Kadın futbolu durdurulamaz

Kadınların futbol oynaması, futbolun kurallarının standart hale geldiği ve oyundan spora geçişinin gerçekleştiği 19. yüzyıl ortalarından bu yana gündemde olan bir konu. İlk önce, Birinci Dünya Savaşı sırasında, İngiltere merkezli olarak gerçekleşen atılım, Federasyon tarafından yasaklama kararı sonrasında duraklamıştı. 1950’lerde, etkinlik organizatörlerinin farkına varması ile tekrar hızlanan süreç, 1971’de Meksika’da düzenlenen ve resmi olmayan Dünya Kupası’nın finalini, Azteca Stadı’nda 110 bin sporseverin izlemesi ile doruğa ulaşmıştı. Aynı yıl, UEFA “kadın futbolunu kurnaz organizatörlerin elinden kurtarmak” amacı ile, üye federasyonlara alanı sahiplenmelerini bildirdi. Bu gelişme ile kadınlar da resmen futbol oynar hale geldiler. UEFA 2019 yılında ise, sayısal iletişimin sağladığı olanaklardan da faydalanarak, tarihinde ilk kez “Time for Action” adı ile beş yıllık Kadın Futbol Strateji Planı açıkladı. İçinde bulunduğumuz haftada, 2024-30 İkinci Dönem Stratejisi duyuruldu. İddialı bir isim ile : “Unstoppable / Durdurulamaz”.

Türkiye’de de kadınların ilk kez sahada görülmelerinden 70 yıl, ligimizin ilk kez oynanmasından 30 yıl sonra olduğunu aklımızda tutarak bu stratejiyi ve içindeki fikirleri değerlendirelim.

Her şeyden önce, stratejinin kapsamlı bir çalışma olduğunu, herhangi bir üst düzey uluslararası şirket merkezinde hazırlananlardan farksız, bütün anahtar kelimeleri ve temaları içerecek şekilde yazıldığını vurgulamamız gerekiyor. Dolayısı ile bütüne değil, içindeki ilginç yerlere odaklanmamız daha doğru olur.

Bugüne kadarki yaklaşım ile, her ne kadar önemli yatırımlar kadın futboluna çekilmiş ve gelirler artmış olsa da, oyunun maliyeti gelirlerin üzerinde seyretmeye devam ediyor. Dolayısı ile, süreklilik için finansal modelin yenilenmesine ihtiyaç var. Üstelik, önümüzdeki dönemde, profesyonelleşme ve digitalleşme gibi hedeflerin de maliyet tabanını yükseltmesi söz konusu. Yeni model için iki ana tema önem kazanıyor. Erişim ve futbola yerelde katılım açısından, Avrupa’nın çeşitli bölgeleri arasında eşitsizlikler var. UEFA bu amaçla, Hat Trick Programı bünyesinde kadın futboluna ayırdığı miktarı iki katına, 66 milyon Euroya çıkartıyor. Tüketim açısından ise, kadın futbolunu, genel futbol açısından ayrıştıracak ve kendi seyirci kültürünü oluşturacak adımlar atmak istiyor.

Stratejik çerçeve 3P modeli ile özetlenmiş.

• Bugüne kadarki büyüme, yayılma ve başarıyı sürdürecek bir “Passion / Tutku”

• Topluma aidiyetin, birlikteliğin altını çizen “Purpose / Fayda”

• Kadınlar ve kız çocuklarının nerede olduğundan bağımsız olarak erişimini sağlayan “Play / Oyun”

Bu çerçeve içinde, daha öncenin devamı niteliğindeki stratejik önceliklerden ziyade, farklılıklara değinmek önemli. Oyuncular, kariyerleri gibi konularda “tutku” ile çalışma devam edecek. Yeni bir nokta olarak, oyunun tarihine sahip çıkılacağı ve özgün kültürün geliştirilmesi için tarih farkındalığının işleneceği gözüküyor. Elbette, piramidin tepesinde yer alan uluslararası şampiyonalar da aynı önemi koruyor. Kulüplerde, Şampiyonlar Ligi yanında, ikinci bir Avrupa Kupası’nın gelmesi ise daha çok yerel takımın uluslararası temas yapması ve yerel ilginin artışını getirecek. Benzer şekilde, yetenek havuzunun geniş ve izlenebilir olmasını da destekleyen bir U21 Milli Takımlar Şampiyonası da gündemde.

Çerçevenin “fayda” ve “oyun” kısmı ise daha fazla yeniliğe sahip. 2019 stratejisinin ve iletişim odağının bir sonucu, piramidin yukarısında daha fazla ses gelmesi ve marka kulüplerin güçlü olarak alana girmesi olmuştu. UEFA’nın, kadın futbol faaliyetinin zaten güçlü olan markalar üzerinde sınırlı kalarak, genel futbolun marjinal bir çeşnisi olarak kalması riski taşıdığını analiz ettiği gözüküyor. Bu amaçla yerel liglere, oyunculara ve grassroots etkinliklerine özel bir yer verilmiş.

Grassroots 2019’da da vardı. Ancak “Durdurulamaz” dokümanında yeni yaklaşımlar var. Okullara özel bir önem verildiği görülüyor. Futbol sahalarına erişimde kadınlar ve kız çocukları için eşit hak talep ediliyor. Özellikle grassroots kulüpleri için, erişim ve altyapı sorunlarını gidermek amacı ile UEFA’nın, paydaşları ile devreye gireceğinden bahsediliyor. Biraz daha açılması gerekiyor ifadenin, ancak oyunun öne çıkartılması için ve Şampiyonlar Ligi’ne paralel olarak bahsedilen “esnek format” da 3x3 basketbol ve plaj voleybolundakine benzer, yeni bir erişilebilir oyuna dair sanki.

Yerel ligler ise zaten gündemde. Ancak “Federasyonlar” için kulüpleri ve ligleri geliştirecek bir teşvik programı ve bunun da “Hat Trick” programındaki ek bütçeye bağlanması, yaklaşımı daha güçlendiriyor. Yerel ligler için, bunun yanında belirlenecek “minimum lig standartları” söz konusu.

Oyuncuların ötesinde, antrenör ve hakemleri de kapsayan bir yetenek belirleme ve geliştirme sistemi ile tüm paydaşların kayda alınması, aralarında daha fazla yetenekli olanların ise Avrupa düzeyinde olanaklar için görünürlüklerinin sağlanması amaçlanıyor.

Son olarak da, kadın futbolunun özgün bir karakter kazanması, takımlar ve oyuncuların seyircilere digital ortamda daha etkin erişebilmesi, hikaye anlatımı ve etkinliklerin daha fazla kullanımı ile kadın futbol kültürünün güçlendirilmesi amaçlanıyor. 

Türkiye Futbol Federasyonu da, 2024 içinde “Kadın Futbol Strateji Dokümanı”nı açıklamıştı. UEFA Stratejisi’nde yer alan Okullarda Grassroots etkinlikleri ve kadın hakem, oyuncu, yönetici, antrenör yetiştirilmesi TFF hedeflerinde de bulunuyor. U15 ve U17 ligleri de grassroots ile elit oyun arasındaki boşluk için planlandı. Üç yıl içinde ligin yarı profesyonel hale getirilmesi ve ülke çapında etkinlikler ile ilgi artırımı sağlamak da diğer hedefler olarak açıklanmıştı. Yeni UEFA Stratejisi uyarınca, uygulama planlarının gözden geçirilmesi ve “Hat Trick” gibi fonlara uygun aktiviteler ile Türkiye’nin kadın ve kız çocuklarının futbola daha etkin erişebilmesi çok değerli.

UEFA’nın strateji lansmanında kullandığı videoda vurguladığı gibi, eğer “hiç kimse arkada bırakılmadan” yapılacak ise, çok iddialı ve özellikle dış çeper ülkeler için çok faydalı olacak bir yola giriliyor. 2030 yolunda tek önerim, başarıyı ölçmek için genel nicelik hedeflerinden kaçınarak, olabildiğince yerel ve nitelik hedeflerine odaklanmak olacaktır.