İsveç’te dört partinin 62 sayfalık anlaşması neleri içeriyor?

Ahmet Tirej Kaya

İSVEÇ - Haftalardır süren hükümet kurma görüşmelerinde parlamentodaki dört sağ parti anlaşmaya vardı. Muhafazakârlar (M), Hıristiyan Demokratlar (KD) ve Liberaller (L) tarafından oluşturulacak yeni hükümete, İsveç Demokratları (SD) dışarıdan destek verecek. SD, doğrudan hükümet içerisinde yer almasa da ‘Regeringskansliet’ olarak adlandırılan kuruma üye verecek. Söz konusu kurum, hükümetin hangi konuları önceleyeceğine ve çalışma alanlarındaki yönelimlerin oluşturulmasına karar veriyor.

LİBERALLER’DE KRİZ

Liberaller, göç konusunda SD’ye verdikleri ve parti ilkeleriyle uyuşmayan ciddi tavizlerin sonucu olarak muhtemel hükümette yer almayı başarsa da, bu tutum parti içerisinden ciddi tepkileri de beraberinde getirdi. Partinin gençlik örgütünün (LUF) temsilcileri yayınladıkları yazıda, bir kısmının olumlu olsa da önemli bir bölümünün liberalizmden ve parti politikalarından uzak olduğunu belirttikleri anlaşmayı ‘otoriter’ olarak tanımladı. Yazıda partinin milletvekilleri, yarın gerçekleşecek güven oylamasında ‘hayır’ oyu vermeye ve görüşme masasına tekrar oturmaya çağrıldı. L’nin önceki liderlerinden Maria Leissner, SVT’ye verdiği demeçte, anlaşmanın sunumunun yapıldığı sırada ağladığını belirtirken, partinin önceki dönem milletvekillerinden Barbro Westerholm ise anlaşmaya insan hakları, ayrımcılık ve mültecilik konularında sert eleştiriler getirdi. Westerholm, gelişmelerin bu yönde devam etmesi durumunda partiden ayrılabileceğinin işaretini verdi. 

 Öte yandan partinin milletvekili Anna Starbrink, anlaşmada yer alan ‘ulusal dilencilik yasağı’ ve ‘sağlık bakım hizmetlerinde tercüman hakkının sınırlandırılması’nı içeren maddelerin değiştirilmemesi durumunda güven oylamasında ‘hayır’ oyu vereceğini açıkladı. Lina Nordquist adlı milletvekili de ‘dilencilik yasağı’na karşı çıkanlar arasında. Parlamentodaki koltuk dengesinin 176 sağ blok, 173 sol blok şeklinde olduğu düşünüldüğünde L içerisinde gerçekleşecek farklı bir tutumun hükümet dengelerini değiştirmesi olasılık dahilinde. L’ye gelen tepkilerle ilgili açıklama yapan Sosyal Demokratlar’ın (S) lideri Başbakan Magdalena Andersson, 'kapısının açık olduğunu' belirterek "İş birliği yapmaya hazırım" mesajı verdi.

Geçtiğimiz günlerde meclis komisyonlarının oluşturulması sırasında çok sayıda kritik komisyonun başkan ve başkan yardımcısı koltuğunu alan ve parlamentoda çok güçlü bir pozisyona erişen SD’nin hükümet anlaşmasından da en kârlı çıkan parti olduğu belirtiliyor. Seçim sonuçlarına göre S’den sonraki en büyük parti olan SD, içinde yer almasa da muhtemel hükümetin temel politikalarının belirlenmesinde önemli bir rol oynadı.

62 SAYFA VE YEDİ ANA BAŞLIK

Dört partinin lideri tarafından cuma günü düzenlenen ortak basın toplantısında, “Tidö Anlaşması: İsveç İçin Sözleşme” başlığını taşıyan anlaşmanın içeriği kamuoyuyla paylaşıldı. Söz konusu anlaşma 62 sayfa ve yedi ana başlıktan oluşuyor. Anlaşmanın yaklaşık üçte biri göç ve entegrasyon konusunu içeriyor. Yedi ana başlığın tamamı şunlar: Göç ve entegrasyon, iklim ve enerji, suç, sağlık ve hasta bakımı, eğitim, ekonomik büyüme ve aile ekonomisi, hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi. 

Anlaşmada, M’nin seçim kampanyası sırasında öne çıkardığı işsizlik ödeneğinin düşürülmesine dair seçim vaadinin gerçekleşmemiş olması dikkat çekiyor. SD, işsizlik ödeneğinin mevut haliyle devam etmesini savunuyordu ve anlaşmadaki bu husus M’nin SD’ye karşı verdiği taviz olarak görülüyor.

Ortak basın toplantısında liderler seçim öncesinde ağırlık verdikleri ve görüşmeler sırasında öne çıkardıkları konulara dair açıklamalarda bulundu. SD lideri Jimmie Åkesson göç ve entegrasyon, KD lideri Ebba Busch hasta ve yaşlı bakımı ile nükleer santraller, L lideri Johan Pehrson eğitim ve M lideri Ulf Kristersson bütçe ve ekonomi konularında konuştu.

Dört partinin üzerinde anlaştığı 62 sayfalık anlaşma metnindeki ana başlıklar ve içerikleri şöyle:

GÖÇ VE ENTEGRASYON: AB’nin göç politikasındaki minimum düzeyin esas alınması. Göç alışta düzenleme yapılması ve sert zorunlulukların getirilmesi. İşgücü göçünde sert koşulların oluşturulması. Göç alanında hukuksal güvence getirilmesi. Gönüllü geri dönüşlerin teşvikinin denetimi. Nüfus sayımı. Vatandaşlık koşullarının sertleştirilmesi.

İKLİM VE ENERJİ: Yeni nükleer enerji santrallerinin kurulması. Enerji politikasında yüzde 100 yenilenebilir enerjiden, yüzde 100 fosil enerjisine geçiş. Devlet kredi garantisinin 400 milyar kron olması gibi yöntemlerle nükleer enerjiye yatırım koşullarının güçlendirilmesi. Politikacıların keyfi olarak nükleer santralleri kapatmasını engelleyen yeni yasalar. Ringhals 1 ve 2’nin yeniden açılmasıyla ilgili araştırmanın hızlı bir şekilde yapılması. Kapalı reaktörlerin yeniden açılması yasağının kaldırılması.

SUÇ: Çete suçlarında iki kat ceza. Suç çetelerine katılımın cezalandırılması. Daha etkili, gizli ve zorlayıcı yöntemlerin getirilmesi. Arama-denetleme bölgelerinin oluşturulması. Gizli tanık uygulamasının ve bir yerde bulunma yasağının uygulanması. 18 yaş ve üstü için ceza indiriminin kaldırılması.

SAĞLIK VE HASTA BAKIMI: Bakım hizmetleriyle ilgili devletteki sorumlu birimlerin araştırılması. Temel bakımın genişletilmesi. Diş bakım hizmetlerinin araştırılması. Bakım hizmetlerindeki kuyrukların bitirilmesi, erişilebilirliğin iyileştirilmesi ve ülkenin farklı bölgelerindeki eşitliğin güvence altına alınması. Psikolojik sağlığın ve intihar vakalarının önlenmesinin güçlendirilmesinin halk sağlığı çalışmalarının bir parçası olarak öncelik olarak alınması. Kanser ve çocuk kanser vakaları için özel yatırımların yapılması. Ulusal bir doğum planının hazırlanması.

EĞİTİM: Ulusal bağlayıcılığı olan bir okul ödeneği kuralının getirilmesi. Öğrenim süresinin arttırılması ve eğitimde kullanılan belgelerin yeniden düzenlenmesi. Bilgiye odaklanan bir not sisteminin oluşturulması. Yeni bir özel okul yasasının çıkarılması. Daha fazla branş öğretmeni için yatırımların yapılması ve sınıflarda düzeni sağlamak için daha net kuralların uygulanması. 

EKOMOMİK BÜYÜME VE AİLE EKONOMİSİ: Sosyal yardımlarla yaşamını sürdürenler için sınırlandırmalar ve zorunluluklar getiren büyük bir reform. Sağlık sigortasının, hastalık nedeniyle çalışamayanlara ekonomik güvence vermesi. Bugün bulunan işsizlik parasındaki oranın geçerli olmaya devam etmesi. Düşük ve orta gelirlilere yönelik olarak çalışanlardan kesilen vergilerin düşürülmesi. Emekli maaşlarındaki vergiler ile tasarruf vergilerinin düşürülmesi.

HAK VE ÖZGÜRLÜKLER: Medya özgürlüğünün ve çeşitliliğinin desteklenmesi. Kamu yayıncılığı yapan medyanın bağımsızlığının olduğu gibi kalması ve uzun süreli finansmanının korunması. Kültürel içeriklere dönük siyasi kontrolün azalması için önlemlerin alınması. Bir İsveç kültür kanonunun oluşturulması. (Ortak kültürel referans çerçevesi)

ANLAŞMA İÇİN NE DEDİLER?

Sol Parti (V) lideri Nooshi Dadgostar konuyla ilgili yayınlanan yazısında, “İsveç sağın planıyla daha soğuk bir ülke oluyor” dedi.

SD’ye karşı sol blokla birlikte hareket eden Merkez Parti’nin (C) lideri Annie Lööf ve partinin grup sözcüsü Daniel Bäckström imzasıyla yayınlanan yazıda, "SD her şeyi aldı, Rosenbad’ın (başbakanlık ofisinin bulunduğu ve hükümetin yönetildiği bina) anahtarlarını da" ifadeleri kullanıldı. 

İsveç’te 49 kadın hareketinin çatı organizasyonu olan İsveç Kadın Örgütleri’nden yapılan açıklamada, anlaşmanın kadınların yaşamını daha da kötüleştireceği belirtilerek, “Göreve başlayacak hükümetin SD ile yaptığı iş birliği anlaşması, kadınlar ve erkekler arasındaki ekonomik farklılıkları arttırma riskini içeriyor. Zaten sınırlandırılmış olan göç konusunda sertleştirme politikası özellikle kadınlara darbe vuruyor” denildi.