İHD'den yerel seçim raporu: AKP savunduğu seçmen kütüklerine itiraz ediyor

ANKARA - İnsan Hakları Derneği (İHD) 31 Mart Yerel Seçimlerine ilişkin rapor hazırladı. Seçim kampanyası sürecinde ve sonrasında yaşanan ihlalleri de içeren raporda seçmen kütüklerine  dair tartışmalara ilişkin veriler de paylaşıldı.

Türkiye'de seçmen kütüklerinin sorunlu olduğunu belirten İHD, öneri kısmında, "Seçmenlerin oy kullanırken parmak boyası ile oy kullanması sağlanmalıdır. Seçmen kütüklerinin güncelleştirilmesi ve gerçeğe yakın kütük oluşturulması için özel çalışma yapılmalıdır" ifadelerine yer verdi.

SEÇİM İDARESİ HAKKINDA GÖRÜŞLER

Yüksek Seçim Kurulu üyelerinin görev süresinin 27 Aralık 2018 tarihinde dolmasına karşın en az bir yıl daha uzatıldığı ve bu kararın iptaline karşı Anayasa Mahkemesi'ne açılan davanın  reddedildiği de hatırlatılan raporda, "İktidar partisinin çıkarmış olduğu kanunla YSK üyelerinin görev süresini uzatması, muhalefet tarafından YSK’ya olan güvensizliği pekiştirmiştir" denildi.

16 Nisan 2017 tarihli referandumdan önceki Anayasa'da seçim dönemlerinde Adalet, İçişleri ve Ulaştırma bakanlarının istifa ederek tarafsız kişilerin bu makamlara oturduğunu hatırlatan raporda, "Seçimlerin güvenliğinin İçişleri Bakanlığı tarafından sağlanması, sandık sonuçlarını içeren torbaların İçişleri Bakanlığı’na bağlı görevliler tarafından taşınması, il ve ilçe seçim kurullarında görevli hakimlerin HSK’ya bağlı olması ve HSK Başkanı’nın da Adalet Bakanı olması, seçim idaresine olan güvensizliği artırmıştır çünkü mevcut İçişleri ve Adalet bakanları doğrudan doğruya Cumhurbaşkanı’nın atadığı kişilerdir. Cumhurbaşkanı artık partilidir. Kendi partisi seçime girmektedir ve bizatihi bütün propagandayı Cumhurbaşkanı yapmaktadır" ifadelerine yer verildi.

'KÜTÜKLERİN DOĞRULUĞUNU SAVUNAN PARTİ AKP'DİR'

Seçimlerden önce boş bina veya dairelerde, konut olmadığı halde konut gibi gösterilen yerlerde "yığma seçmen" diye tarif edilen  hayali seçmenlerin yazıldığı belirtilen raporda, CHP’nin İstanbul ili ile ilgili olarak yapmış olduğu itirazların büyük çoğunluğu kabul edilmemiştir. Buna rağmen 2 haftadır İstanbul BB Başkanlığı seçim sonuçlarının ilan edilmemesi oldukça ironiktir. Seçmen kütüklerine itiraz yapan parti CHP’dir, bu kütüklerin doğruluğunu savunan parti AKP’dir. Seçim sonucunda seçmen kütüklerinin usulsüzlüğü üzerinden itiraz geliştirmiştir" denildi.

HDP'nin tespitlerine de yer verilen raporda, "HDP’nin tespitlerine göre Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde neredeyse tamamı kolluk görevlerinden oluşan 14 bin 284 seçmen kaydının seçim sonuçlarını etkilemek amacıyla çeşitli il ve ilçelere kaydırıldığı tespiti yapılmıştır. Bununla ilgili itirazlar yapılmış ancak bu itirazlar kabul edilmemiştir" ifadesi kullanıldı.

'İÇİŞLERİ BAKANI, HEDEF GÖSTERME GİBİ SÖYLEMLERLE SEÇİM ORTAMINI ZEHİRLEMİŞTİR'

"YSK, OHAL KHK’ları ile kamu görevinden ihraç edilenlerin adaylığını kabul ettiği halde kazanan kişilerin belediye başkanı, belediye meclis / il genel meclis üyesi olamayacağına karar vererek seçme ve seçilme hakkını ihlal etmiştir" denilen raporda, seçim kampanyası ortamına ilişkin de şu değerlendirmeler yapıldı, "Bu seçim döneminde yürütülen seçim kampanyalarında öne çıkan en önemli konu nefret söylemidir. Türkiye’de nefret suçları düzenlenmemiştir. Bunun rahatlığı ve dokunulmazlığın zırhı ile özellikle iktidar sözcüleri nefret söylemini had safhaya vardırmış, özellikle İçişleri Bakanı muhaliflere yönelik hakaret, tehdit, karalama, hedef gösterme gibi söylemlerle seçim ortamını adeta zehirlemiştir."

'AK PARTİ'NİN 78 İTİRAZINDAN 68'İ KABUL EDİLDİ'

Seçimin ardından YSK'ya yapılan itirazlara ilişkin görüşlerin de paylaşıldığı raporda, "Seçimlerden sonra da muhalefet partilerinin itirazları kabul edilmezken iktidarda bulunan Cumhur İttifakı partilerinin itirazları kabul edilerek işleme alınmıştır" denildi.

dokuz8Haber sitesinin yaptığı araştırmaya dair verilerin de yer aldığı raporda, yapılan itirazlara ilişkin, "167 farklı itirazda HDP’nin 17 itirazının sadece 3’ünün kabul edildiği görülürken AKP’nin gerçekleştirdiği 78 itirazdan 68’inin kabul edildiği tespit edilmiştir. HDP’nin kabul edilen 3 itirazının da seçimi kazandığı 3 seçim bölgesinde yaptığı itirazlar olduğunu da belirtmek gerekir. Saadet Partisi’nin ise 5 itirazı arasında kabul edilen yok. Kabul rakamları, İyi Partili adaylar için 30 başvuruda 8, CHP için 16’da 7, MHP için 16’da 11, Bağımsızlar için ise 3’te 2 olarak ortaya çıkmıştır. Saadet Partisi’nin bir başvurusu hariç tüm başvuruları sonuçsuz kalmıştır" bilgisi paylaşıldı.

31 MART GÜNÜ YAŞANAN İHLALLER

YSK'nın 30 Mart 2019 saat 18.00 itibariyle kampanya materyallerinin tamamının toplanması ve oy verme günü bu materyallerin sandık çevresinde olmaması kararına rağmen birçok yerde kampanya materyallerinin toplatılmadığı belirtilen raporda, "İzmir’in Çiğli ilçesinde AKP seçim arabasının sandık bölgelerinde gezerek görsel propagandaya devam ettiği görülmüştür. Ardahan’da AKP adayının sandık başında propagandaya devam ettiğine dair şikâyetler gelmiştir. 30 Mart akşamı yasakların başladığı saatten sonra gece yarısına doğru Ağrı’da 16 SAS 32 plakalı emniyete mensup olduğu iddia edilen araçla propaganda yasağına rağmen yardım kolileri dağıtıldığı görülmüştür. YSK’nın yayın yasağına rağmen iktidar yanlısı medyanın internet sitelerinde seçimlerin manipüle edilmesine zemin oluşturacak yayınlar yapılmıştır. Ayrıca seçim yasakları sona ermeden seçim sonuçlarını yayınlamaya başladıkları tespit edilmiştir" denildi.

SEÇİM GÜNÜ YAŞANAN ŞİDDET OLAYLARI

İçişleri Bakanlığı'nın seçim günü 310 olay yaşandığı bilgisini paylaşan raporda, en vahim olayın Malatya Pütürge'de iki kişinin yaşamını yitirdiği silahlı saldırı olduğunu belirterek diğer olaylar  şöyle sıralandı:

• Gaziantep Şehit Kamil ilçesi Köksalan mahallesinde oy sayımı sırasında çıkan kavgada 3 kişi yaşamını yitirdi, bir kişi de yaralandı.
• Yozgat'ın Şefaatli ilçesinde, muhtar adaylarının yakınları arasında çıkan silahlı kavgada 1 kişi hayatını kaybetti, 2 kişi yaralandı.
• Bu olaylardan Diyarbakır, İstanbul, Adana, Şanlıurfa, Gaziantep ve Mardin’de muhtar adayları arasında çıkan kavgalarda 100’ü aşkın kişi yaralandı.
• İstanbul Kadıköy Nihat Işık İlkokulunda muhtar adaylarının yakınlarının arasında çıkan kavgada 2 kişi yaralandı. Mardin Artuklu Dara Mahallesi muhtar adayları arasında çıkan taşlı ve sopalı kavgada 3 kişi yaralandı.
• Diyarbakır Kayapınar’da muhtar adayları arasında yaşanan kavgada 2 kişi yaralandı.
• Erzurum ili Karayazı ilçesi Köyceğiz Mahalle muhtar adayları arasındaki kavgada çok sayıda kişinin yaralandığı belirtildi.
• Diyarbakır’ın Kulp ilçesi Kayahan Mahallesindeki korucular seçimlerde HDP tarafından görevlendirilen avukatlar Eyüp Aydeniz, Fırat Akdeniz, Suat Öztürk ve Mehmet Emin Ay’ı darp etti.
• Van ili Erçiş ilçesi Yeşilova Mahallesi Selvihan’a okuluna polis baskını yapıldı, HDP’li sandık görevlileri dışarı çıkarıldı, HDP’li 2 sandık görevlisi gözaltına alındı.

'YSK PARTİLERE VE ADAYLARA TUZAK KURMUŞTUR'

YSK'nın OHAL döneminde yayınlanan KHK'lerle kamudan ihraç edilenlere mazbatalarının verilmemesi kararını da değerlendiren İHD, "Anayasa 79’da seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemlerin YSK tarafından yapılacağı belirtilmiştir. YSK KHK’lı adayların adaylığını kabul edip daha sonra seçim kanunlarında özel hüküm olmamasına rağmen OHAL varmışçasına OHAL KHK’larını bahane edip seçilen adaylara mazbata vermemesi Anayasa 79 ihlalidir. YSK partilere ve adaylara tuzak kurmuştur. Dolayısıyla bu kararlarını geri almalıdır. YSK’nın bu tutumu, devletin milli güvenlik politikalarının, kendisini bir yargı organı olarak gören YSK eliyle sürdürülmesidir. Bu durumda YSK’nın yargı organı olma vasfından ziyade yürütmeye bağlı bir kurul olma vasfı öne çıkmıştır" dedi.

İHD mazbataların geciktirilerek verilmesine ilişkin ise şu önerileri sıraladı, "İlgili seçim kanunları uyarınca seçimi kazanan adayların mazbatasının derhal verilmesi gerekir. Özellikle HDP’li belediye başkanlarına mazbataların geç verilmesi kayyum tarafından yönetilen belediyelerde kayyumların devirden önce çeşitli usulsüz işlemler yapmasına fırsat tanıma amaçlıdır. Ayrıca AKP’li adayların itirazlarının sonuç doğuracağına dair beklentilerin seçim idaresinin AKP’nin denetimi altında olduğunu göstermektedir. Mazbataların geç verilmesi bile Türkiye’deki seçim idaresinin iktidarın kontrolü altına girdiğini göstermektedir. Ayrıca bu şekilde Türkiye’nin batısı ve doğusu arasında farklı uygulama içerisine girilerek ayrımcılık yapılmıştır."

'PARMAK BOYASI İLE OY KULLANMA SAĞLANMALI'

YSK'nın yapısının yeni anayasal rejim düşünülerek yeniden gözden geçirilmesini talep eden İHD'nin 31 Mart seçiminin ardından önerileri şunlar:

• OHAL ve OHAL sonrası dönemde seçim kanunları ile ilgili yapılan tüm değişikliklerin geri alınması gerekmektedir.
• Türkiye’de bir an önce bağımsız seçim gözlemciliği yapma ile ilgili kanuni düzenleme yapılmalıdır.
• Seçimlerde kolluk görevlilerinin belli bir bölgeye kaydırılarak seçim sonuçlarını değiştirmeye yönelik manipülasyon uygulamalarının önüne geçecek yasal değişiklikler yapılmalıdır.
• Türkiye’deki medyanın seçim yasaklarına uymasını sağlayacak yasal değişiklikler yapılmalıdır.
• Seçim sonuçları ile ilgili yayın yapan başta Anadolu Ajansı olmak üzere çeşitli ajansların seçim manipülasyonları yapmasının önüne geçecek tedbirler alınmalıdır.
• Türkiye’deki seçmen kütüklerinin sorunlu olması nedeni ile seçmenlerin oy kullanırken parmak boyası ile oy kullanması sağlanmalıdır. Seçmen kütüklerinin güncelleştirilmesi ve gerçeğe yakın kütük oluşturulması için özel çalışma yapılmalıdır.