Her şeyi devletten bekle(ye)memek: Sinema Yıllığı 2024

1976-1985 arasında Aziz Nesin’in yayımladığı Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı, edebiyatın nabzını tutan, bugün de dönüp edebiyat arkeolojisi yapmak isteyenlerin okuyabileceği metinlerden oluşan çok yazarlı birer başvuru kaynağıydı. Günümüzde ne yazı ki ne edebiyat bu denli canlı ne de edebiyatın yıllığını yapmaya yetkin ve motivasyonlu kalemler var. Aziz Nesin oldukça kapsamlı at gözlüğü takmadan bir yıllık hazırlıyordu. Bunu 1980’in ideolojik ayrışması içinde Necip Fazıl’dan yıllık için yazı istemesinden anlayabiliriz:

“Altı yıldan beri “Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı” adı ile bir yıllık çıkarmaktayım. Size son sayısını gönderiyorum, tetkik etmeniz için. İnşaallah yüzüncü yaşınızda da sizi tebrik etme bana kısmet olur. Ben sizden dokuz yaş küçüğüm.

Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı için, yetmiş beşinci yaşınıza dair bir yazı vermenizi rica ediyorum. Bu yazıyı eski Türkçe yazabilirsiniz. Size daha kolay gelirse. Yazmağa zamanınız yoksa bu mektubu size getiren hanıma söyleyerek yazdırabilirsiniz. Ama ben sizin yazınızı tercih ederim.”

Nesin Vakfı Edebiyat Yıllığı’nın motivasyonunu sinema namına hatırlatan bir çalışma 2009’dan beri yayımlanıyor. Hayri Çölaşan’ın Sinema Yıllığı insan üstü bir çabayla ortaya çıkan ve esasen devlet bürokratlarının yapması gereken bir istatistik datasını tek başına toplayan bir çabanın dijital hali. Dijital hali diyorum çünkü devlet kurumları dahil kimse bu kıymetli çalışmayı basılı bir mecra haline getirmeye yanaşmıyor. Sinema Genel Müdürlüğü’nün yapması gereken yegâne faaliyet ulusal sinemamızın sinema datasını tutmak olması gerekirken bireysel bir çabayla inanılmaz bir veri kaynağı yıllardır ortaya koyuluyor.

Hayri Çölaşan’ın 2009’dan beri düzenli olarak yayımladığı yılıkta başka hiçbir mecrada bulamayacağımız ulusal sinemanın inanılmaz ayrıntılı ve çeşitli istatistikleri bir arada dijital bir kaynak olarak sinemaseverlerin hizmetine ücretsiz olarak sunulmuş durumda.

Sinema Yıllığı bu kısa giriş bölümüyle başlıyor:

"2009 yılından başlayarak her yıl düzenli olarak yapılmakta olan bu sinema yıllığı, sinema araştırmacısı Hayri Çölaşan tarafından kameraarkasi.org web sitesi veri tabanından yararlanılarak oluşturulmaktadır. Bu çalışmada yurtiçi ve yurtdışında düzenlenen Türk film festivalleri ve film gösterimleri ile ilgili verileri tüm yıl veri tabanına ekledikten sonra verileri işleyerek sinema yıllığı için gereken istatistikler oluşturulmaktadır.

Sinema ve sinema sosyolojisi alanında araştırmacılara, sinema yazarlarına, akademisyenlere, öğrencilere, yönetmenlere ve devletin bu alanda çalışan kuruluşlarına değerlendirmelerinde yardımcı olabilecek bir kaynak oluşturulması amaçlanmaktadır.

Sinema alanında araştırma yapan, kitap, tez yazan ve bize ulaşan herkese ücretsiz olarak verilerden yararlanma imkânı sağlanmaktadır."

Yıllıktaki verilerden bazı bölümler sunmak istiyorum. Festivallerde 2024’te 413 uzun metraj film 341 de uzun belgesel film gösterilmiş. Kısa filmlerde ise 1217 kısa kurmaca 633 kısa belgesel gösterilmiş. Ödül alan uzun kurmaca film sayısı ise 211, belgesel de 64 olmuş. 170 kısa belgesel ve 408 kısa kurmaca film ödül almış.

Önemli ve bulması imkânsız sayılabilecek istatistiklerden örneklere devam edelim: Festivallerde en çok hangi ülkelerden katılım yapılıyor sorusuna da Sinema Yıllığı cevap veriyor; 215 filmle Fransa, 176 filmle ABD, 170 filmle İran ilk üç ülke olurken, ödül sıralamasında bu listenin değiştiğini görüyoruz. En çok ödül alan ülkeler listesinde ise 45 ödüle İran birinci olurken 32 filmle Fransa ikinci, 23 filmle ABD 3. sıraya gerilemiş. İran’ın daha az filmle daha çok ödül alması önemli bir gösterge oluşturuyor.

SİYAD EN ÇOK ÖDÜL VEREN KURUM

En İyi Yönetmen, En İyi Senaryo, En İyi Kurgu gibi mesleki ödüllerinin de kimler tarafından alındığının listelendiği yıllıkta, ayrıca ödül verenlere dair de veriler de mevcut. Sinema Yazarları Derneği (SİYAD) 13 festivalde verdiği En İyi Film ödülüyle Türkiye’de en çok ödül veren kurum olarak çok sayıda kurumdan önde görünüyor. Yönetmen derneği Film-Yön ise 3 festivalde ödül vererek 2. sırada yer alıyor yıllığa göre.

FESTİVALLER İSTANBUL’DA! 40 ŞEHİRDE SİNEMA ETKİNLİĞİ YOK

Sinema Yıllı 2004, festivallerin illere göre dağılımını da veriyor. Yıllığın verilerine göre 40 ilde sinema etkinliği yapılmış ve bu illerin 20’ye yakınında sadece bir sinema etkinliği yapılmış. Ülkede düzenlenen sinema etkinliklerinin 111 tanesi İstanbul’da, 53 tanesi Ankara’da ve 38 tanesi İzmir’de. Ayrıca uzun metraj filmlerin yarıştığı film yarışması 25 olurken uzun metraj belgesellerin yarıştığı yarışma sayısı ise 4. Memleket festivalleri belgesellerden özellikle de politik bir konu anlatma iddiası daha çok olan uzun belgesellerdenler adeta korkuyor. Düzenlenen etkinliklerin listesinin de yer aldığı yılıkta, yurtdışında ulusal sinemamız namına yapılan etkinlikler de listelenmiş. En çok ulusal sinema etkinliği ülke dışında Almanya’da yapılıyor.

Yapılan ve yapılamayan sinema etkinliklerinin de listelendiği yıllıkta ilk defa yapılan 40 sinema etkinliği yer alırken daha önce yapılıp da 2024’te yapılamayan 100 civarı sinema etkinliğinin olması bize sinema namına bir mesaj veriyor.

Yıllıkta ödül alan uzun metraj filmler, belgeseller, kısa filmler, ödüllerinin ismi ve konu ve künyeleriyle yer alıyorlar. Bu açıdan tam bir sinema yıllığı görevi gören Hayri Çölaşan’ın sinema yıllığı, ulusal sinemamızın otopsisini çeken paha biçilmez bir derleme çalışması.

JÜRİLER

Festivallerin olmazsa olmazı filmler kadar da jüri üyelikleri tartışmalarından hangi festivalin kimi jüri üyesi yaptığı kimi yapmadığı her daim tartışma konularını oluşturuyor. Kataloğa göre toplamda 1883 jürilik yapılmış, bu jüriliğin 487’si yönetmen 438’i akademisyenler, 166’sı sinema yazarları tarafından yapılmış. Oyuncular da 217 kez jüri üyeliği yapmış.

Hayri Çölaşan her yıl yıllığı hazırlarken nasıl bir çalışma yaptığını kendi ifadelileriyle özetlemiş:

“Yöntem olarak dünyada benimsenen, filmin topluma açık bir yerde gösterilmesi kuralını benimseyerek veri tabanını yapmaya başladım. Film festivalleri en büyük kaynaktı. Tüm festivaller ile ilişkiye geçerek bilgi istedim ve yapmaya başladım. O yılın bilgilerini kayıt altına alırken geçmişe dönük olarak da çalışmaları yürüttüm. Tüm film kataloglarını festivallerden istedim, gittim aldım. Şu anda ülkede en fazla festival kataloğu arşivine sahip olan kişiyim ve bunlara bir servet harcandı. Sonuç olarak bana göre Türk Sinemasının başlangıç tarihi olan 1920 yılından itibaren yapılan tüm festivaller, yarışmalar, gösterimler, gösterilen filmler, finalist filmler, ödül alan filmler ve kişiler, jüri üyeleri, bunların eğitim aldığı okullar, meslekleri gibi tüm bilgilere sahibiz. Sahibiz derken bu kaynak sadece bana ait olamaz. Araştırma yapan, bilgi isteyen akademisyenlere, sinema yazarlarına ve sinema ile ilgili makale, kitap yazarlarına açık olduğu için hepimizin, ülkenin bir kaynağı olarak görüyorum.”

Umarım bu kıymetli çalışmalar daha fazla gündem olur ve bireysel çabalardan ziyade kurumsal bir kimlik ve destekle yoluna devam edebilir.

Alıntılar

Necip Fazıl’a Gönderilen Mektuplardan Örnekler

https://www.nfk.com.tr/mektup-telgraf-not/mektup-2/ 

Sinema Yıllığı 2024

https://drive.google.com/file/d/1Ge2pNUwQOOuR6DXhGqmQBwWHkJUUg7DR/view