Hizmet sektöründen sesler: Vergi levhamla işşizim

Rojda Oğuz

VAN - Pandemi önlemleri kapsamında kafe, bar, restoran, eğlence mekanları, ne zaman açılacağı açıklanmayarak kapatıldı. Van’da bazı kafeler kapı önlerine ‘al götür’ uygulaması olarak kahve ve çay semaverleri koyuyor. Şehirde bu kültür olmadığı gibi bu uygulamaya talep de yok. Sayısı az olan barların çalışanları süreçten ötürü umutsuz. Kafe işletmecileri ise hem çalışanları için hem de kendileri için tedirgin. Baykuş Bar’da çalışan Ramazan Demiral, “Mental olarak ben çöktüm” derken Eskici Kafe’nin sahibi Mikail Haskanlı ise, “Hiçbir zaman ekmek parasını kazanmak bu kadar kirli olmamıştı” diyor.

‘EKSTRA BİR GELİRİM YOK’

Bölgenin en büyük üniversitesinin Van’da olması sebebiyle şehir aslında bir öğrenci şehri. Hizmet sektöründe çalışanların çoğu yarı zamanlı çalışan öğrenciler. Onlardan biri de altı yıldır barmenlik yaptığını aktaran 24 yaşındaki Ramazan Demiral. Bu haber için çalıştığı Baykuş Bar’ı açtırıyorum kendisine. “Ceza yemesek iyidir” deyip kapıyı üstümüze kilitliyor. Pet bardaklarda kahve içip işsizliğini konuşuyoruz. “Benim ekstra bir gelirim yok” diyerek başlıyor sözlerine. Mart ayından başlayıp hazirana kadar süren süreçte de işsiz kalmış. Parasız kalmış ve Mardin’e ailesinin yanına gitmiş. Devletin ödeneklerinden de kriterleri karşılamadığı için yararlanamadığını söyleyen Demiral, “Üç yıl sigortanın kesintisiz olması gerekiyormuş. Ailemin de benden ekonomik beklentisi vardı. ‘Neden çalışmıyorsun? Neden eve para getirmiyorsun?’ dediler hep” şeklinde konuştu.

‘SADECE BARDA MI YAYILIYOR BU VİRÜS?’

İlk zamanlarda çalıştığı barın bir miktar yardımda bulunduğunu ama sonradan mekan kapalı olduğu için onların da yardımı kestiğini söyleyen Demiral, “Şu anda geçinemiyorum. Bu barların kapatılması büyük bir çelişki. Sadece bar da mı yayılıyor bu virüs? Buradan başka gelirim yok. Kira derdim başladı. Aynı zamanda ‘aç kapa’ olayı vardı. Açtılar, sonra yeniden kapattılar. Ben her sabah bugün kapanır mıyız demekten işime odaklanamadım günlerce. Her gün işsizlik korkusu sardı beni. Şimdi de işsizim. İlerisini düşünemiyorum artık. Önümüzde daha bir ay var ve ben şimdiden bu ayın kirasını nasıl öderim onu düşünüyorum” dedi.

‘KENDİMİ İŞE YARAMAZ HİSSEDİYORUM’

Demiral, mekanların ne zamana kadar kapalı olacağına dair bilginin verilmemesini eleştiriyor. Başka bir işe başlamak istese, kafasındaki soru işaretlerinden ötürü başlayamayacağını ekliyor sözlerine. Van’ın özellikle yılın dokuz ayının kış olması, kısıtlı sektörlerin ayakta kalabildiğini ve öğrencilerin ancak hizmet sektöründe iş bulabildiklerini belirten Demiral, “Ben aylarca işsiz kaldım Van’da. İş yok. Ben okumak için çalışıyorum aslında. Okuyabilmek için sabahlara kadar barda çalışıyorum. Şimdi de bu süreçte ne okuyabiliyorum ne de barınma, ısınma ve hayatta kalma ihtiyaçlarımı karşılayabiliyorum. Toplum beni ‘işe yaramazlığa’ itti. Şimdi kendimi ‘işe yaramaz’ hissediyorum. Hizmet sektörünü açsınlar artık” diyerek tepki gösterdi.

‘VERGİ LEVHAMLA BEN DE İŞSİZİM’

Van’ın geliri düşük öğrenci mekanlarından olan Eskici Kafe’nin sahibi Mikail Haskanlı da Demiral gibi düşünceli. Sanat Sokağı’ndaki mekanında görüşüyorum kendisiyle. Yağan kardan ötürü temizliğe girişmiş. Gidenler bilir, serçeleri, güvercinleri olan bir mekan Eskici Kafe. Diğer bütün kafeler gibi de öğrenciler çalışıyor genelde burada da. Haskanlı elinde küreği karları temizlerken, “Getirilen yasaklarla ben de işsizim. Vergi levham, ruhsatım var ama bu süreçte ben bir işsizim. Van’da bir deprem olsaydı biz yine işsiz kalacaktık. Bu şehrin bir gerçekliği var. Sosyal güvencemiz sadece pandemi özelinde olmamalıydı ki o da yok. En zor süreçlerde devlet bizden almak istediği paraları alıyor. Sosyal devlet anlayışına yakışmıyor” diyor.

‘KAPALI OLAN MEKANIN ELEKTRİĞİNİ KESTİLER’

Geçen hafta elektrik kurumundan aranmış Haskanlı. Kapalı olan kafenin elektriğini kesmek istemişler. “Paramız yokken, zaten karanlığa mahkum edilmiş hizmet sektörünün bir de elektriğini kapacağız diyorlar. ‘Buyurun kesin’ dedim" diyerek tepki gösteren Haskanlı, "Bizi kimse sormuyor. Gerçekten söylüyorum bunu. Halimizi, hatırımızı kimse sormuyor. Ne yapıyoruz, nasıl geçiniyoruz diye soran yok. Ben fotoğraflarla gittim zabıtaya, açık alan olduğunu, insanların birbirinden çok uzak yerlerde oturduklarını fotoğraflarla gösterdim. En azından elektrik, su, faturası çıksın diye belirli saatlerde açayım dedim. Genel karar diye kabul etmediler. Mülk sahibi kira istiyor mesela. Ama kimse 'Mikail bu kirayı nasıl verecek' diye sormuyor. 'Bin lira yardımda bulunacağız' dediler, çekiliş mi bu, vaat verir gibi” şeklinde konuştu. Kendisinden çok yanında çalışanlar için endişelendiğini söyleyen Haskanlı, 'Param yok ki onlara da vereyim' diyor.