İran seçim sonuçları dünya basınında: ‘Hoşnutsuzluk sandığa yansıdı’

DUVAR - İran’da Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan’ın beraberlerindeki heyetle birlikte 19 Mayıs’ta geçirdikleri helikopter kazası ölmesi sonrası İranlı seçmenler dün yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandık başına gitti. Seçmenlerin yaklaşık yüzde 40’ının oy kullandığı seçim ülke tarihinin en düşük katılımlı seçimi olurken, adaylardan hiçbiri yüzde 50'yi geçemeyince, seçimi önde tamamlayan reformist aday Mesud Pezeşkiyan ile muhafazakar aday Said Celili, ikinci tura kaldı. İran’daki seçimin ilk turu ve sonuçları dünya basınına da yansıdı.

ABD’nin CNN International haber sitesi, seçim sonuçlarına ilişkin haberinde, seçimlerin İran için ‘hassas bir döneme’ denk geldiğini yazdı. İsrail’in Gazze’deki saldırıları ve İran’ın devam eden nükleer programı dolayısıyla ülkenin İsrail ve Batılı müttefikleri arasında artan bir gerilim olduğuna işaret eden CNN, İran’ın ‘ABD ile savaşının da ülke ekonomisini mahvettiği’ değerlendirmesinde bulundu. Dün yapılan seçimin aynı zamanda Eylül 2022’de Mahsa Jîna Emini’nin ‘ahlak polisinin’ gözaltında katledilmesi ve onun beraberinde getirdiği geniş çaplı eylemlerin sonrasında yapılan ilk seçim olduğunu hatırlatan CNN, İran yönetimi katılımı artırmaya çalışsa da son yıllarda yapılan milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki düşük katılımın ‘ulus çapındaki hoşnutsuzluğu’ ortaya koymuş olduğunu belirtti. 

ABD’nin Associated Press (AP) haber ajansı da haberinde düşük kalan katılım oranına ve geçersiz sayılan oyların yüksekliğine işaret etti. “Seçimlere yönelik kamuoyunun geniş çaplı hayal kırıklığının işaretleri vardı” diyen AP, 1 milyondan fazla seçmenin geçersiz oy kullanmasının ‘insanların oy kullanmak zorunda hissettiğine ama adaylardan birini seçmek istemediğine’ yorulabileceğini kaydetti. Seçim öncesinde yapılan boykot çağrılarının da hatırlatıldığı haberde, Nobel Barış Ödüllü tutuklu hak savunucusu Nergis Muhammedi’nin de hapishaneden boykot çağrısı yaptığı, 2019’daki Yeşil Hareket eylemlerinin liderlerinden ev hapsindeki Hüseyin Musavi ve eşinin de oy kullanmadığı aktarıldı. Habere göre, seçimin ilk turunu birinci sırada tamamlayan Pezeşkiyan’ın reformcu bir aday olduğu ifade edilse de kendisinin de ‘hükümet onaylı bir aday’ olduğuna yönelik eleştiriler de var. 

İngiltere’nin Financial Times gazetesi, İran seçimlerine ilişkin haberinde, seçmenlerin bir hafta sonra, Batı ile ilişkileri geliştirme ve toplumsal kısıtlamaları gevşetme sözü veren bir reformcu ile muhafazakarların iktidarını güçlendirecek bir isim arasında seçim yapacağını aktardı. Financial Times da diğer yayın organlarına benzer bir şekilde düşük katılım oranına işaret ederek yüzde 40’lık bu oranın cuma günü yapılacak ikinci tur seçimlere kadar siyasi söyleme egemen olacağı öngörüsünde bulundu. Haberde, normalde reformcu adayları destekleyen pek çok seçmenin liderleri karşısında hayal kırıklığına uğradığı, değişimin rejimin içinden gelebileceği düşüncesinden vazgeçtiği ve oy kullanarak teokratik sistemi meşrulaştırmak istiyor gibi görünmek istemediği ifade edildi.