysel başvuruda Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcılığı ve icrası meselesi de üzerinde durulması gereken bir konu olarak ortaya çıkmaktadır. Mahkemenin yukarıda bahsedilen kararın da vurgulandığı üzere, Anayasa'nın 153. maddesi uyarınca ‘Anayasa Mahkemesi kararları yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını, gerçek ve tüzel kişileri bağlar.’ Bu durum, anayasanın bağlayıcılığını ve üstünlüğünü düzenleyen Anayasa'nın 11. maddesinin de doğal bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu hükmün, genel olarak mahkeme kararlarının bağlayıcılığını düzenleyen Anayasa'nın 138. maddesinden temel farkı, Anayasa Mahkemesi kararlarının yasama, yürütme ve idare yanında yargı organlarını da bağladığını söylemesidir. Bu bağlamda Anayasa'nın açık hükümleri karşısında Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmaması düşünülemez."

'AİHM'E YAPILAN BAŞVURULAR AZALDI'

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun açılmasından sonra Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne (AİHM) yapılan başvuruların ve bu başvurularda verilen ihlal sayılarının önemli ölçüde azaldığını söyleyen Arslan, "Ayrıca 15 Temmuz sonrası olağanüstü dönemde yüz bini aşan başvuru, bu yolun açılması sayesinde Strazburg'a gitmeden Anayasa Mahkemesi önünde karara bağlanmış veya derdest durumdadır" diye konuştu. (ANKARA/DHA)