İKSV raporu: 'Türkiye’de Yerel Kültür Ekosistemi'

DUVAR - İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV), Avrupa Birliği desteğiyle hayata geçirdiği "Ortaklaşa: Kültür, Diyalog ve Destek Programı" kapsamında gerçekleştirdiği bir yıllık saha araştırmasının sonucunda ortaya çıkan 11’inci kültür politikaları raporu "Türkiye’de Yerel Kültür Ekosistemi" başlığıyla yayımlandı.

Doç. Dr. Ulaş Bayraktar tarafından kaleme alınan rapor, Türkiye’de birbirinden çok farklı aktörleri ve profilleri içinde barındıran kültür ekosisteminin genel bir resmini çizmeyi amaçlıyor. Raporun, yerel yönetimler ve sivil kültür-sanat kuruluşları arasında güçlü bir diyalog ve işbirliği zemini oluşturması, bu sayede yerel kültür politikalarının uzun vadeli bir perspektifle ortaklaşa kurgulanmasını mümkün kılacak bir tartışmayı başlatması hedefleniyor.

Türkiye’de Yerel Kültür Ekosistemi raporuna dair bulgular, 1 Şubat Perşembe sabahı Salon İKSV’de düzenlenen bir toplantıyla kamuoyuyla paylaşıldı. Toplantıda, raporun yazarı Doç. Dr. Ulaş Bayraktar’ın yanı sıra İKSV Genel Müdürü Görgün Taner ile İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece birer konuşma yaptı.

'BELEDİYELER VE KÜLTÜR KURUMLARININ KOL KOLA ÇALIŞABİLMESİ BÜYÜK ÖNEM TAŞIYOR'

Toplantının açış konuşmasını yapan İKSV Genel Müdürü Görgün Taner, “Bu projeyi, kültür politikalarını yerelden, ortak bir vizyonla şekillendirme hayaliyle hayata geçirdik. Şimdi, bu yolculuğumuzun birinci yılını geride bırakmanın mutluluğunu yaşıyoruz. Hepimiz biliyoruz ki kültür-sanat ülkemizde her zaman ortak bir çabayla ayakta tutulan, kırılgan bir alan. Bu yüzden işbirliği ve diyaloğu öne çıkaran destek projeleri, kültür ve sanatın her koşulda sürdürülebilmesi için şart. Kentlerin kültür-sanatla hemhal olabilmesi için belediyeler ve kültür kurumlarının kol kola çalışabilmesi büyük önem taşıyor” dedi.

'YEREL YÖNETİMLER KÜLTÜR POLİTİKALARINA YÖN VEREN BAŞAT AKTÖRLERDEN'

İKSV Kültür Politikaları Çalışmaları Direktörü Özlem Ece raporla ilgili şunları söyledi: “Ortaklaşa’nın yaklaşık bir yıllık saha çalışmasının ürünü olan bu raporu kamuoyuyla paylaşmanın heyecanını yaşadığımız bu dönem, aynı zamanda yaklaşan yerel seçimlerin gündemi derinden etkilediği, oldukça kritik bir zamana denk geliyor. Böyle bir dönemde sivil kültür-sanat kuruluşları ve belediyelere önemli sorumluluklar düşüyor. Sadece Türkiye’de değil uluslararası arenada da yerel yönetimler kültür politikalarına yön veren başat aktörlerden. Bunun için belediyelerin kentlerin kültür hayatındaki rolünün düzenleyici ve altyapı hazırlayıcı olma nitelikleriyle tanımlanması, ilgili aktörlerin kültürün ifade özgürlüğünü teşvik etme, dayanışma ve işbirliğine katkı sağlama potansiyeline olan inançlarını tazelemesi gerekiyor.”

'YEREL YÖNETİMLERİN VE SİVİL AKTÖRLERİN ÜZERİNE DÜŞENLERİ ANLAMAYA ÇALIŞTIK'

Raporun yazarı, yerel siyaset, katılımcı demokrasi, kamu politikaları ve kültürel çalışmalar alanlarında akademik ve pratik çalışmalar yürüten Doç. Dr. Ulaş Bayraktar da şu bilgileri verdi: “Araştırma, nüfus olarak kalabalık, coğrafya olarak geniş, kültürel olarak çeşitli, siyasal olarak da çatışmalı bir karaktere sahip Türkiye’de kültürel demokrasinin durumunu farklı kentlerin kültürel hayatlarını birer ekosistem olarak ele alarak tartışıyor. Birleşmiş Milletler’in Milenyum Ekosistem Değerlendirmesi’nden esinlenerek oluşturduğumuz analitik çerçeve içinde bu kentlerdeki kültür hizmetlerinin nasıl belirlendiğini ve neye hizmet ettiğini ve dolayısıyla da kültür politikalarının demokratik, katılımcı ve şeffaf kılınması için yerel yönetimlerin ve sivil aktörlerin üzerine düşenleri anlamaya çalıştık.”

TÜRKİYE’DE YEREL KÜLTÜR EKOSİSTEMİ ARAŞTIRMASI

- Rapor için; Mart–Ekim 2023 tarihlerinde, 12 şehirde 139 bilgi verenle yarı-yapılandırılmış derinlemesine görüşmeler, 30 farklı şehirden 157 katılımcıyla odak grup toplantıları, 406 çevrimiçi ve 1.245 yüz yüze anket gerçekleştirildi.

-Genel kamuoyu anketine göre kent sakinlerinin yüzde 59’u, çevrimiçi ankete katılan belediye temsilcilerinin yüzde 62’si, STK temsilcilerinin de yüzde 18’i belediyelerin sağladığı kültür-sanat hizmetlerinin beklentilerini yeterince ya da kısmen karşıladığını ifade ediyor. 

-Genel kamuoyu anketinde kent sakinlerine kültüre atfettikleri anlam sorulduğunda öne çıkan yanıtlar “gelenek” ve “görenek” oluyor.

-Genel kamuoyu anketinin bulgularına göre kent sakinlerinin %81’i kültürel etkinliklere arzu ettiğinden daha az katılıyor.

-Belediye temsilcileri, kültür-sanat etkinlikleri düzenlerken yaşadıkları en büyük sorunu yüzde 61 oranla, STK’lar ise yüzde 83’e oranında finansman bulmak olarak belirtiyor.

-STK’ların belediyelerle işbirliği arayışındaki temel motivasyonları maddi destek almak değil, yerel kültür politikalarında söz sahibi olmak. STK’ların yüzde 40’ı politika yapım aşamasında söz sahibi olmanın en büyük beklentileri olduğunu dile getiriyor.

-Belediye temsilcilerine göre, kültürel etkinliklerin programlanmasında yüzde 89 oranla, kültür politikalarının belirlenmesinde yüzde 91 oranla en etkili aktör belediye başkanlarıdır.

-STK temsilcilerinin yüzde 73’ü belediyelerle kurulan işbirliklerinde kişisel bağlantıların belirleyici olduğunu belirtiyor.