İsveç seçimleri: Sekiz yıllık hükümetin sonu mu?

Ahmet Tirej Kaya

DUVAR - Finlandiya ile birlikte yaptığı NATO üyeliği başvurusuyla gündemde olan İsveç, tarihinin en kritik seçimlerinden birine hazırlanıyor. 11 Eylül’de gerçekleşecek seçimlere sayılı günler kalırken, yapılan son anketler ülke siyasetindeki iki karşıt bloğun başa baş olduğunu gösteriyor.

Ülkede dört yılda bir yapılan seçimler en son 2018 yılında gerçekleşti. Seçim sonuçlarına göre parlamentoda sekiz parti temsil ediliyor: Sosyal Demokratlar (S), Muhafazakarlar (M), İsveç Demokratları (SD), Merkez Parti (C), Sol Parti (V), Hıristiyan Demokratlar (KD), Liberaller (L) ve Çevre Partisi (MP). Sol Parti’den milletvekili olarak seçilen Amineh Kakabaveh ise şu an bağımsız milletvekili olarak parlamentoda bulunuyor.

Hükümetin güven oyu alması için 349 sandalyeli parlamentoda 175 milletvekilinin ‘ret’ oyu vermemesi gerekiyor. 2018’deki seçimlerde toplam sandalye sayısı 116 olan S ve MP’nin güven oyu alabilmek için diğer partilerin desteğine ihtiyacı vardı. Göçmen karşıtı SD’nin sağ bir hükümetin içinde olmasını kabul etmeyen Merkez Parti ve Liberaller ile Sol Parti’nin ön açmasıyla, S ve MP tarafından azınlık hükümeti kurulabildi. Yaşanan birçok krizin ardından ise şu an hükümette sadece Sosyal Demokratlar bulunuyor.

İKİ BAŞBAKAN ADAYININ DA İŞİ ZOR

Geçtiğimiz yıl önceki başbakan Stefan Löfven’in görevi bırakmasının ardından Magdalena Andersson, ülkenin ilk kadın başbakanı seçildi. Özellikle NATO’ya üyelik tartışmalarının yoğunlaştığı dönemde kamuoyundaki güvenirliği ciddi bir yükselişe ulaşan Andersson’un son zamanlardaki performansı ise düşük bir seyir izliyor. Partisi anketlerde hala birinci olmayı sürdürse de Andersson’un, tek başına hükümeti kurması mümkün görünmüyor ve kendisine yakın duran farklı çizgilerdeki partileri nasıl bir arada tutacağı merakla bekleniyor.

Parlamentodaki ikinci büyük parti Muhafazakarlar’ın lideri Ulf Kristersson, Andersson’dan sonra başbakanlığa en yakın ikinci isim. Kristersson’u da olası bir hükümet kurma görevinde zorlu bir süreç bekliyor. Kristersson, SD’nin ikinci parti olduğu yönündeki anket sonuçlarından da rahatsız. Ancak böyle bir durumda da SD’nin tek başına ya da dışardan destekle bir hükümet kurabilmesi beklenmiyor. Kristersson ise KD ile birlikte deneyeceği hükümet kurma girişimine SD’den destek alabilir.

Her iki liderin olası bir hükümet kurma görevinde Sol Parti ve Liberaller’in de tavrı belirleyici bir konumda olacak.

ELEKTRİK FATURALARI HÜKÜMETİ ZORLUYOR

2022 seçimlerine parlamentodaki partiler dışında başka partiler de katılıyor. Oy oranları çok düşük olan bu partilerin yüzde dört olan seçim barajını geçmesi beklenmiyor. Ayrıca seçimler parlamento, belediye ve bölge olarak üç kısımdan oluşuyor. İsveç vatandaşı olan kişiler aynı anda yapılan bu üç seçimde oy kullanabiliyor. Ülkede en az üç yıl yaşamış ve oturum hakkı bulunanlar ise yalnızca belediye ve bölge seçimleri oy hakkına sahip.

Partilerin seçim kampanyalarında en fazla gündeme getirdiği konular; ülkede artan suç oranları ve çeteleşme, çevre ve iklim sorunları, sağlık ve bakım hizmetleri, eğitim ve savunma konuları. Güncel bir sorun olarak elektrik faturalarındaki artışlar, muhalefetin hükümeti en fazla sıkıştırdığı konuların başında geliyor. Özellikle Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını belirsiz bir süre boyunca durdurma kararı almasının ardından elektrik faturaları daha da yükseldi. İsveç hükümeti, toplumda ciddi bir tepkinin olduğu yükselişe alternatif bir çözüm bulmamakla suçlanıyor.

SON ANKETLER: SD İKİNCİ SIRADA

Ülkedeki önde gelen araştırma şirketlerinin son açıkladığı verilere göre iki blok arasındaki yarış başa baş durumda. Anket sonuçlarına göre aşırı sağ ikinci sırada bulunuyor. (Şirketlerin bir gün arayla açıkladığı anketlerinde dahi çok farklı sonuçların bulunuyor olmasını not etmek gerekiyor. Ayrıca söz konusu iki blok, oluşturulmuş herhangi bir ittifakı ifade etmemekle birlikte, hükümet kurabilecek ya da kurulacak bir hükümete dışarıdan destek verebilecek partileri içeriyor.)

Sifo adlı şirketin 4 Eylül’de yayınladığı sonuçlarda S, MP, C ve V’den oluşan birinci blok yüzde 48.6, M, KD, SD ve L’den oluşan ikinci blok ise 49.6 oy alıyor. Sosyal Demokratlar yüzde 28.5 oyla birinciyken, İsveç Demokratları yüzde 19.4 oyla ikinci sırada bulunuyor. Muhafazakarlar ise yüzde 18.1 oyla üçüncü sırada yer alıyor.

Novus’un 4 Eylül’de açıkladığı sonuçlarda ilk blok yüzde 50.3, ikinci blok yüzde 49 olarak ölçülüyor. Novus’a göre de SD ikinci parti konumunda.

Sifo ve Novus şirketleri 15 gün içerisinde çok sayıda anket sonucu açıkladı. Anketlerin bazılarında iki blok arasında fark açılsa da genel olarak başa baş durum sürüyor.

Ipsos ise en son araştırmasını 31 Ağustos’ta kamuoyuna duyurdu. Sonuçlara göre ilk blok 48, ikinci blok yüzde 49.8 olarak ölçüldü. Ipsos’un sonuçlarına göre SD, yüzde 22.2 oy oranında bulunuyor ve birinci parti olan S ile arasındaki fark yüzde 5.1’e inmiş gözüküyor.

Uzun yıllar ülkede marjinal ve Neo-Nazi yanlısı bir oluşum olarak değerlendirilen ve ilk olarak 2010’da parlamentoya giren göçmen karşıtı İsveç Demokratları 2018 seçimlerinden üçüncü parti olarak çıkmıştı. O dönem aldığı yüzde 17.5 oyla siyasette ağırlığını koymaya başlayan parti, şimdi ise olası bir sağ hükümetin kurulmasında iş birliği yapılacak bir konuma geldi. Hiçbir partinin birlikte hükümet kurmaya yanaşmadığı İsveç Demokratları, şu an ülkenin ikinci büyük partisi olan Muhafazakarlar’ın olası bir hükümet kurma aşamasında kilit bir role sahip olacak.