Kazakistan'da 'Bozkurtlar' neden terör örgütü sayılıyor?

DUVAR - ABD Temsilciler Meclisi'nde Ülkü Ocakları'nın 'terör örgütü olup olmadığını araştırılması' teklifi Türkiye'de gündem oldu ve MHP'den Genel Başkan Devlet Bahçeli başta olmak üzere teklife çok sayıda tepki geldi. Bahçeli, 'ülkücüden terörist çıkmayacağını' söyledi.

Ancak konu ABD ile gündeme gelmiş olsa da ülkücüleri 'terör'le ilişkilendiren ve hatta faaliyetlerini yasaklayan Azerbaycan ve Kazakistan gibi dikkat çekici ülkeler de var.

KAZAKİSTAN'DA 2005'TEN BERİ 'TERÖR ÖRGÜTÜ' LİSTESİNDE

Kazakistan Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi'nin 15 Mart 2005 tarihli kararına göre "Bozkurtlar" (Kazak makamların yazdığı şekilde: Boz Gourde), "terör örgütü" olarak anılıyor. Aynı tarihte "Taliban" ve "Müslüman Kardeşler" de ülkenin "terör örgütleri" listesine girmişti.

Kazakistan Cumhuriyeti Kültür ve Spor Bakanlığı'nın Din İşleri Komitesi tarafından yayınlanan açıklamasında(1) 'aşırı radikal' olarak tanımlanan Bozkurtların geçmişte 'siyasetçilere ve sendika liderlerine, akademisyenlere, gazetecilere suikastlar düzenlediği' aktarılıyor. Taksim Meydanı'ndaki 1 Mayıs katliamının hatırlatıldığı metinde, “Mayıs 1977 tarihinde İstanbul'da 'Bozkurt' teröristler barışçıl bir gösteriye ateş açtı, saldırının sonucunda 40 kişi öldü” ifadeleri yer alıyor.

'KAZAK ÖĞRENCİLERİ ÖRGÜTLEME KAMPANYASI'

Kazakistan'ın bu kararının arkasında ise Bozkurtların "Turancılık ideolojisi nedeniyle kendi egemenlik haklarını tehdit ettiği" gerekçesi yer alıyor. 'Bozkurtların tek bir Türki devleti yaratma hedefinin Kazakistan'ı da içerdiği' belirtilen açıklamada hareketin ülke sınırları içerisinde de faaliyet gösterdiği dile getiriliyor: “Bu örgütün ülkedeki ziyaretleri ve aynı zamanda Bozkurt temsilcilerin el altından Kazakistan'dan Türkiye'ye giden öğrencileri saflarına katma kampanyası yürüttüğü biliniyor.”

BOZKURTLAR VE AZERBAYCAN'DAKİ DARBE GİRİŞİMİ İDDİASI

Hazar Denizi'nin diğer yakasındaki Azerbaycan'da ise daha farklı bir tablo ile karşılaşıyoruz. Ülke, resmi olarak Bozkurtları 'terörist' olarak görüyor (2). Öyle ki 'Bozkurtların' bu ülkenin tarihinde Kazakistan'a kıyasla çok daha aktif bir rolü var. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Ermenistan ile Azerbaycan arasında başlayan Birinci Karabağ Savaşı'na Türkiye'den gelen ülkücülerin de oldukça sistematik şekilde dahil olduğu ve burada kamp kurduğu biliniyor.

Ancak Türkiye'nin 1995 yılında ülkenin lideri Haydar Aliyev'e karşı darbe girişimine destek olduğu ve Bozkurtların da bu kalkışmada yer aldığına dair ciddi bir kanı var. Hakan Aksay, T24'te yayınlanan bir yazısında söz konusu olayda Türkiye'nin rolüne geniş yer veriyor. Haziran 1992’de Azerbaycan Devlet Başkanı seçilen Halk Cephesi lideri Ebulfeyz Elçibey'in Türkiye’de hızla 'bizim adamımız' olarak algılanmaya başlandığını belirten Aksay, Elçibey'in bir yıl sonra gerçekleşen bir darbeyle iktidarı kaybetmesinden sonra yerine gelen Haydar Aliyev'in Ankara'da 'Rus Uşağı' olarak algılandığını ifade ediyor.

KONU GÜNDEME GETİRİLMEDİ

Aksay, “Yıllar boyu MHP yönetiminin direktifleri ve Halk Cephesi’nin koruması altında Azerbaycan’da kamplar kuran Türk ülkücüleri, Turancılar sanki bir savaşa hazırlanmaktadır” sözleriyle o dönemki duruma dikkat çekiyor. Türkiye tarafına dairse 'darbe girişiminden tam üç ay önce, 12 Aralık 1994 tarihinde Türkiye'den Bakü'ye yüklü miktarda silah ve cephane de götürüldüğü ve Azerbaycan'da 60 kişilik özel bir birliğin eğitildiği de ortaya çıkan gerçekler arasındadır' diyor. Yazının devamında ise şu ifadeler yer alıyor:

“Aliyev’in bastırdığı başarısız darbe girişimi, 400 civarında insanın hayatına mal olmuştur ('Gazi katliamı'). Bunlar arasında, Türkiye Özel Harekat Polisi aracılığı ile eğitilen Azerbaycan’daki özel polis kuvvetlerinin başındaki Ruşen Cevadov da vardır. Kimilerine göre darbe girişimini önceden bilen Haydar Aliyev, büyük bir soğukkanlılıkla –belki de aslında Rusya, Batı ve Türkiye arasında yürüttüğü denge siyasetini sürdürebilmek amacıyla- artık pek güvenmediği Türkiye ile ilişkileri sürdürmüş, darbe konusunu aleni olarak gündeme getirmemiştir. Yalnızca bir kez, Ankara'da dönemin TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk'a 'Türkiye, bizim içişlerimize burnunu soktu, olaylar 400 civanıma mal oldu', demiştir.” (3)

FAALİYETİ YASAKLANDI

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi'nin ülke tarihini anlattığı kitabın 7'inci cildinde o dönem Bozkurtların Bakü siyasi hayatındaki etkisine dair dikkat çekici ifadeler yer alıyor. Kaynakta '1993 yılının ikinci yarısında ve 1994 yılının başlarında muhalefetin radikal koluna önderlik eden güçlerin, özellikle de 'Bozkurt Partisi'nin oldukça aktif olduğunu' görüyoruz.(4)

Darbe girişimi sonrasında 1995 yılında Bozkurt Partisi kapatılır ve liderleri hapse atılır. Azerbaycan'da Yargıtay, partinin kullandığı ismin yasalara aykırı olduğunu söyleyerek bu kararı alır. Parti daha sonra her ne kadar farklı isimlerle varlığını sürdürse de ülkede ciddi bir etkisi kalmaz. 

AVRUPA'DA DA TARTIŞILIYOR

Ülkücülerin gözü şimdi konuya dair ABD'nin atacağı adımlarda. Bugüne kadar özellikle Avrupa ülkelerinde son dönemde Bozkurt hareketinin yasa dışı ilan edilip yasaklanmasına dair pek çok adım atıldı. 

Avusturya'da  Mart 2019'da 'aşırıcılık ve siyasal İslam ile mücadele' gerekçesiyle aralarında bozkurt sembolünün de bulunduğu, çeşitli gruplara ait işaret ve sembollerin kamuya açık yerlerde kullanımını yasaklayan 'Sembol Yasası' yürürlüğe girmişti. Kasım 2020'de Fransa İçişleri Bakanı Gerald Darmanin, ülkede aşırı sağcı Bozkurtlar hareketinin yasaklandığını duyurmuş, 'hareketin ayrımcılık ile nefrete teşvik ettiğini' ifade etmişti. Aynı ay Hollanda'da iktidar ve muhalefet partileri, 'Bozkurtlar' olarak bilinen Ülkü Ocakları’nın Avrupa Birliği'nde yasaklanmasını ve yaptırım listesine alınmasını talep etmişti. 

Kaynaklar

(1) Committee for Religious Affairs of The Ministry of Culture and Sport of The Republıc of Kazakhstan, The list of prohibited on the territory of the RK foreign organizations

(2) Herkesin Teröristi Kendine - Ali Kayalar

(3) Müdahaleci Türk dış politikası: Özbekistan, Azerbaycan, Suriye - Hakan Aksay 

(4) Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası, AZƏRBAYCAN TARIXI 1941-2002-ci illər

Almanya'da bilirkişi raporu: Ülkücü hareket Anayasa'ya aykırıDÜNYA

AP'den Türkiye raporu: Ülkücü hareket terör örgütü listesine eklenmeliDÜNYA