İlk dinozor hangisiydi?
Yeryüzünde var olan ilk dinozor ne zaman ortaya çıkmıştı ve nasıl bir varlıktı? Bilim insanlarının buna verecekleri kesin bir yanıt var.
Ross Pomeroy
Herkes, günümüzden yaklaşık 67 milyon yıl önce yaşayan Tyrannosaurus rex ya da (150 milyon yıl önce yaşayan) Brachiosaurus’tan ya da (145-155 milyon yıl önce yaşayan) Stegosaurus’tan haberdar; peki ya her şeyi başlatan türleri biliyor muyuz? Tarihteki ilk dinozor hangisiydi?
Çeşitli anatomik özellikler, dinozorları daha önceki yaratıklardan ayırır; fakat bu ayrımı belirleyen temel özellik, kalçaları ve bacaklarıyla bağlantılıdır. Londra’da bulunan Doğa Tarihi Müzesi’nde kıdemli araştırmacı olan Profesör Paul Barrett, “Özellikle, kalçaları ile omurgaları arasında çok daha güçlü bir bağlantı kurarlar ve bunu omurlarının bir kısmını, kalçalarına bu ek bağlantıları meydana getiren ve ‘sakrum’ adı verilen özel bir değişmiş bir yapıya dönüştürerek yapıyorlar” diyor. Dinozorlar, iki ayak üzerinde hareket etmelerine imkân tanıyan bu ‘sakra’lardan en az üç tanesine sahipler. Buna ek olarak, dinozorların ayrıldığı -timsahlar gibi- hayvanların bacakları vücutlarının yan tarafına yapışıkken, dinozorların bacakları vücutlarının alt tarafında bulunmaktaydı.
Fosil kalıntıları, bu karakteristik özelliğin günümüzden 230 ilâ 250 milyon yıl önce ortaya çıkmaya başladığını ve bu özelliği taşıdığı bilinen ilk canlının ‘Nyasasaurus’ olduğunu ortaya koyuyor. Tanzanya’daki 243 milyon yıl öncesine tarihlenen bir kaya yatağında keşfedilen hayvan, yalnızca birkaç kemiği aracılığıyla belirlendi fakat en önemli husus, bu kemiklerden üçünün ‘sakral’ omurlar olmasıydı; işte bu bulgu, Nyasasaurus’u potansiyel olarak ilk gerçek dinozor haline getirdi. Nyasasaurus, büyük ihtimalle iki ayaklı, uzun bacaklı, zayıf ve kuyruk ucundan burnuna dek yalnızca iki ilâ üç metre uzunluğundaydı. Büyük ihtimalle yırtıcı bir hayvandı ve küçük hayvanları avlar, onları yediği sırada küçücük elleriyle kavrardı.
Nyasasaurus ve öteki ilk dinozorlar ortaya çıktığında, Dünya’ya memeli benzeri sürüngenler, timsahlara benzeyen iri cüsseli yaratıklar ve günümüzdeki suaygırlarına benzeyen dev otçullar hakimdi. Yaklaşık 200 milyon yıl önce gerçekleşen kitlesel yok oluş hadisesi, bu hayvanların ortaklaşa egemenliğini bitirecek, büyük kısmını sınırlara ya da yok olmaya itecek ve daha küçük ve çevik dinozorların gelişmesine ve çeşitlenmesine olanak sağlayacaktı. Onlar, gezegeni 135 milyon yıl boyunca yöneteceklerdi ve günümüzde hâlâ kuş ailesiyle varlıklarını sürdürüyorlar.
Yazının orijinali Real Clear Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)