Hatay izlenimleri: Deprem, iktidarın kemik oyunu çok sarsmadı

Burcu Özkaya Günaydın

HATAY - Hatay’da gündem; seçim ve deprem olarak iç içe ilerliyor. Maraş merkezli depremlerde resmi rakama göre 50 bin kişi hayatını kaybederken, Hatay için resmi bir sayı açıklanmadı. Depremin ilk haftası Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, katıldığı bir yayında depremde 20 bin kişinin hayatını kaybettiğini söyledi.

İKTİDARA KENDİ SEÇMENİNDEN TEPKİ YOK

400 binden fazla insanın depremden dolayı şehri geçici olarak terk ettiği Hatay’ın şehir dışındaki seçmen sayısının 200 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. Şehir dışına çıkanlar oy kullanmak için dönmediği takdirde milletvekillerinin partiler arası dağılımı çok değişecek. Hatay’ın seçim günlüğüne girmeden 2018 seçimlerinde hangi parti, ne kadar oy alarak kaç vekil çıkardı, bir göz atalım.

2018 seçimlerinde 11 milletvekilli olan Hatay’da; MHP ve AK Parti’den oluşan Cumhur İttifakı, dördü AK Parti, ikisi MHP olmak üzere altı vekil çıkardı. CHP, İYİ Parti, SP’den oluşan Millet İttifakı; CHP oylarıyla dört vekil çıkarırken, bu iki oluşumun dışında kalan HDP bir vekil çıkardı. Depremin etkilediği Adıyaman’da, Maraş’ta, Urfa’da olduğu gibi Hatay’da da depremin ilk günlerinde iktidara kendi seçmeninden duygusal tepki vardı, ancak şu an bu anlamda ciddi bir tepki görülmüyor.

Hatay’da AFAD çadır kentlerinin dışında mahallelerdeki boş arazilerde, parklarda yurttaşların dayanışma ağlarıyla kurduğu çadır alanları var. Antakya Asri Mezarlığı tarafında Ülkü Ocakları tarafından kurulan çadırkent de resmi olmayan çadır alanlarından. Burası genelde AK Parti- MHP seçmeninin yoğun kaldığı bir çadır alanı. Çoğunun evi komple yıkılırken, kimisinin de ağır ve orta hasarlı. Burada kalanlar arasında enkazdan saatler sonra çıkanlar da var. Çadırkenttekiler, kendi tanıklıklarına dayanarak Hatay’da 20 binden fazla kişinin hayatını kaybettiğini söylüyor. Ülkü Ocakları'nın yeme-içme, hijyen olmak üzere birçok sorunlarını çözdüğünü, önümüzdeki süreçte en büyük sorunun sıcaklarla beraber sinek ve haşere olacağına dikkat çekiyorlar.

'EVLERİ YAPARSA REİS YAPAR'

Böyle büyük bir felaketin yarası hala kabuk tutmamışken, seçimi sormak, konuşmak çok zor olsa da gerekli. “Evlerin bir senede yapılacağını düşünüyor musunuz?” sorusundan konu hemen seçime geliyor. Bu çadırkentte konuştuğum bir depremzede, evlerin bir senede yapılacağına düşünüyor. “Neden?” diye sorduğumda ise şu yanıtı alıyorum: “Çünkü yaparsa reis yapar, güveniyorum. Hatay’da herkes muhalif değil. Depremin ilk zamanında koordinasyon sorunu yaşandı. Onda da Hatay Valisi’nin hatası var. Hatay’ın yıkıldığını bildirmedi. Zaten görevden alınarak, vekil adayı gösterilmeyerek cezalandırıldı. Haberleri olunca da buraya her türlü yardım geldi. Şimdi 'Evleri yapacağım' diyor, yapar ben inanıyorum. Ondan başka kimsenin de bu yıkımı toparlayacağını düşünmüyorum. Karşısında oy verebileceğim kimse de yok.”

Yine aynı bölgede yaşayan evi ve işyeri, yıkılan başka bir depremzede Tayyip Erdoğan’a oy vereceğini, iktidarın hataları olsa da halen en iyi seçenek olduğunu düşünüyor. Hükümetin önce ev, sonra işyerleri için de adımı olacağını anlatan bir depremzede, “Tabii bir şeylerin daha hızlı olması için hem belediyenin hem iktidarın aynı partiden olması lazım. Ben Erdoğan niye yapar diyorum; tek karar verici, dağılma yok. Burada da öyle olsa işler daha hızlı olur” diyor.

MUHALİFLER EVLER KONUSUNDA KAYGILI

Defne ilçesinde de AFAD’ın dışında vatandaşların kendi çabaları ve gönüllülerin desteği ile kurduğu çadır alanları çok fazla. Bu bölgeden pek kimse AFAD çadır alanına ya da konteyner kente gitmedi. Mahallesindeki parka, evinin önüne veya yakındaki köyüne çadırını kurdu. Haliyle Defne’de resmi olmayan çadır da fazla.

6 Şubat depreminde büyük hasar alan Defne’de, 20 Şubat’ta meydana gelen 6.4 büyüklüğündeki depremden sonra neredeyse sağlam bina kalmadı. Bu çadır alanlarından birine konuk oldum. Defne’de daha çok muhalif kesimden insanların kaldığını söyleyebiliriz. Bu bölgede daha çok CHP, İYİP, TİP, Yeşiller ve Sol Parti seçmeni var. Bu bölgede iktidara çok yoğun bir öfke hakimken, aynı zamanda da tedirginlik var. Özellikle muhalif kesimde bir daha evlerini alamayacaklarına ilişkin bir tedirginlik hakim. Tabii bunda şehir merkezinin zemin sorunundan dolayı boşaltılıp, evlerin dağ eteklerinden indirileceği söylentisinin ve net bir açıklama yapılmamasının da etkisi büyük. Bununla beraber herkes tepkisini ortaya koymak için seçimi bekliyor.

SEÇİMDEN SONRA YEMEK SIKINTISI

Antakya’ya bağlı Küçükdalyan bölgesinde bir mahalleyi ziyaret ettim. Burası Alevi nüfusun yoğun olarak yaşadığı bir mahalle. Evleri yıkılan insanlar kendi çabalarıyla çadır alanı yapmışlar. Depremden önce de komşu oldukları için herkes birbirini tanıyor. Bu çadır alanı da dahil birçok noktaya Uluslararası yardım kuruluşu Word Kitchen (Dünya Mutfağı) yemek dağıtımı yapıyor. Benim çadır alanında konuştuğum süreçten birkaç gün sonra (Ramazan’ın son haftası) Word Kitchen sahadan çekilecekti. İnsanları en büyük sorunu “Biz yemeği artık nerden alacağız?” konusuydu.

Seçimden sonra Hatay’da baş gösterecek en önemli konulardan biri de resmi olmayan çadır alanlarının yemeğe erişimi.  Kimin yanına otursam herkesin bir kaybı var. Evi, eşyayı kimse söylemiyor zaten, can kaybı yoksa 'kaybım yok' diyor. Eşini kardeşini, eltisini kaybeden kendi de son anda ölümden kurtulan bir depremzede, hem çok akrabasını kaybettiğini, hem de çok fazla hayvanının öldüğünü söyledi. Bayramdan sonra kızının düğününün olacağını ama buruk olduklarını anlattı: “Kızımın tüm çeyizi binada kaldı, çıkaramadık. Her şey bir yana tüm sevdiklerimle, akrabalarımla güzel bir düğün yapmak isterdim. Olmadı, çok üzgünüz.”

'MÜDAHALEYLE ÖLÜMLER ENGELLENEBİLİRDİ'

Bu çadır alanında kalan depremzedeler evlerinin bir yıl içinde yapılacağına inanmıyor. Alevi kesimin oyunun rengi CHP, Yeşil Sol ve TİP ekseninde. Muhalif kesim, günlerce unutulduklarını, sevdiklerinin enkaz altından gelen sesleriyle ölümlerine şahit olduklarını belirtiyor ve geç müdahaleden iktidarı sorumlu tutuyor.  Bir depremzede “Ölüm Allah’ın emri, deprem Allah’tan geldi, deprem engellenemezdi ama hızlı müdahale edip ölümleri engelleyebilirlerdi. Hala mezar taşı bulamayan insanlar var, hala enkazdan insanlar çıkıyor. Bu yaşadıklarımızı düşününce AKP’ye oy vermem” diyor.

Yüzde 90’ı Alevi olan Samandağ’da hiçbir zaman sağ partiye çok fazla oy çıkmaz. Depremde ağır yara alan Samandağ’da halk öfkeli. Evleri yıkılan, çadırlarda kalan insanlar, depremin şokunu atlatamadan molozların çadır alanlarına dökülmesi sorunuyla karşı karşıya kaldı. Yaşam nöbeti tutarak sık sık eylem yapan Samandağlılar, “Depremden sağ kalanlar, tozdan ölecek” diyor. Samandağ’daki bu acı ve öfke sandığa da iktidar aleyhine yansıyacak gibi görünüyor.

CHP: HEDEF ALTI MİLLETVEKİLİ

Hatay’da partiler, moloz, yıkım, çadırların arasında seçim çalışmalarını sürdürüyor. Kent genelinde her zaman iyi bir taban oyu olan CHP, bu seçim hedefini yükseltti. CHP Defne İlçe Başkanı Akın Parlakyıldız, hedeflerinin altı vekil olduğunu söyledi. 17 Mayıs’a kadar havaalanı kapatılan kente giriş karayolundan sağlanacak. Mersin başta olmak üzere birçok noktadan dışarıdaki seçmenleri için otobüs kaldıracak olan CHP, seçmeni kente erken getirmeyi planlıyor.

2018 seçimlerinde HDP 108 bin oyla Barış Atay’ı Meclis’e göndermeyi başardı. Bu sene seçime ardılı olan Yeşiller ve Sol parti girecek. Hatay’da Yeşiller ve Sol Parti üyeleri, bir vekilin garanti olduğunu ikincide ise zorlanabileceklerini söylüyor. 

Alevi seçmenden oy alacak bir diğer parti TİP. TİP’in Hatay adayı Gezi direnişi avukatlarından Can Atalay.  Mevcut milletvekillerinin canlı söylemleri ile genç kesimi etkileyen TİP,  deprem sürecinde Hatay’a ilk yardım getiren partilerden olduğu için de halkın gözünde puan kazandı. Fakat ayrı liste çıkardığı için oyların bölüneceğini düşünen ve bu yüzden TİP’e tepki gösterenler de mevcut.

DEPREM AK PARTİ’Yİ ÇOK SARSMADI

AK Parti-MHP ittifakının oy aldığı kesimin büyük bir kısmı başka şehre gitmedi. Bu nedenle gündemlerinde seçmen getirmek yok. Çadırkentler, köy, mahalle ziyaretleri olmak üzere seçim çalışmaları sürüyor. 2018 seçimlerinde beş vekili olan AK Parti, vekil sayısını korur mu bilinmez ama bölgede büyük oranda sarsılmayacağa benziyor. Çünkü sağ partilere oy veren depremzedelerin büyük kısmı Hatay’ın hızla inşasının yolunun yine sağ partilerden geçtiğine inanıyor.