Kanunların geçiş süresi: Türkiye'de 20, Fransa’da 305 gün 

ANKARA - Denge ve Denetleme Ağı, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) son bir yılını inceleyen, ‘TBMM 27. Dönem 5. Yasama Yılı Performans Değerlendirme Raporu’ hazırladı.

Sayısal verilere dayalı rapor, 1 Ekim 2021-7 Temmuz 2022 tarihleri arasındaki 5'inci yasama yılının kapsamlı bir değerlendirmesini sunarken, “Dünya parlamentolarıyla karşılaştırıldığında tablo nasıl?” sorusunun da yanıtı arandı. 

789 KANUN TEKLİFİ VERİLDİ, MUHALEFETİN TEKLİFLERİ GÖRÜŞÜLMEDİ

Rapora göre, 5'inci yasama yılında iktidar ve muhalefet partilerinin verdiği tüm kanun tekliflerinin sayısı 789’u buldu. En çok kanun teklifi veren ilk üç parti ise sırasıyla 431 ile Cumhuriyet Halk Partisi, 155 ile Halkların Demokratik Partisi ve 71 ile AK Parti oldu. Verilen kanun tekliflerine göre, AK Parti dışında hiçbir siyasi parti tarafından verilen kanun teklifi Genel Kurul'da görüşülmezken, AK Parti’nin bu yıl verdiği 71 kanun teklifinin 35’i kabul edildi.

18 TORBA KANUN, 199 KANUN MADDESİNDE DEĞİŞİKLİĞE NEDEN OLDU 

Geçen yıl boyunca her biri tartışma yaratan torba yasaların incelemesine de raporda yer verildi. Rapora göre, sadece 5'inci yasama yılında Meclis’te 83 kanun teklifi kabul edildi. Meclis Genel Kurulu’ndan geçen 18 torba kanun, en az 199 kanunu etkileyerek birçok kanun maddesinde değişiklik yapılmasına neden oldu. Böylece geçen yasama yılında değişikliğe uğrayan toplam kanun sayısı 282 olarak kayıtlara geçti.  

En çok kanunda değişiklik öngören torba kanun ise 38 farklı kanunu etkilemesiyle 7417 sayılı ‘Devlet Memurları Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ oldu.

TORBA YASALAR: ‘KANUN ÇIKARMA’ FAALİYETİ VATANDAŞ TALEBİNDEN UZAKLAŞIYOR 

Raporda ‘torba yasa’ uygulamasının, kanun yapım sürecinde teknik incelemeleri yetersiz kıldığına vurgu yapılarak, hızla kanunlaştığı belirtiliyor. Bu durumun olumsuz etkilerine dikkat çekilen raporda, “Bu uygulama nedeniyle, ‘kanun çıkarma’ faaliyeti vatandaş talebinden uzaklaşıyor. Dahası bu aşamada teknik incelemeler yetersiz kaldığı için kanunların etkileri analiz edilemeden, doğuracağı sonuçlar yeteri kadar irdelenememektedir” deniliyor.

256 FEZLEKENİN 214’Ü HDP’YE VERİLDİ 

Yasama dokunulmazlığı ile ilgili gelişmeleri de mercek altına alan rapora göre beşinci yasama yılında dokunulmazlıkların kaldırılmasına yönelik Meclis Başkanlığı'na toplam 256 fezleke sunuldu. Bu fezlekelerin 214’ü HDP’ye, 18’i DBP’ye, 10’u CHP’ye, 7’si TİP’e, 1’i AK Parti’ye, 1’i İYİ Parti'ye ve 5’i bağımsız milletvekillerine ait. 

GELİŞMİŞ ÜLKELERDE KANUN YAPMA SÜRELERİ NE DURUMDA?  

Raporun tespit ettiği dikkat çekici verilerden birisi de kanun teklifinin Meclis Başkanlığı’na gelişinden, Genel Kurul’da kabul edilmesine kadar geçen süre oldu.  

TBMM’de, 5'inci yasama yılında kod kanunlar, çerçeve kanunlar ve torba kanunların ortalama kabul süreleri 20,6 takvim günü olarak tespit edildi. Bu süre kod kanunlarda 23 ile 25 gün, torba kanunlarda 20,2 gün, çerçeve kanunlarda ise 18,5 gün olarak kayıtlara geçti.  

Gelişmiş ülkelerin kanun yapma süreleri ile Türkiye’nin kanun yapma süresinin de karşılaştırıldığı rapor, arada ciddi bir fark olduğunu ortaya koydu. Buna göre Fransa’da ortalama kanun geçiş süresi 305 gün olarak tespit edilirken, bu süre Birleşik Krallık’ta 294,5 gün, Güney Kore’de 278 gün, Belçika’da 121,7 gün, Avusturalya’da ise 58,5 gün olarak belirlendi

Raporda bu konuya ilişkin şu değerlendirme yapıldı:  

“TBMM’de kanunların geçiş süreleri ortalama 20,6 takvim günüdür. Bu süre, bazı Avrupa ülkeleri ya da Güney Kore gibi ülkelerin parlamentoları ile kıyaslandığında yaklaşık 10’da biridir. Özetle kanunun Meclis'te görüşülme sürelerinin bu denli az oluşu, yasama performansının sürdürülebilirliği açısından olumsuz nitelik taşımaktadır.” 

MECLİS’E VERİLEN 15 BİN SORU ÖNERGESİNDEN SADECE BİN 422’Sİ ZAMANINDA CEVAPLANDI 

Rapora göre beşinci yasama yılı boyunca milletvekilleri tarafından Meclis Başkanlığı’na verilen toplam yazılı soru önergesi sayısı 15 bin 969 olarak kayıtlara geçti. Yazılı soru önergelerinin yalnızca bin 422’si zamanında cevaplanırken, 4 bin 715’i ise süresi geçtikten sonra cevaplandı. Cevaplanmadığı için gelen kâğıtlarda ilan edilen önerge sayısı ise 7 bin 334 olarak tespit edildi.   

5'İNCİ YASAMA YILINDA BİN 476 MECLİS ARAŞTIRMASI ÖNERGESİ VERİLDİ 

Raporda, Meclis Başkanlığı’na verilen araştırma önergelerinin sayısına da yer verildi. Buna göre milletvekilleri tarafından 5'inci yasama yılında bin 476 Meclis Araştırması Önergesi verildi. Bu önergelerden bin 453’ü ‘gündeme’ alınırken, kalan 23 önergenin ise açılması kabul edildi. Açılan Meclis Araştırması Komisyonu ise ‘Yaşlıların Hayatın Çeşitli Alanlarında Yaşadıkları Sorunların Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu’ olarak kayıtlara geçti.