Tren ferileri geri dönüyor

Tren feri Sirkeci’den Haydarpaşa’ya vagonları taşırken

Haydarpaşa Garı'na bir zamanlar Sirkeci Garı'ndan yük vagonları taşınırdı. Bunun için tren vapurları vardı. Demiryolcuların 'tren feri' dedikleri vapurlar Sirkeci - Haydarpaşa arasında yıllar boyu çalıştı.

Sirkeci ve Haydarpaşa'daki tren feri iskelelerinde kıyıya kadar uzanan raylar, burada tren ferinin raylarıyla birleşirdi. Birleşen iskele ve vapur rayları üzerinden vagonlar tren ferine geçiş yapardı. Tren ferine yerleşen vagonlar karşı kıyıya varınca yine raylarla birleşir yolculuğuna devam ederdi.

1926'DAN BERİ İSTANBUL'UN İKİ YAKASINDA VAGONLAR TAŞINIYOR

Peki, önemi neydi bu vapurların? İki kıta arası tren taşımacılığının devamı için gerekli olan bu vapurların tarihi aslında eskilere uzanıyor. İstanbul'un iki yakası arasında gerçekleşen ilk tren vapuru seferi 5 Ekim 1926'da gerçekleşmişti. Eski fotoğraflarda Haydarpaşa önünde tren taşıyan deniz aracının bugünkü tren ferilere değil, büyük bir sala benzediği görülüyor. Artan ticaret ilişkileri ile birlikte sallarla yapılan lokomotif ve vagon taşımasından sonra boğazda demiryolu araçlarının taşınması için tren ferisi ve Haydarpaşa ile Sirkeci’ye iskeleler yaptırılması kararlaştırıldı.

İLK MODERN TREN VAPURU: DEMİRYOLU! 

İstanbul'da ilk modern tren feri Haliç Tersanesi'nde 1958 yılında inşa edildi ve Demiryolu adı verildi. Daha sonra artan ihtiyaçlar çerçevesinde yine Haliç Tersanesi'nde 1966'da Demiryolu 2 inşa edildi. Ve 1982 yılında da Haliç Tersanesi'ndeki 3. tren feri, Demiryolu 3 adıyla inşa edilerek hizmete girdi. Bu üç tren feri uzun yıllar Sirkeci Haydarpaşa arasında vagonları taşıdı. Sonra her iki kıyıdaki garların kapanmasıyla tren seferleri de durdu ve tren feri iskeleleri de işlevsiz kalarak kapandı.

Sirkeci – Haydarpaşa arasında işleyen vapurlardan biri (1978)

Demiryolu I Haliç Tersanesinde inşa edilirken (1958)

TREN FERİLERİ VE YANAŞTIĞI İSKELELER BUGÜN NE DURUMDA?

İstanbul her gün değişen bir şehir, gözümüzün önünde yıkılan, bozulan tarihe tanık oluyoruz. İlk tren feri olan Demiryolu adlı vapur 2000 yılından sonra kullanımdan çıkarıldı ve satıldı. Uzun süredir kullanılmayan Demiryolu 2 ve 3 tren ferileri Haydarpaşa Limanında buluyorlar. Sirkeci’deki tren ferilerinin yanaştığı iskele bugün atıl durumda, kullanılmıyor. Haydarpaşa’da ki iskele de aynı şekilde. İskeleler denize kadar uzanan raylarıyla size eşsiz bir manzara sunuyor.

Tren ferileri hakkında detaylı bilgi almak için öncelikle Sirkeci tren garının içinde bulunan TCDD müzesine gidiyorum. Müzede çalışan görevlilere tren ferileri hakkında bilgi almak istediğimden bahsedince, beni Haydarpaşa liman işletmesi müdürlüğüne yönlendiriyorlar.

Tren ferilerinin yanaştığı Sirkeci

Haydarpaşa iskelesi (2019)

Haydarpaşa Limanı'na gidince işler biraz zorlaşıyor. Sıkı güvenlik önemleri alınmış olan limana girmek oldukça zor. Sirkeci’den beni yönlendirenler sayesinde limanın içine girebiliyorum. Liman işletmesi müdür yardımcısı İrfan Sarı ile görüşüyorum ilk önce. Tren ferilerinin artık kullanılmadığını söylüyor ve beni bu konuda daha bilgili olan DOK kaptanlığı servis şefi Rüştü Özkan’a yönlendiriyor.

TREN FERİLERİNİN TADİLATI BAŞLADI 

43 yıldır Haydarpaşa limanında çalışan 63 yaşındaki Rüştü Kaptan bize gemiler hakkında şu bilgileri veriyor: “Tren ferilerinin birinin üretim tarihi 1966, diğerinin ise 1982. Sirkeci ve Haydarpaşa'daki demiryollarının kapanması nedeniyle 2013 yılından beri hizmet vermemektedirler. Yeni alınan kararla birlikte 2020 yılının Mart ayına kadar işletmeye hazır hale getirilecek ve yeniden hizmet verecek. Ocak 2020’ de tren ferileri tadilat için Tuzla Tersanesi'ne götürüldü.

'MARMARAY TÜP GEÇİDİ YOLCULAR İÇİN'

Tren ferilerinin önemini sorduğumda ise, başka alternatif olmadığından önemli olduğunu söylüyor ve devam ediyor: “Marmaray’ın kullandığı denizaltı tüp geçidinden bugünkü şartlar altında yük vagonlarının geçmesi zor çünkü Marmaray tüp geçidi yolcuların taşınması için inşa edildi. Ağırlığı 10 tondan 90 tona kadar olan yük vagonları var. Bunun yanında tehlikeli maddelerin ve askeri mühimmatın tüpten geçmesi olanaksız. Tren ferileri ise 12 vagon ve 480 ton taşıma kapasiteli olduğundan taşımada daha elverişli. Hizmet verdiği zamanlarda 24 saat çalışıyor ve günde 8-9 sefer yapıyordu. Yoğunluğu ihracat-ithalata göre değişiyordu. Avrupa’dan İran’a giden yüklerin fazla olması nedeniyle zamanında tren ferilerin sayısının üçe çıkarılmış. Sadece İran değil Irak’a da yük taşınıyor, çünkü ikisinin de demiryolları Türkiye’ye uygun. Marmaray projesinden sonra Tekirdağ – Derince arası 187 metre boyunda 50 vagon kapasiteli bir gemi hizmet vermeye başladı. Böylece iki kıta arası yük taşımacılığı sekteye uğramadı.” diyerek, tren ferilerinin günümüzde Van-Tatvan arasında hizmet verdiğini aktarıyor. Uluslararası ticaretin canlandırılması ve tarihi dokunun korunması için iskelelerin ve tren ferilerinin yenilenerek tekrar hizmet vermeli.