Barış! Şiirlerin dediği de o…

DUVAR - Barış istemenin Türkiye’de savaş çıkarmaktan, çıkmış bir savaşa yandaş olmaktan daha zor olduğu zamanlardayız. Sadece barış istedikleri için gözaltına alınanlar, tutuklananlar, işini mesleğini, hatta yaşamını yitirenler olduğunu biliyoruz. Barış istemin bedeli bir ağır… Ancak yine de barış arayışı sürdürülüyor. Savaşın neye mal olduğu tartışılmayacak kadar açık. Bugün yaşanan acılar da gösteriyor ki barışa hemen şimdi her şeyden çok ihtiyacımız var.

Eylül ayı bildim bileli barış günüyle başlar. Öyle bildiğim için de Türkçenin modern şairlerinden seçilmiş savaş karşıtı ve barış yanlısı şiirlerden oluşacak kısa bir güldeste hazırlığına giriştim. Bu sırada şaşırarak fark ettim ki 1 Eylül’ün barış günü olarak kutlanmasına karşı çıkılıyor. Merakla işin aslı astarı, doğrusu nedir diye biraz araştırınca da gerçek ortaya çıktı.

Nazilerin 1939’da Polonya’yı işgal etmesi ve İkinci Dünya Savaşı’nın başladığı tarih olması nedeniyle savaştan sonra oluşturulan Barış Konseyi’nin kararıyla Sovyetler Birliği ve aynı blokta yer alan ülkelerce 1 Eylül Dünya Barış Günü olarak ilan ediliyor. Ancak daha sonra 1981’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda her yıl eylül ayının üçüncü salı günü barış günü olarak kabul ediliyor. BM 7 Eylül 2001’de de bir başka kararla 21 Eylül’ü dünya barış günü olarak duyuruyor. Tartışma bundan sonra, başlıyor. Tartışma var olmasına var ama…

Birleşmiş Milletler’in kabul ettiği 21 Eylül’de dünya barış gününü kutlayan yok. Bugünü BM kararınca kabul etmiş ülkelerde de düzenlenen herhangi bir barış kutlaması yok. Öte yandan 1 Eylül, sol tarihin mirası ve savaşın sürdüğü güncel koşulların zorunluluğu olarak Türkiye ve Kuzey Kıbrıs’ta barış günü olarak kutlanmaya devam ediliyor. İddiaya göre “1 Eylül Dünya Barış Günü’nü başka kutlayan yok. Zaten 1 Eylül de dünya barış günü değil, olsa olsa barış günü olabilir” deniyor. Bu sava “Tamam ama 21 Eylül’de de bir kutlama söz konusu değil” denilerek karşı çıkılıyor.

Görülen o ki bir yanda, gerçekten barış isteyen ve bunun için uğraşanların sesini yükselttikleri, barış taleplerini dile getirdikleri 1 eylül var. Öte yanda da hiç kimsenin aklına dahi gelmeyen bir başka barış günü. Kısaca teorik olarak kâğıt üstünde kalmış barış günüyle savaşın acılarını çekenlerin sesini yükseltmek için fırsat bildikleri, hayatın içinden gelen barış talebinin yükseldiği bir başka barış günü söz konusu. Elbette bu durumda iki seçenek arasında kalmak gibi bir sıkışma söz konusu değil. Barış günü, barış isteyenlerin sesinin yükseldiği gündür çünkü… O gün de 1 Eylül… 1 Eylül gerçek savaş karşıtlarının, barış için mücadele sürdürenlerin sesinin yükseldiği gün…

Barış isteğinin, savaş karşıtlığının şiirlerde köklü bir geçmişi var. Yalnızca Türkçenin modern dönem şiirinde değil daha eski zamanlarda da savaşa karşı çıkan barışın değerini önemini vurgulayan şiirler yazılmış söylenmiş… biliyoruz ki dünya şiir birikimi de bu konuda bir hayli zengin. Biz bu barış günü nedeniyle Türkçenin modern şairlerinden seçtiğimiz ve on olarak sınırladığımız şairin şiirlerini paylaşıyoruz. Şiir okurunu daha fazlasını okumaya çağırdığımızı da hatırlatalım…

KIZ ÇOCUĞU / Nâzım Hikmet

Kapıları çalan benim

kapıları birer birer.

Gözünüze görünemem

göze görünmez ölüler.

Hiroşima'da öleli

oluyor bir on yıl kadar.

Yedi yaşında bir kızım,

büyümez ölü çocuklar.

Saçlarım tutuştu önce,

gözlerim yandı kavruldu.

Bir avuç kül oluverdim,

külüm havaya savruldu.

Benim sizden kendim için

hiçbir şey istediğim yok.

Şeker bile yiyemez ki

kâat gibi yanan çocuk.

Çalıyorum kapınızı,

teyze, amca, bir imza ver.

Çocuklar öldürülmesin

şeker de yiyebilsinler.

NÖTRON BOMBASI / Fazıl Hüsnü Dağlarca

Yalnız canlılara yönelik,

Nötron bombalarınla yak beni,

Gir hemen evime

Artık senindir, biraz bile bozulmamış

Bu masa, bu çiçek, bu yorgan,

Bu kışlık buğday..

İğrenç buluşunla övünme de

Hadi! Öldür beni çabucak,

Unutma, içerde biri daha var

Çöktüremeyeceğin, susturamayacağın,

Yok edemeyeceğin biri,

Benim barış sevgim...

OLSUN DA GÖR - Melih Cevdet Anday

O gün gelsin neşemiz tazelensin de gör

Dünyayı hele sen bir barış olsun da gör

Seyreyle gülü bülbülü

Çifter çifter aylar gökyüzünde

Her gece ayın on dördü

Kuşlar geçecek damların üstünden

Kuşlar konacak dallara

Kanat seslerini duyup uyanırlarsa

Gene kuşlarla uyusun çocuklar

Olanı biteni anlatma.

Hiç görmediğim şey bu

Kurdun gözü yılmış sürüden

Elmanın yarısı soğuk yarısı sıcak

Ağulu bitkilere dolanmış salkım

Güneşten yağmur boşanacak

Yetsin demir çağının beyliği

Yeni bir gün başlıyor demek

Yeryüzünde korkusuz yaşamak

İki milyar kişiye bir dünya

İki milyar kişiye iki milyar ekmek

Yazık olur bu düş yarım kalırsa

Barış günü insan hakkı yenirse

Köroğlu’nun sözü dinlenmelidir

Sivas ilinin Banaz köyünden

Pir Sultan Abdal dirilmelidir.

Ah günüm yetse görmeye seni

Seni övmeye gücüm yetse

Barış çağı altın çağ

Son ozanı ben olayım bu özlemin

Bu özlem bitse

O gün gelsin neşemiz tazelensin de gör

Dünyayı hele sen bir barış olsun da gör

Seyreyle deli ozanı

Baştan başa sevda batan başa tutku

Dili baldan tatlı.

BEN MAKSADA BAKARIM - Oktay Rifat

Mademki maksat barış

Yurtta barış

Cihanda barış

Salla gitsin atom bombasını

Mister Fısfıs

İnsan dedigin nedir

Abur cubur

Olsa da olur

Olmasa da olur

Maksat barış

Yurtta barış cihanda barış

Kendi savaş

Adı barış

Ama yanarmış yıkılırmış

Boş veeer

Maksat barış...

HİSSEN YOK BU AKŞAMDA SENİN – Arif Damar

Hissen yok bu akşamda senin

sen öğleden beri

bu renk renk

bu çeşit çeşit söylenen şarkının

artık haricindesin.

Tankın gölgesi uzandı üstüne kadar,

nerdeyse, habersiz gün batacak.

Tamamen çekmiş göğsünden akan kanı

büyük ve mütehammil toprak.

Her şeyin ne kadar şikâyetsiz

saatin hâlâ işliyor bileğinde,

onu akşamdan akşama kurardın,

tabii biraz sonra duracak.

Bugün günlerden cumartesi,

dün yazdığın mektup,

ancak, dört gün sonra eline değecek karının.

Senin orada eskisi gibi sesin işitilecek,

sesin teselli edecek

düşünür gibi gülecek,

kısaca : Yaşayacaksın.

Çocuğun o akşam yazdığı cevapta

bahsedecek çiçek açtığından

bahçenizdeki ağaçların.

Güneş battı,

yıldızlar doğacak biraz sonra,

şimdi karnın acıkmış olacaktı.

Çantanda tayının ve konserven var,

cebinde, yemekten sonra içecek sigaran.

Düşman bozguna uğratıldı arkadaş,

mısralarımda olsun uyan!..

BARIŞ İÇİN - Can Yücel

Gözleri görmeyen Eşber,

Dünyayla barışık

Gözleri açıklar

Dünyaya kapalı,

Yağmurdereli`yle birlikte

Savaş için, Rusça niyet

Yani hayır,

Yağmurdereli`yle birlikte

Barış için döğüşelim,

Dereler gibi akacak

Güzelim yağmur

Rahmet gelecek dünyaya

Kör gözlerimizden akan

Barış gelecek dünyaya

Barış için döğüşelim

SEVİŞ YOLCU – Cemal Süreya

1.

Gurbet yavrum garba düşmektir gurbet

Çiçeklerden gelincik içinde Bünyamin sevgisi

2.

Yürüdün gittin eski kurganlar üstünden kent kent

Kulağında ama bir çömleğin kırılma sesi

3.

Barış demiştir ve güvercin tıkmışlardır boğazına

Bu yüzden edep kuralı gözetmez Anadolu ermişi

4.

Bu yüzden kimi zaman zordur ayırmak

Üstünü başını yırtmış ağıtların şiiri

5.

Bir dostluk hastalığı senin şiirin

Sümbül diye genzine bastırırsın akrebi

6.

Öyle durur bir kıyının serüveninde ceset

Odan öyle sevinçsiz yüzün öyle serin ki

7.

Yine de bir elinle kapıyı aralarken

Öbür elindeki titreme dünyanın anadili

8.

Merkezefendi’nin gizli barınağından

Bu açık hava kahvesine getirdiğin ne ki

9.

Bir kentin ortasındasın boyuna saatini kuruyorsun

O durursa hayatın da duracak sanki

10.

Evler eski bir uygarlığın dingin lağımları

Sokaklarsa çatışıyor temizliyor birbirini

11.

Anımsar mısın toros ekspresinden inmiştiniz

Biletlerinizden ibaretti ikinizin de kimliği

12.

Bahçelerden geç parklardan köprülerden geç git

Aşklar da bakım istiyor öğrenemedim gitti

13.

Seviş yolcu büyük sözler söyle ve hemen ayrıl

Uçurumlar birleştirir yüksek tepeleri

TOPRAĞA DÜŞEN - Ataol Behramoğlu

Ona “Haydi

Savaşa dediler

Başkaca birşey

Söylemediler

Aldılar köyünden

Davulla zurnayla

Geride üç çocuk

Bir eş ve bir ana

Eline bir silah

Tutuşturdular

Ve karşılaştı

Düşman ordular

Vurulup düştü

İlk çatışmada

Göğsünde bir oyuk

Üç delik alnında

“Ey bu topraklar için

Toprağa düşen”

Bir karış toprağın

Var mıydı yaşarken?

BARIŞ KOYUN ÇOCUKLARIN ADINI - Refik DURBAŞ

Oyunu sever bütün çocuklar

birdirbir, uzun eşek, körebe

bu yüzden anlamı aynıdır, değişmez

oyun sözcüğünün halkların dilinde

(Oyun koyun çocukların adını)

Savaşa karşıdır bütün çocuklar

kışın: kar altında her sabah

tükenip erise de solgun nefesi

yazın: göğsü sırmalı fabrikalarda

çarkları döndürse de yoksul alevi

savaşa karşıdır bütün çocuklar

nice ölümlerden geçmişlerdir

nice rüzgarlar içmişlerdir

gelincik tarlası çocuklar

(Emek koyun çocukların adını)

Gökyüzünün penceresinden şimdi

bir kuş havalansa

kanat çırpışlarında

hayatın yağmalanmış sevinci

- Kuş uçar rüzgâr kalır

(Sevinç koyun çocukların adını)

Uzay denizlerinde şimdi

bir balık ağlasa

gözyaşı billurlarında

yüz bin umut kıvılcımı

- Alev uçar nazar kalır

(Umut koyun çocukların adını)

Çocuk bahçelerinde şimdi

bir çiçek açsa

hüzün sevince dönüşür

sevinç çiçeğe

- Ölüm uçar çocuklar kalır

(Mutluluk koyun çocukların adını)

Barıştan yanadır bütün çocuklar

sabah: kuşatılmış bir toplama kampında

ayrılığın tetiğini okşasa da elleri

akşam: yıldızların mor orağıyla

sessizliği devşirse de yetim öksüz sesi

barıştan yanadır bütün çocuklar

nice çığlık emmişlerdir

nice korku gezmişlerdir

yürekten hisli sevmişlerdir

güvercin harmanı çocuklar

(Devrim koyun çocukların adını)

Barışı sever bütün çocuklar

beştaş, saklambaç, elim sende

bu yüzden anlamı aynıdır, değişmez

barış sözcüğünün halkların dilinde

(Barış koyun çocukların adını)

SEVGİLİMİN TÜRKÜSÜ - Mehmet Yaşın

Sevgilimin türküsüydü deniz

mavi sesine demir attı savaş

sevgilim,

ölü asker.

Sevgilimin türküsüydü buğday

altın bakışlarına kelepçe vurdu savaş

sevgilim,

ölü asker.

Sevgilimin türküsüydü barış

beyaz gülüşünü ikiye böldü savaş

sevgilim ölü asker.

Duyuyorum sevgilimi

türkü söylüyor ölü asker,

evimizin kapısını çalıyor mavi türküler.

Duyuyorum,

barış için en güzel türküleri söyler

savaşta ölenler