Bekçiler konuştu: Ahlak polisi değil gece bekçisiyiz

ANKARA - Çarşı ve mahalle bekçilerine kimlik sorma, silah kullanma ve adli görevler gibi yetkiler veren Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu Teklifi, 29 Ocak’ta TBMM İçişleri Komisyonu’nda kabul edildi.

Söz konusu teklif komisyonda görüşülürken 'sıvazlama' kelimesi tartışma yarattı. Muhalefet bu durumun suiistimale açık olduğunu belirterek ‘sıvazlama’ kelimesinin kanun metninden çıkarılması gerektiğini ifade etti. Bunun üzerine yasa teklifinde bekçilere verilen, kimlik sorma ve silah kullanma yetkileri korunarak üst aramasıyla ilgili tanımlanan ‘sıvazlayarak’ ifadesi çıkarıldı.

'ÖNLEYİCİ TEDBİR' VE 'DURDURMA' YETKİLERİ

Genel kolluk kuvvetlerinin müdahalesine imkân bulunmayan yerlerde ‘silah taşımak’ gibi polis memuru ile aynı görev ve sorumluluklara sahip bekçilerin kanun teklifi ile yetkileri yeniden düzenleniyor. Buna göre, bekçilere, ‘zor ve silah kullanma’ dahil ‘genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıkların önlenmesi amacıyla önleyici tedbir alma’ yetkiler veriliyor. Ayrıca bekçiler, makul bir gerekçeyle ‘durdurma’ da yapacak. Kişinin şüphe uyandırması durumunda üst araması yapabilecek.

YETKİLENDİRİLMİŞ BEKÇİ HEDEFİ: 30 BİN

Yasa teklifinin Meclis Komisyonu’nda yapılan görüşmelerine yansıyan bilgilere göre Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) bünyesinde 21 bin 292 bekçi görev yapıyor. Bu sayının 2020 yılının sonuna kadar 30 bine çıkarılması hedefleniyor. Bekçilere ilişkin en çok tartışılan noktalardan biri de eğitim durumları. EGM tarafından yapılan açıklamaya göre, 2016 yılından bugüne kadar alımı yapılan 19 bin 706 bekçiden 12 bin 1'i lise, 3 bin 137'si yüksekokul, 3 bin 943'ü lisans ve 29'u ise yüksek lisans mezunu.

MUHALEFET ŞERH DÜŞTÜ: AHLAK POLİSİ, İSTİBDAT ORDUSU

TBMM Genel Kurulu'nda gelecek hafta görüşülmesi beklenen kanun teklifine, CHP, İYİ Parti ve HDP muhalefet şerhi düştü. CHP şerhinde, 'ahlak polisliği, kişiye bağımlı paralel kolluk yaratma' risklerine dikkat çekildi. Bekçilik sisteminin yurttaşları fişleme, ayrımcılık ve kötü muamele ile hak ihlallerine neden olacağını ileri süren HDP, bu sistemin AK Parti’nin kendi iç istibdat ordusunu kurmaya yönelik olduğunu savundu. İYİ Parti de bekçilerin kimlik sormasına itiraz etti, zorunlu yer değiştirme gerektiğine işaret etti. AK Parti ise teklifle bekçilerin güvenlik güçlerine yardımcı bir kolluk birimi olacağını ve yetkilerini keyfi olarak kullanamayacağını savunuyor.

‘SİLAH KULLANMA’ YETKİSİ YENİ DEĞİL

Diğer yandan 1966'dam çıkarılan 772 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 5’inci maddesinde 2559 sayılı Polis Vazife ve Salȃhiyet Kanunu’nun ‘Zor ve silah kullanma’ maddesi atıf yapılarak, bekçiler de belirli durumlarda silah kullanmaya yetkili kılıyor. Söz konusu kanunun 16'ıncı maddesinde yer alan 'belirli durumlar' şu şekilde açıklanıyor;

"Görevini yaparken direnişle karşılaşması halinde, hakkında tutuklama, gözaltına alma, zorla getirme kararı veya yakalama emri verilmiş olan kişilerin ya da suçüstü halinde bekçiler de silah kullanmaya yetkilidir."

Bu kapsamda 2017 yılında 'Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Yönetmelik'te yapılan düzenleme ile silah taşıyacak emniyet hizmetleri sınıf personeline "çarşı ve mahalle bekçileri" de eklendi. Böylece yine aynı yıl OHAL kapsamında yayımlanan 690 Sayılı KHK ile Emniyet Genel Müdürlüğünün taşra teşkilatına alınan 7 bin bekçi başta olmak üzere bekçiler mevcutta silah kullanabiliyor. Söz konusu yasa teklifinde de bekçilerin silah kullanma yetkileri korunarak ‘kimlik sorma’ ‘üst arama’ gibi hakları genişletiliyor.

GÖREVE YENİ BAŞLAYAN BEKÇİ MAAŞI: 4 BİN 527 TL

Çarşı ve mahalle bekçilerine verilen geniş yetkilerinin ve öğrenim durumlarının yanı sıra maaşları da çok tartışıldı. Emniyet Genel Müdürlüğü, bekçilerinin maaşlarına ilişkin yaptığı açıklamada şu ifadelere yer verdi:

"Çarşı ve mahalle bekçileri, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi kamu görevlileri olup, emniyet hizmetleri sınıfında, genel kolluk birimlerine yardımcı olmak üzere geceleri görev yapan ve vatandaşlarımızın huzur ve sükûnunu sağlayan silahlı kolluk görevlileridir. Çarşı ve mahalle bekçilerinin taban maaşlarına bakıldığında, öğrenim durumu, gösterge ve ek göstergelerine göre diğer devlet memurlarına ödenen taban aylıklarıyla aynıdır. Farklılıklar ise, emniyet hizmetleri sınıfına ödenen fazla çalışma ücreti ve tayın bedelinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda, göreve yeni başlayan bekar lise mezunu çarşı ve mahalle bekçisinin maaşı 4 bin 527 TL, lisans mezununun maaşı ise 4 bin 534 TL’dir."

ÇALIŞMA KOŞULLARI

Önümüzdeki günlerde Meclis’te görüşülmeye başlanacak kanun teklifi ile bekçilerin özlük hakları ve çalışma koşulları da düzenleniyor. Söz konusu kanun teklifinde bekçilerinin haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlendi. Emniyet ve asayişin gerektirdiği durumlarda haftada bir gün istirahat verilmek suretiyle süre artırılabilecek. Günlük çalışma saatleri, esas olarak güneşin batışı saatinden doğuşu saatine kadar olan zaman dilimini kapsayacak şekilde düzenlenecek. Güvenlik veya kamu düzeni ile görevi etkileyen zorunluluk halleri haricinde, belirtilen çalışma süresi ve saatleri dışında çalıştırılamayacak.

ÖZLÜK HAK TALEPLERİ

Bekçilere verilen geniş yetkilerden çalışma koşullarına kadar birçok noktada muhalefetin karşı çıktığı düzenlemenin bazı noktalarına bekçilerin de itirazları var. Yasa değişikliği ile ilgili tartışmaları yakında izleyen bekçiler özlük hakları ve çalışma koşullarına ilişkin sorunları ve talepleri şu başlıklarda dile getiriyorlar:

BİZ İKİ YILDIR SİLAHLIYIZ: Bekçilere verilen silah yetkisi yeni değil. İki yıldır silah taşıyoruz. Bekçilere karşı bir önyargı var ama bölgede asayişi sağlamak, ‘güvenli olmayan’ mahallelerde kendi güvenliğimizi sağlamak için silah kullanma yetkisini destekliyoruz. Polisler gibi bizim de telsizlerimiz var. Haber merkezinden düşen anonslara önce biz gidiyoruz. Aile içi şiddet, kavga gibi... Aile içi şiddet büyükse bölge ekibi istiyorsun. Biz asayiş, emniyet işi yapıyoruz.

BİR GÜN ÇALIŞIP BİR GÜN İZİN TALEBİ: Bekçilerin özlük hakları ve çalışma koşulları yeniden düzenlenmeli. 6 gece 1 gün izin şeklinde günde 8 saat çalışıyoruz. Bu durum aile ilişkilerimizden tutun da ikili ilişkilerimize kadar yansıyor. Güneşi görmeden çalışmak insanın psikolojisini de olumsuz etkiliyor. Sosyal aktivitelerden düşüyorsun. Bir gün çalışıp bir gün izin şeklinde çalışmak aile birliğini ayakta tutar. Diğer yandan çalışma koşulları bölgeden bölgeye de değişiyor. Bazı bölgelerde akşam 7, sabah 7 şeklinde  14 çalışılıyor. Sonrasında ise 36 saat izin kullanılıyor.

KADINLARA ÜST ARAMASI YAPMIYORUZ: Kimsenin kiminle gezdiğine, ne zaman gezdiğine karışmıyoruz. Bu konuda ön yargı var. Bizi bir kalıba sokmaya çalışıyorlar. Kadınlara üst araması kesinlikle yapmıyoruz.