Irkçılığa inat aşk ile kucaklaşma

Sevgiliyi kucaklamak bir evren kucaklamaktır.

Bu sözün sözler içindeki yeri hem çok hoştur, güzidedir ah hem de ‘akla ziyan’ diyeceğimiz kadar zordur. Her şeyden ama her şeyden vazgeçelim, bu sözün hayatımızda olabilmesi için karşılıklı ve çıkarsız sevmek gerekiyor.

Ne maddi vaat, ne statü, ne etkili çevre avantajı ne de ötesi, berisi...

Berrak çıkarsızlık...

Sevgiyi salt sevgiyle sevgili kılmak!

Bu mevcudun normali, düzen içi bütün akıllara ziyandır...

***

Bazı aşklar dünyaya bunu söyler...

Ressam ve heykeltıraş Hank Willis Thomas, 13 Ocak 2023’te Boston Common / Boston Halk Parkı’ndaki heykelinin açılışını yaparken "bir sevgiyi sevgi yaratırken gördüm, düşledim ve bu eserle bunu dünyaya ilan ediyorum" dedi.

***

“The Embrace / Kucaklaşma” heykeli, Coretta Scott King ile Martin Luther King. Jr’ın kucaklaşmalarının bu dünyanın sevgisine değer kattığı düşüncesinden yola çıkılarak yaratılmıştır.

Başkalarının ırkçılıkla, ayrımcılıkla işkence ve ölüm korkusu salarak acı çektirdiği iki insanın kendilerinde ve insanlarda mutluluk yaratma serüvenidir bu...

***

Karaşınlarla (siyahlar) beyazların aynı otobüse binemediği, aynı okullara gidemediği bir ülkede, Martin Luther ile Coretta Scott, Eşit Yurttaşlar Hareketi’ni başlattılar.

Dolayısıyla bu heykelle anlatılmak istenen salt iki insanın birbirine verdiği değerden doğmuş bir sevgi değeri değildir.

Bu salt, ırkçılık ve gericilik altında ezilenler için kavga etmekten doğan bir sevgi değeri de değildir.

Bu, "zulmün olduğu yerde isyan etmek yetmez. Aslolan zulmün olduğu yerde isyan örgütlemektir" diyen iki sevgilinin yarattığı değerdir...

***

Martin Luther King, Babtist bir rahip olduğu için epeyce eleştireni var. Komünistlere, anarşistlere belli bir mesafede durduğu için de epey söz söyleniyor. Ne var ki, karaşın insanların “İnsan Hayvanat Bahçeleri” denen yerlerde sergilendiği zamanlarda, o “Bir Hayalim Var” dedi ve şiddet karşıtı ve ırksal eşitlik görüşleriyle büyük bir umut hareketi yarattı.

Nobel Barış Ödülü'nü aldı.

***

İki sevgilinin ilk tanıştıkları yer olan Boston’da, Halk Parkı’na yerleştirilen Kucaklaşma heykeli başta karaşın halklar olmak üzere, Martin Luther King ile Coretta Scott King’in önderlik ettiği sivil mücadele geleneğini sürdüren, saygı besleyen sivil itaatsizlik hareketlerini heyecanlandırdı...

***

ABD ve dünya sanat çevreleri Hank Willis Thomas’ı, son yıllarda yarattığı göğe dikilen eller, sorularla yüklü işaret parmakları gibi heykelleriyle tanıdı.

Sanatçının yarattığı bu kalıcı heykel yaklaşık 7 metre yüksekliğinde. Bu yüksekliğin nedenini şöyle açıklıyor:

"İstedim ki insanlar bir mücadelenin, bir kucaklaşmanın anısının içinde rahatça yürüyebilsin. İstedim ki insanlar bir kucaklaşmanın kalbinde gönül rahatlığıyla kucaklaşabilsin.”

***

Heykelin süreci 6 yıl önce başladı. Tasarım yarışmasına 126 başvuru oldu ve bunlardan 5’i finale kaldı. King ailesi ve ilgili kuruluşlar postaneler, kütüphaneler ve belediye binası gibi kentin çeşitli yerlerine sandıklar koyarak halka sordu. Oylar Hank Willis Thomas’ı gösterdi.

***

Willis, iki King’in fotoğraflarından yola çıktı. Nobel Ödülü sonrası sarılma fotoğrafı öne çıktı ancak, heykeltıraş şunu söylüyor: “Hemen bütün kucaklaşma fotoğrafları bakanda bir adalet duygusu uyandırıyor. Martin’in fotoğraflardaki her jesti, yaptıklarının bir dayanışmayla mümkün olduğunu hissettiriyor. Bu çok önemli."

***

Öte yandan, bu ölçekte bir sanat eserinin yaratıldığı tarihe de iyi bakmalıyız:

ABD'deki yüz binlerce mahkûm zorla çalıştırılıyor ve bunların çoğunluğu yoksul karaşınlar. Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği’nin (ACLU) raporuna göre bu zorla çalıştırmadan yıllık yaklaşık 11 milyar dolar gelir elde ediliyor.

ABD’de kölelik 1865’te yasaklandı ancak bu bütün eyaletlerde bugün de tam olarak işlemiyor. Pratik yaşamda, beyaz ırkçılar ve kurumları kölelik formlarını dayatıyorlar. Örneğin, Kasım 2022'de ABD'de 5 eyalette köleliğin "tüm formlarının" kaldırılması halk oyuna sunuldu. Vermont, Tennessee, Oregon ve Alabama eyaletlerinde kölelik tamamen ve sonsuza kadar kaldırılırken Louisiana'da halk yüzde 60'lık aleyhte oyla değişikliği reddetti.

***

Haberlerden en çok akılda kalanlardan biri, ırkçı polisin ölümcül saldırısı altında “nefes alamıyorum” diyerek ölen George Floyd’dur belki ama her yıl böyle öldürülen yüzlerce insan var.

Kucaklaşma heykeli, hem geçmiş kölelerin, hem günümüzün modern kölelerinin acısını, kederini ve tavrını, sanatın diliyle, edasıyla, cesaretiyle temsil ediyor.

***

Heykel bize iki sevgilinin gövdelerini, yüzlerini göstermiyor. Sarılma eyleminin başrolündeki kolları ve elleri görüyoruz. Heykel bu bakımdan “eksilterek gösterme” dediğimiz sanatsal tekniğin en çarpıcı örneklerinden birini oluşturuyor.

'BİR HAYALİM VAR’IN 60. YILI

Martin Luther King’in, tarihe, "I Have a Dream / Benim Bir Hayalim (Rüyam) Var" olarak geçen konuşmasını 28 Ağustos 1963’te, Washington'daki Lincoln Anıtı’nda yaptı. Meydanda yaklaşık iki yüz bin kişi vardı. 2023’te bu tarihi konuşması 60. yılına girdi. Hank Willis Thomas’ın halkların mücadele tarihine armağan ettiği The Embrace / Kucaklaşma eseri dolayısıyla, konuşmadan özet bir kesit sunarak anıyor, anımsatıyoruz.

"Bugün size diyorum ki, dostlarım, şu anın getirdiği güçlüklere ve engellemelere rağmen bir rüyam var benim. Amerikan rüyasına derinden kök salmış bir rüyadır bu.

Bir rüyam var. Gün gelecek, bu ulus ayağa kalkıp kendi inancını gerçek anlamıyla yaşayacak. Şu husus apaçık ortadadır ki, bütün insanlar eşit yaratılmıştır.

Bir rüyam var. Gün gelecek, eski kölelerin evlâtlarıyla eski köle sahiplerinin evlâtları, Georgia'nın kızıl tepelerinde kardeşlik sofrasına birlikte oturacaklar.

Bir rüyam var. Gün gelecek, Mississippi eyaleti bile, adaletsizliğin ve baskıların sıcağıyla bunalıp çölleşmiş olan o eyalet bile, bir özgürlük ve adalet vahasına dönüşecek.

Bir rüyam var. Gün gelecek, dört küçük çocuğum, derilerinin rengine göre değil, karakterlerine göre değerlendirildikleri bir ülkede yaşayacaklar.

Bugün bir rüyam var benim.

Bir rüyam var. Gün gelecek, Alabama eyaleti, valisinin ağzından hep müdahale etme ve izin vermeme yönünde sözler dökülen o eyalet, küçük siyah oğlanlarla küçük siyah kızların, küçük beyaz oğlanlar ve küçük beyaz kızlarla el ele tutuşup kardeşçe birlikte yürüdüğü bir yere dönüşecek.

Bugün bir rüyam var benim.

Bir rüyam var. Gün gelecek, bütün vadiler yükselip bütün tepeler ve dağlar alçalacak, engebeli yerler düzlük yapılıp, girintilerle çıkıntılar düzleşecek ve Tanrı'nın yüce şanı yeryüzüne inecek, bütün canlar hep birlikte görecek onu.

Bizim umudumuzdur bu. Güneye dönüşümde içimde taşıyacağım inançtır. İşte bu inanç sayesinde umutsuzluk dağını yontup bir umut anıtı yaratacağız.

Ulusumuzu saran ahenksiz bağırtıları, bu inanç sayesinde güzel bir kardeşlik senfonisine dönüştüreceğiz. Bu inanç sayesinde bir gün özgür olacağımızı bilerek hep beraber çalışacak, hep beraber dua edecek, hep beraber mücadele edecek, hep beraber hapse düşecek, özgürlük için hep beraber ayağa kalkacağız.

İşte o gün Yüce Tanrı'nın bütün çocukları, yepyeni bir anlamla söyleyecekler bu ilâhîyi:

Benim ülkem, senin ülken

Özgürlüğün güzel yurdu,

İşte söylüyorum sana:

Atalarımın öldüğü toprak burası,

Şehitlerin gururu olan toprak,

Her bir dağın yamacından,

Özgürlük yankılanacak.

Ve eğer büyük bir ulus olacaksa Amerika, bunun gerçekleşmesi şarttır. Öyleyse New Hampshire'in dev tepelerinden yankılansın özgürlük. New York'un ulu dağlarından özgürlük yankılansın...

Her bir dağın yamacından yankılansın özgürlük.

Özgürlüğün yankılanmasını sağladığımızda, her kasabadan ve köyden, her eyaletten ve kentten özgürlüğün yankısını duyduğumuzda, o gün yakın demektir ve o gün Tanrı'nın bütün çocukları, siyahlar ve beyazlar, Yahudiler, Hıristiyanlar, Müslümanlar ve Budistler el ele tutuşup siyahların eski bir ilâhîsini söyleyecekler:

Sonunda özgürüz! Sonunda özgürüz!

Şükürler olsun Yüce Tanrım!

Sonunda hepimiz özgürüz!

Konuşmanın İngilizce metni...