Görme engellilere ders kitabı var, edebi eser yok

ANKARA - 'Aydınlıkevler Körler Okulu'nda öğretmenlik ve 'Görme Engelliler Basımevi ve Akşam Sanat Okulu'nda müdürlük yapan Kadir Cengiz, emekliliğinin ardından yalnızca görme engellilere hizmet veren matbaa kurdu. Türkiye'de görme engelliler için edebiyat eseri basan tek matbaanın sahibi olan Kadir Cengiz, "Bir tarafta çocukları okumaya teşvik ediyoruz diğer tarafta görme engellileri kitap konusunda aç bırakıyoruz. Görme engelliler kitap açlığı çekiyor" dedi.

MEMURKEN GÖRME ENGELLİLERİ MATEMATİK KİTABIYLA TANIŞTIRDI

Emekliliğinin ardından kurduğu matbaada sipariş üzerine çalışan Kadir Cengiz, görme engellilere özel Braille alfabesinde kitaplar basıyor. Memur olarak çalıştığı dönem görme engellileri ilk kez matematik kitabıyla tanıştırdıklarını ve bunun mutluluğunu hala hissettiğini söyleyen Cengiz, "Talep doğrultusunda görme engelliler için kitaplar yapıyoruz. Büyük kurumsal firmalara, bakanlıklara ve kişisel olarak kitap talep eden görme engellilere hizmet veriyoruz. Test kitabı, şiir, hikaye, roman ve dini kitaplara görme engellilerin ulaşmasını sağlıyoruz" diye konuştu.

GÖRME ENGELLİNİN 100 SAYFALIK KİTABI 39 TL!

Görme engelliler için hazırlanan kitapların maliyeti çok yüksek. Braille alfabesiyle basılan kitapların zamanla silinme ihtimali nedeniyle cilt şeklinde basıldığını söyleyen Cengiz, 100 sayfalık bir kitabın fiyatının 39 TL olduğunu söyledi. Matbaadaki makinelerin yurt dışından geldiğini ve döviz farkı nedeniyle maliyetin arttığını söyleyen Cengiz şöyle devam etti;

"Görme engellilere özel kitapların kağıtlarının fiyatı da oldukça yüksek. Maliyetinin çok yüksek olmasının bir diğer nedeni de sürümünün çok az olması.  Sipariş üzerine hazırladığımız bir kitabın kopya sayısı 10 - 15 arasında değişiyor. Devletin maliyet konusunda öncü olması gerekiyor. Okullarda kitaplar verilmeseydi, asgari ücretle çalışan bir vatandaşın görme engelli çocuğu için alacağı ders kitabı ücretinin beş altı katı olacaktı."

Cengiz’in kurduğu matbaa, görme engellilere edebi eser basan Türkiye’deki tek matbaa.

EN BÜYÜK SIKINTI EDEBİ ESERE ULAŞAMAMAK

Ders kitapları konusunda devletin yürüttüğü çalışmalarla başarılı olunduğunu ancak görme engellilerin edebi eserlere ulaşmada büyük zorluk yaşadıklarını söyleyen Cengiz şöyle devam etti;

"Milli Eğitim Bakanlığı görme engelliler için açılan okullara zaman zaman 3-5 kitap alıyor. Görme engelli vatandaşlarımızın büyük çoğunluğu bu okulların dışında kalıyorlar. Türkiye'de ilkokuldan lise sona kadar eğitim gören 4 bin görme engelli öğrencimiz var. Bunlardan yalnızca bin beşyüzü bu okullara gidebiliyor. Geriye kalanlar diğer akranlarıyla beraber okuyor. Devlet bu çocuklara erişemiyor. Biz bu çocukları bir de görenlerle aynı kulvarda yarıştırıyoruz. Görebilen çocuklarımız kaynaklara daha rahat ve daha ucuz ulaşabiliyorlar. Hayatında hiç Nutuk, Nazım Hikmet, Necip Fazıl okumamış görme engelli çocuğu bunları okuyan çocuklarla birlikte sınavlarda yarıştırıyoruz. Asıl adaletsizlik burada yatıyor."

'TEK AMACIM DAHA FAZLA GÖRME ENGELLİYE ULAŞABİLMEK'

Maliyeti yüksek olan bu kitapların 100 sayfası 39 TL’ye maloluyor.

Görme engelliler için basılan kitapların maliyetinin yüksek olmasının yanı sıra bir diğer sorun ise basılacak kitabın telif hakları. Ticari faaliyet kapsamında kurulan matbaanın sahibi Kadir Cengiz, kitapların hak sahiplerine ulaşarak izin almaya çalışıyor. Gerekli izinler alındığı taktirde bir kitaptan ortalama 10-15 tane basan Cengiz şunları söyledi;

"Geçenlerde bir yayınevi sahibine ulaştım ve test kitaplarını görme engelliler için basmak istediğimi söyledim. Haklı olarak telif ücreti ne kadar vereceğimi sordu. Ben de 'on beş tanesi için ne kadar telif hakkı istersiniz' dedim. 'On beş için de yüz için de  bir şey istemem. Abes olur' dedi ve basmamıza izin verdi. Yüz yüze görüşebilsem hepsi razı olacak. 'Bu kitabınızı basacağım, izin istiyorum' dediğimde normal piyasadaki kitaplarla kıyaslıyorlar. Edebiyat eserleri için gelen taleplerde izin alamadığımız zaman başka kitaplar öneriyoruz. Örneğin Suç ve Ceza gibi. Hak sahibinin ölümünden 70 yıl geçmiş eserleri telif hakkına takılmadan basıyoruz. O eseri basma hakkına sahip olan yayınevi her kimse ve görme engelliler için basmadıysa bir düzenleme yapılabilir. Herkes basma hakkına sahip olmalı. İnanın küçük kar marjlarıyla çalışıp izin versinler diye çırpınmıyorum. Tek amacım daha fazla görme engelliye ulaşabilmek."

'GÖRME ENGELLİLER KİTAP AÇLIĞI ÇEKİYOR'

Görme engellilerin çoğunun kendisini tanıdığını, çok özel arkadaşlıklar kurduğunu söyleyen Cengiz, unutamadığı bir anısını ise şu sözlerle anlattı;

"Bir gün görme engelli bir çocuğumuz bana ulaştı. Bir şiirin Braille olarak basılmasını istedi. 'Kaç sayfalık bir şiir' dedim. İki sayfa olduğunu söyledi. 'Tamam' dedim, hazırladım ve kargoyla yolladım. Çocuğumuz almış okumuş ve sonrasında  tekrar beni aradı. 'Sana amca diyebilir miyim' dedi. Çok teşekkür etti ve 'Kendimi insan gibi gördüm' dedi. Dedim 'sen zaten insansın'. 'Bize o gözle bakmıyorlar, ilk defa istediğim bir şeyi sayenizde okuyabildim' dedi. O zaman çok doğru bir şey yaptığımı anladım. Bir tarafta çocuklarımızın bir kısmını okumaya teşvik etmeye çalışırken görme engellileri ise kitap konusunda aç bırakıyoruz. Görme engelliler kitap açlığı çekiyor."

GÖRME ENGELLİLERİ İÇİN KİTAP NASIL BASILIYOR?

Ortalama 600 sayfalık bir kitabın 10 cilt olarak görme engelliler için hazırlandığını söyleyen Cengiz çalışma sistemini ise şu sözlerle anlattı; "Ben ilk olarak kitabı bilgisayara tarıyorum. Taramanın sonunda  yüzde yirmilik çıkmayan kısımları düzenliyorum. Sonrasında bunu braille çeviri programından geçiriyoruz. Sayfa düzenlemelerinin de tamamlanmasının ardından matbaaya veriyorum. Basılmasının ardından ciltleştiriyoruz ve okuruna yönlendiriyoruz."