AYM’den cinsiyet değişikliği kararı

Nurettin Öztatar

DUVAR - Anayasa Mahkemesi (AYM), cinsiyet değişikliğine izin verilmemesi nedeniyle maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkının ihlal edildiğine karar verdi.

Anayasa Mahkemesi’nden karara ilişkin yapılan açıklamada" M.K. (B. No: 2015/13077) başvurusunda Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirmesi hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir" denildi.

Nüfus kaydında kadın olan başvurucunun (trans birey) erkek cinsiyetine geçmek istediğine dikkat çeken AYM, Asliye Hukuk Mahkemesi'nde açılan davada, mahkemenin, sağlık kurulu raporunda başvurucunun üreme yeteneğinin bulunması ve cinsiyet değiştirme şartlarının oluşmadığı gerekçesiyle davayı reddettiğini hatırlattı.

İLGİLİ KANUN MADDESİ İÇİN İPTAL KARARI

Dava sürerken Anayasa Mahkemesi, başka bir başvuruyu karara bağlayarak, başvurucunun da talebinin reddine gerekçe gösterilen ilgili kanundaki üreme yeteneğiyle ilgili ibareyi Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti. Bunun üzerine başvurucunun Asliye Hukuk Mahkemesine açtığı yeni dava ise kabul edilerek cinsiyet değişikliğine izin verildi.

AYM kararında, Anayasa'nın 17. maddesi herkesin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkını güvence altına aldığı vurgulandı.

Kararla ilgili açıklamada şu ifadeler yer aldı:

“Başvurucunun kadın üreme organlarına sahip olmasına rağmen erkek cinsiyet kimliğini benimsemiş olduğu uzmanlardan oluşan sağlık raporuyla belirlenmiş, hayatına erkek kimliğiyle devam etmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

Somut olayda cinsiyet değiştirme ameliyatından önce üreme yeteneğinden vazgeçmesini zorunlu kılan kısırlaştırma operasyonuna yönlendirilmesinin başvurucunun maddi bütünlüğüne müdahale oluşturduğu değerlendirilmektedir. Asliye Hukuk Mahkemesinin ret kararı aynı zamanda cinsiyet kimliği ve kişisel gelişim hakkı bakımından da müdahale teşkil etmektedir.

Başvurucunun cinsiyet değiştirme ameliyatından sonra her iki cinsiyete ait üreme yeteneğinden yoksun kalacağı sağlık raporunda ayrıca vurgulanmıştır. Buna karşılık ilk derece mahkemesi başvurucuya üreme yeteneği bulunduğu için izin vermemiştir. Üreme yeteneği bulunan transseksüel kişinin, cinsiyet değiştirme ameliyatı olduğunda, üreme yeteneğinden de sürekli biçimde yoksun kalacağı kuşkusuzdur.

Anayasa Mahkemesinin, başvurudan sonra verdiği bir kararda ilgili kanundaki ibareyi iptal ettiği de dikkate alındığında, başvurucunun maddi ve manevi varlığının korunması hakkına yapılan müdahalenin, demokratik bir toplumda gerekli olarak değerlendirilemeyeceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle Anayasa’nın 17. maddesinde güvence altına alınan maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.”