Heykelde de tercih politik: Trabzon'un değerleri depoda, Necip Fazıl Ganita'da

TRABZON - Trabzon'un merkezinde deniz kenarında bulunan Ganita, şairlerin, yazarların, ressamların mekanı olarak bilinir. Kentin kültür ve sanat anlamında hafıza adreslerinden birisidir. Rumca 'güzel mekan' anlamına gelen Ganita'da Karadeniz'e karşı kültür sanat sohbetleri yapılır.

İlk olarak devlet karayolu ve geçirilen tünel ile Ganita'nın doğal güzelliği zarar görür. Daha sonra ikinci tünel ile Ganita yok edilerek yol geçirilmek istense de buna tepki gösterilir ve Ganita korunur. Bir zamanlar kentin gazinolarının olduğu, çocukların yüzme öğrendiği alan zamanla atıllaşır. Geriye bir tek şairlerin ve yazarların yuvası çay bahçesi kalır.

2011'DE BÜSTLER KALDIRILMIŞTI

2021 yılında Trabzon Büyükşehir Belediyesi bölge için 'Ganita-Faroz Sahil Düzenlemesi'ne başladı. 2 yıl süren çalışma sonrası yenilenmiş haliyle Ganita Sahili, mayıs ayında hizmete açıldı. Özel işletmelerin kaldırıldığı bölgeye kafeteryalar, restoranlar, çay bahçeleri yapıldı. Halktan ilgi gören bölgede sadece Necip Fazıl Kısakürek'in heykelinin olması tepki topladı. Bedri Rahmi Eyüboğlu, Hasan İzzettin Dinamo, Oktay Rıfat, Yaşar Miraç, Yusuf Katipoğlu, Orhan Peker gibi yazar ve ressamları yetiştiren Trabzon'da kentte kısa bir süre kalan Kısakürek'in heykelinin tercih edilmesi siyasi bir karar olarak yorumlandı.

Trabzon'da 2011 yılında da Meydan Parkı yenilenirken parkta bulunan heykeltraş Orhan İlyas'ın yaptığı Sabahattin Eyüboğlu, Hasan İzzettin Dinamo, İbrahim Cudi Bey ve Celalettin Algan’a ait büstler depoya kaldırılmıştı.

'TRABZON'U SİMGELEYEN BİR FİGÜR DEĞİL'

"Ganita manzaralı bir iç balkon. Hayat Manzaralı..." Bu sözler Ercan Yılmaz'ın 'Ganita; Akşama Doğruyum Ben' kitabında geçiyor. Kitabın isminden de anlaşılacağı üzere Ganita'nın en güzel anları güneşin Yoroz Burnu ile Karadeniz'in kesişiminde gözden yavaş yavaş kaybolduğu gün batımı anlarına denk gelir. Ganita'nın ruhunu anlatan Ercan Yılmaz ile koyulan heykelin anlamını konuştuğumuzda Trabzon'u simgeleyen bir tercih olmadığından bahsetti.

"Ganita kültür sanat anlamında Trabzon'un sembol yerlerinden birisidir" diyen Yılmaz, durumu şu sözlerle değerlendirdi: "Necip Fazıl Trabzon'da bir süre bulundu. Bab-ı Ali kitabında bahseder bu anılarından. Meydan'daki eski Yeşilyurt Oteli'nde kalmış, 'Yağmur' şiirini Meydan Parkı'nda yazmış, Ganita'da da dostlarıyla vakit geçirmiş. Fakat Necip Fazıl, Ganita'ya heykelini koyacak kadar Trabzon'u simgeleyen önemli bir figür değildir. Ganita ve Trabzon'la özdeşleşmiş başka heykeller de olsaydı bunların yanına Necip Fazıl'ın da heykeli koyulabilirdi. Ganita dediğimiz zaman kültür sanat atmosferi gelir akla. Bedri Rahmi, Sabahattin Eyüboğlu, Oktay Rıfat, Hasan İzzettin Dinamo, İsmail Safa gibi isimlerin orada olması çok daha anlamlı olabilirdi."

HIZAL: TRABZON İÇİN ÖZGÜN DEĞİL

Kentin önde gelen sanatçılarından Heykeltraş Hasan Fehmi Hızal da belediyenin tutumunu eleştirenler arasında. Hızal, Trabzon Büyükşehir Belediyesi'nin kentin kült sanat değerlerini yok sayarak olumsuz yönde politik bir tutum savunduğunu dile getiriyor.

"Ganita'da bir şeyler yapılmış, masraf edilmiş" sözleriyle değerlendirmelerine başlayan Hızal, "Fakat Trabzon'da olan bir alan kamuya açık özellikle dışarıdan gelen insanlara hitap eden alanların belli özelliklerinin olması gerekiyor. Güzel olmuş dediğiniz bir tasarım Trabzon için yeterli değildir, önce özgün olması gerekir. İkisini bir araya getirirsek kıymetli olur. Trabzon'a özgüdür, Trabzon'u anlatır. Orada gördüğümüz mimari yapılar, modern anlamda yapılmış, yerel mimariyle herhangi bir ilişki kurulmadan oluşturulmuş mekanlar. Mimari anlamda Trabzon'u anlatan bir şey yok orada. Trabzon'un folklorik değerleri yok. Yeşil alanlarda minyatür tasarımlarla kentin önemli mekanları ve bölgenin merkezi olduğu için bölgenin önemli mekanları 3 boyutlu olarak tasarlanabilirdi. Bu da dışarıdan gelen insanlara varış noktaları anlamında dikkate almalarını sağlarlardı" sözlerini kullandı.

'POLİTİK BİR TUTUM'

Hızal, heykelin estetik değerini tartışmadan önce bir mekana yakışması için pek çok parametrenin yerine getirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Necip Fazıl'ın Cumhuriyet hükümetlerinin sanatçıyı destekleme politikasıyla İş Bankası memuru olarak kısa bir süre Trabzon'da kaldığı bilgisini veren Hızal, bunun heykeli dikilecek bir durum olmadığını kaydetti.

"Bir alana heykel koymak için her şeyden önce kültürel olarak bunun arzu edilir, beklenir, yakışmış denilecek bir öneri olması gerekir" diyen Hızal, sözlerini şöyle sürdürdü: "Belki orada bin tane heykel olsa 9 yüz doksan dokuzuncusu Necip Fazıl olabilir. O koca tasarlanmış alana kata kata sadece Necip Fazıl'ı katarsanız, olumsuz anlamda politik davranmış olursunuz. İnsanlar dikkate alınmadan, kendi kafalarına göre iş yaparak birilerine yaranmaya çalışmış olabilirler. Orada beklenen ve oranın çağırdığı bir iş değil. Ulusal ve uluslararası arenaya sıçrayan bir hikayesi var Ganita'nın. İnsan deniz ilişkisinin yeniden kurulacağı çalışmalar yapılabilirdi."