Uzaktan eğitim erişilebilirlik sorunuyla devam ediyor

DUVAR - Covid-19 salgınıyla beraber dünyanın pek çok ülkesinde kitleselleşen uzaktan eğitim, Türkiye’de 26 Mart’ta başladı. Öğrenciler bu süreçte, Eğitim ve Bilişim Ağı'nın (EBA) çevrimiçi platformu ve televizyon yayınları üzerinden uzaktan eğitim alıyor. Ancak bütün öğrenciler EBA’ya eşit bir şekilde erişemiyor. Geri bildirimlere göre bazı düzenlemeler yapılsa da özel gereksinimli ve engelli çocukların sisteme ve kaynaklara erişimi hâlâ sınırlı.

‘OTİZMLİ BİREYLERE FAYDA SAĞLAMIYOR’

Peki bu süreç hali hazırda örgün eğitime devam eden otizmli çocuklar açısından nasıl gelişiyor? İstanbul Otizm Gönüllüleri Derneği Genel Sekreteri Sarah Başar, “Otizmli bireylerin, uzaktan eğitim yoluyla örgün eğitim sistemi içinde tutulabilmesinin pek mümkün olmadığını gözlemliyoruz” diyor.

Sarah Başar.

EBA’da yayınlanan özel eğitim dersleri tüm otizmli bireyleri aynı bilişsel özellikte kabul eden bir anlayışla hazırlanıyor. Sarah Başar, programların otizmli çocukları dikkate alarak hazırlanması ve ilgi alanlarına yönelik bir düzen içinde devam ettirilmesi gerektiğini söylüyor:

“İyi niyetle bir şeyler yapılmaya çalışılsa da, EBA'da yayınlanan özel eğitim dersleri her çocuğa uymuyor. Bu öğrencilerin bazısı konuşamıyor, bazıları ince ve kaba motor gelişimde sorunlar yaşıyor. Bu programlama özelinde rutin düzen sağlanamadığı zaman salgın başlayana kadar kazandırılan ve kazandırılması hedeflenen becerilerde sapmalar oluyor.”

Sarah Başar, her eğitim öğretim yılının başında, otizmli çocuklar için bireysel eğitim programı hazırlanması ve otizmli bireylerin eğitiminin bu plan çerçevesinde yürütülmesi gerektiğini söylüyor. “Aynı hazırlığın EBA için de yapılması gerekir. Bunun için de, otizmli bireylerin gittiği rehabilitasyon merkezlerinden destek alınarak düzenlemeler yapılabilir” diyen Sarah Başar, mevcut haliyle EBA’nın otizmli bireylere fayda sağlamadığını belirtiyor.

Otizmli bireyler için başka bir sorun ise rehabilitasyon merkezlerinin salgın sebebiyle kapatılması. Bu alanda çalışmalar yürüten sivil toplum örgütlerinin sıkça tekrar ettiği üzere, eğitime erişemeyen otizmli öğrencilerde hızlı bir geriye gidiş söz konusu olabiliyor. Sarah Başar, uzaktan eğitim desteği alamayan ve rehabilitasyon merkezlerindeki eğitimine devam edemeyen çocuklar için evde neler yapılabileceğini şöyle anlatıyor:

“Kahvaltı saati, eğitim saati ,yemek saati, etkinlik saati, oyun saati, spor saati, uyku saati gibi rutin oluşturmak, alıştıkları tempoyu eskisi gibi sürdürmek için önemli. Böylece bu süreçten psikolojik olarak daha az etkilenmeleri sağlanıp, kaygı ve öfke krizleri yaşayabilecekleri durumlar kontrol altına alınabilir. Ev içinde sevdikleri etkinlikler ve çalışmaları yapmak, oyunla öğretmek ön planda tutulabilir. Özellikle yeni tanı almış küçük çocukların bu dönemi daha kolay atlatabilmesi için ailelerinin desteklenmesi gerekiyor. Rehabilitasyon ve özel eğitim merkezlerinin online seminerlerini takip edebilirler.”

‘EBA’NIN MOBİL UYGULAMASINI KULLANILAMIYOR’

Türkiye’de 2005 yılında çıkarılan 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, engellilerin haklara erişimindeki kısıtlamaları gideren önemli bir düzenleme olarak kabul ediliyor. Kanunun kabul edildiği tarih üzerinden 15 yıl geçmesine rağmen erişilebilirlikle ilgili yeterince yol kat edilmiş değil. Hedeflenenden çok uzak olmakla birlikte kentsel mekanlar engelliler için belirli bir ölçüde erişilebilir hale getirilse de bilgiye erişimle ilgili yapılan düzenlemeler oldukça sınırlı. Uzmanlar, yaklaşık 2 aydır devam eden uzaktan eğitim sürecinde, engellilerin bilgiye erişim hakkının ihlal edildiğini vurguluyor.

Pandemi döneminde görme engelli öğrenci ve öğretmenler, EBA’ya erişimde temel bir sorunla karşılaştı. Sisteme giriş yaparken istenen güvenlik kodunun sesli erişime açık olmaması sebebiyle, EBA’ya giriş yapılamadı. Görme engellilerin yürüttüğü kampanyayla beraber güvenlik kodu sesli erişime uygun hale getirilse de erişilebilirlik sorunu tamamen giderilmiş değil.

Kampanyaya öncülük eden Eğitimde Görme Engelliler Derneği, EBA’nın hayata geçirildiği 2018 yılından bu yana sistemin erişilebilir olması için çalışmalar yürütüyor. Derneğin Eğitim Sekreteri Ali Öztürk, “İki yıl önce hemen hemen hiç kullanılamaz durumda olan EBA, son dönemlerde kısmen görme engelli öğretmen ve öğrenciler tarafından kullanılabilir hale geldi” diyor.

Ali Öztürk, görme engelli öğrenci ve öğretmenlerin EBA’nın mobil uygulamasını kullanamadığını belirtiyor. Ayrıca EBA’nın Akademik Destek bölümünde yer alan konu anlatım, konu kavrama testleri ve deneme sınavlarının görme engelli öğrenci ve öğretmenler tarafından online görüntülenebilmesinin mümkün olmadığını söylüyor ve “Deneme sınavı haricindeki diğer testler indirildikten sonra dahi erişilebilir değil” diyor.

GÖRSEL İÇERİK VAR SESLİ BETİMLEME YOK

Görme engellilerin EBA üzerinden eğitime devam edebilmesi için hem teknik donanımın hem de yüklenen kaynakların erişilebilir olması gerektiğinin altını çizen Ali Öztürk, şöyle konuşuyor:

“Görme engelli öğretmenler, öğrencilerine EBA şifresi oluşturamamaktadır. Eba Akademik Destek'te sınıf değiştirme işlemi görme engelli öğretmenler tarafından erişilebilir bir şekilde yapılamamaktadır. Yine bu sistemde ödev, test vb. gönderilmesi esnasında kullanılacak düğmelere, görme engelli öğretmenlerin erişmesi mümkün değildir. Görme engelli öğrenciler EBA’ya yüklenen videolu anlatımlarda görsel içerikler kullanıldığı, betimleme yapılmadığı ve ‘gördüğünüz gibi’, ‘burda yazdığı gibi’ ibareler kullanıldığı için akranlarıyla eşit şartlarda ulaşamamaktadır. Bu yüzden bir taraftan sistemin erişilebilir hale getirilmesi diğer taraftan da EBA içeriklerinin engellilere uygun şekilde hazırlanması önemlidir. Kaynak erişilebilirliği olmadığı zaman sistemin erişilebilir olmasının önemi de azalacaktır.”