Bir ulus travması: Hitler ile yüzleşme

Püren Mutlutürk Meral

“İnsanlar mı tarihi yazar, tarih mi insanları yazar?” tartışması güncelliğini hâlâ koruyor. Adolf Hitler de en başta bu tartışmanın merkezine yerleşen ve tüm spekülatif özellikleriyle güncelliğini koruyan bir tarihî figür. Çok yakın zamanda İletişim Yayınları’ndan çıkan otobiyografik çalışması Bir Alman’ın Hikâyesi ile Nazi dönemini sıradan bir vatandaşın gözüyle oldukça çarpıcı şekilde anlatan Sebastian Haffner, bu kez yine İletişim Yayınları’nın “Faşizm İncelemeleri” dizisi kapsamında çıkan Hitler Üzerine Notlar kitabı ile okurla buluşuyor.

Haffner, özgeçmişinde de görüleceği üzere bir tarihçi ya da bir bilim insanı değil. Belki de tam da bu yüzden yazdıkları bugün dahi birçok çalışma içerisinde ön plana çıkabiliyor. Hitler Üzerine Notlar kitabı da, gerek üslup gerekse de içerik açısından, tam da Haffner’in kalemine uygun nitelikte. Hitler üzerine çalışmaları bulunan bir başka Alman gazeteci Guido Knopp kitaba yazdığı önsözde, Haffner’in okunurluğunun hakkını veriyor. Ona göre de Haffner tam bir halk yazarı ve bu yüzden okunurluğu, birçok tarihçinin çalışmalarına oranla, daha fazla. Kitap Hitler’in hayatıyla başlayıp, politikaya girmesiyle beraber icraatları, birçok insana ilk başta tuhaf gelebilecek başarıları, yanılgıları, hataları, suçları ve hıyaneti ile devam ediyor. Yine kitabın önsözünde de belirtildiği gibi, Haffner’in Hitler ile ilgili çok rahat bir şekilde ifade edebildiği tezleri, üzerinden çok uzun süre geçmiş olsa da, bugün birçok tarihi araştırma ve bilimsel çalışmayla ispat edilebilir durumda. Bunun yanında, örneğin Knopp da Haffner’in çalışması olmasaydı, kendi Hitler çalışmasını yazamayacağını belirtiyor. Tüm bunlar, Hitler hakkında yazılmış standart dışı bir kitap olan Haffner’in çalışmasının kıymetini açıkça ortaya koyuyor.

'DÖNEMİN TARİHİ HİTLER'İN TA KENDİSİDİR'

Hitler Üzerine Notlar, Sebastian Haffner, Çevirmen: Hulki Demirel, 208 syf., İletişim Yayınları, 2019.