Bir komedyenin gözünden sosyalizm

Sosyalizmi konu alan teorik bir kitap düşünün ki, henüz başında, yazarı şöyle bir cümle kuruversin: “Sosyalizm nedir? Bunu herhalde daha 13. sayfada söyleyecek değilim. Siz beni nasıl bir yazar sandınız? İyi iyi, peki; kısaca cevap vereyim madem: sosyalizm, halkın –yiyecek, barınak ve sağlıktan sanat, kültür ve sosyalleşmeye kadar- tüm ihtiyaçlarının karşılanmasını, birinci öncelik kabul eden toplumdur. Buna karşın kapitalizm, bu temel insani ihtiyaçları, ancak bunlar üzerinden para kazanılması mümkünse umursar.”

Amerikalı komedyen ve aktivist Danny Katch, tam olarak bu üslubuyla bir sosyalizm kitabı yazmaya girişiyor. Marx’tan, Engels’ten ve Lenin’den alıntılara yer verse de, kapitalizmle sulu bir şekilde dalgasını geçiyor, amiyane tabirle söylersek onu ti’ye alıyor. Mevcut kapitalist dünyanın çökmekte olduğunu, insanın özüne yakışanın bu sistemi devam ettirmek değil, isyan etmek olduğunu, tıpkı sohbet eder gibi, söylüyor. Yaptığı benzetmeler öyle güzel ki, gülümsememek elde değil. Marx ve Engels’in, Komünist Manifesto’da kapitalist devletleri, işleri, burjuva sınıfının çıkarlarına göre düzenleyen bir komisyon olarak yorumlamasını o, şu sözlerle dile getiriyor:

“Kapitalistler çocuk gibidir: Alışveriş arabasına oturur, ona buna el atarlar; oraya buraya saçtıklarını toplamak ve beş kutu fındık ezmesini rafa geri koymak da, alışveriş arabasını iten yetişkinin, yani devletin işidir.”

Ciddi Ciddi Sosyalizm, İnsanlığın Kurtuluşu İçin Kısa Bir Kılavuz, çev: Cemre Şenesen, 176 syf., Yordam Kitap,  2019.

Katch, bu eğlenceli üslubuna rağmen sahici olanı, ideolojik formasyonunu ve biçimlenişini de hiç ihmal etmiyor. Okuruna, yeni ve güzel bir dünyayı anlatırken, teorik olanın öneminin altını çiziyor, sosyolojik ve psikolojik bağlamda, günümüz insanını tahlil ediyor. En başta da umutsuz olanları uyarıyor. “Sosyalizm güzel sistem ama…” diyenlerle dalgasını da geçiyor ve ekliyor:

“Rusya ve İspanya’daki sosyalist devrimlerin ömrü uzun olmadı; Wall Street İşgali’nin de… Ama nasıl ki geçmişte başarısız olmuş onlarca köle isyanına rağmen büyük çiftlik köleliğinin sonu gelmişse, sosyalizm hedefi de imkânsız değildir.”

Geçmiş devrimlerin, bir değerlendirmesinin de yapıldığı kitapta Katch, ilk olarak kapitalizmi hedef tahtasına koyuyor. Çok küçük örnekler üzerinden, emek- sermaye ilişkisini konu edinirken, çevre, LGBTİ, etnik meseleleri de masaya yatırıyor. Kriz mefhumunun kapitalist sistemle olan süreli ilişkisini, bu kavramın mevcut sistemi yıkamadığı her an, yeni baştan ürettiğini, güncel gerçeklerden yola çıkarak aktaran Katch, günün sonunda kapitalizmi mahkûm ediyor. Bu sistemin ne olduğunu –daha doğrusu ne olmadığını- anlattıktan sonra, sosyalizmi ele alıyor. Mağlubiyetlerin tahlilini yapıyor, yorumluyor ve sosyalizmin neden gerekli olduğunu uzun uzadıya açıklıyor.

Katch, okuruna –sosyalizmi düşleyen okuruna- yine kendi üslubunca beş temel öneride bulunuyor: Tarafınızı seçin, örgütlenin, züppe olmayın, sabır duasını ezberleyin, iradenize güvenin.

Yordam Kitap’tan Ciddi Ciddi Sosyalizm / İnsanlığın Kurtuluşu İçin Kısa Bir Kılavuz adıyla çıkan kitabın çevirisi Cemre Şenesen’e ait. Son sözü yine, kitabın yazarı Danny Katch’e bırakalım:

“Sağcılara musallat olan heyula, kapitalizmin başarısız bugünü ve geleceği, ki buna bir çare bulunması artık mümkün değil. Bizim tarafa musallat olan heyula –sosyalizmin geçmiş başarısızlıkları- ise, anlayıp üstesinden gelebileceğimiz bir şey. Bunu başarabilirsek, dünyanın her yerinde adalet için savaşan milyonların gündemine sosyalizmi tekrar taşıyabiliriz. Kâbuslarımızdan başka kaybedeceğimiz bir şey yok.”