Umut ülkesine hoşgeldiniz!

Püren Mutlutürk Meral

Edebiyat eserleri içinde çocuk kitaplarının ayrı bir yeri ve önemi olduğu genel olarak kabul edilen bir fikir. Özellikle Türkiye’de yayımlanan çocuk edebiyatı ürünlerinde niceliksel artışının yanı sıra, niteliksel anlamda da günümüz çocuklarının ebeveynlerine nazaran şansını gösteren eserler mevcut. Hatta bunların birçoğu, çocuklardan ziyade yetişkinlere de hitap eden eserler olarak karşımıza çıkıyor. Fakat bu yeni ve birbirinden kıymetli kitapların yanında, bir de yayımlanışının üstünden yıllar geçse de değerinden bir şey kaybetmeyen klasikler var; unutulmaz Çocuk Kalbi gibi…

Dünya edebiyatına ait önemli çocuk klasiklerinden olan Edmondo De Amicis’in kaleme aldığı Çocuk Kalbi’nin yeni bir versiyonu, geçtiğimiz günlerde İletişim Yayınları’ndan çıktı. Dünya çocuk edebiyatında önemli yeri olan bu eser, aslında üçüncü sınıf öğrencisi Enrico’nun, bir okul yılı boyunca tuttuğu günlüklerinden oluşuyor. Aynı zamanda kitapta, anne ve babasının Enrico’nun günlüğüne yazdığı öğüt niteliğinde yazılar da yer alıyor. Özellikle yeni nesil ebeveynler açısından kitapta yer alan anne baba öğütleri oldukça didaktik görünebilir. Ancak kitabın yazıldığı dönemin, çocuk yetiştirmede didaktik öğretilerin temel alındığı bir zaman dilimi olduğunu dikkate alarak okumak gerek.

Çocuk Kalbi, Edmondo De Amicis, çeviren: Ümit Edeş, 491 syf., İletişim Yayınları, 2020.

BİR ÇOCUĞUN HAYATINDA OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

Yazarın şahit olduğu dönem, İtalyan birliğinin sağlandığı, milliyetçiliğin ve militer propagandaların oldukça yükseldiği bir zaman dilimi. Dolayısıyla metin içinde de sık sık dönemi niteleyen ifadeler görülüyor. Özellikle Enrico’ya anne ve babası tarafından yazılan öğütlerde, vatanperverlik, iyi ve nitelikli bir asker olma, halkını sevme gibi vurgular dikkati çekiyor. Bunların yanı sıra yardımseverlik, sevgi, saygı, şefkat ve hoşgörü gibi kavramlar da bir çocuğun hayatında olması gereken özellikler olarak kitapta sıkça vurgulanıyor.

Bir çocuk klasiği olan bu kitaba elbette birçok okur aşinadır, ancak İletişim Yayınları tarafından hazırlanan bu yeni edisyonunda önemli farklılıklar olduğu kanaatindeyim. Söz konusu bu edisyonda yer alan önsöz, özellikle yazarın hayatına ve İtalya’nın geçmiş siyasi durumuna dair detaylar veriyor. Bu durum, özellikle kitabı ilk kez okuyacaklar için önemli bir dokunuş olarak karşımıza çıkıyor. Bunun yanı sıra, kitabın hitap ettiği çocuklar artık okumayı bilecek bir yaş grubunda olduğu için, bilmedikleri kelimeleri kendi başlarına kolayca öğrenebilmeleri amacıyla kitabın sonuna küçük bir “Sözlük” bölümü ilave edilmiş. Bu, çocukların aşina olmadığı kelime, deyim ve söz gruplarına yer vermesi açısından son derece faydalı görünüyor. Yine yayınevi tarafından hazırlanan ve kitapta yer alan “Karakterler” listesi de, çocukların kitabı, karakterleri, akışı takip etmelerini kolaylaştırmak için önemli. Kitabın son derece başarılı kapak görseli ve iç illüstrasyonları ise metnin görsel olarak da zihinde yer etmesine yardımcı oluyor.

Kitabın bu yeni edisyonunun çevirisi, orijinal dili olan İtalyancadan yapılmış. Ümit Edeş tarafından yapılan bu çevirinin oldukça kıymetli olduğu kanaatindeyim; zira bir metin ikinci bir dilden tekrar çevrildiğinde, yazarın gerçekten aktarmak istediği okura geçemeyebiliyor veya metnin çevrilmesine aracılık eden, daha “beynelmilel” dillerde, orijinal dildeki kavramları karşılayacak sözcükler olmayabiliyor. Tüm bu nedenlerle, özellikle bu tip klasik eserlerin orijinal dilinden bire bir çevirisinin yapılması, okur için önemli bir avantaj sağlıyor. Metnin orijinal havasına girerek, eserle hemhal olabilme ihtimalini güçlendiriyor.

UMUT EDEN BİR KALP

Çocuk Kalbi, aslında gerçekten bir çocuğun hislerinin hikâyesi… Naif, sevecen, duygularını keşfetmeye çalışan, zorlanan, direnen, umut eden bir kalp ve onun samimi ve dolaysız anlatımı. Elbette ki birçok farklı edebiyat eseri gibi, çocukken ve yetişkin halinizle okuduğunuzda farklı şeyler düşünebileceğiniz bir kitap. Zira yukarıda da bahsettiğim gibi, içinde yer alan bazı temel vurgular küçük yaştaki çocuklara aktarmak istemeyeceğiniz kavramlar olabilir. Tam tersi de mümkün tabii. Amicis’in eserinin tam da bu noktada, yetiştiğimiz coğrafyanın temel vurgularına benzer nitelikler taşıdığı kanaatindeyim. Metinde, kavramların yanı sıra, özellikle anne ve baba öğütleri açısından da yaşadığımız coğrafyanın kültürüyle oldukça benzer yönler olduğunu düşünüyorum. Kitabı ilk defa okuyacaksanız, özellikle kendi çocukluğunuzda duyduğunuz, yaptığınız, dahil olduğunuz ya da dahil edildiğiniz benzer şeyleri hatırlamanız muhtemel.

Çocuk edebiyatı eserlerinin, yetişkinler tarafından da okunmasını kıymetli buluyorum. Aslında her daim içimizde var olan ve fakat unuttuğumuz, belki de salt çocuklara ait katıksız umut halini tekrar hatırlamak için çocuk edebiyatına ve özellikle de klasiklere dönmekte fayda var. Çocuk Kalbi, umudu aramadan bulabileceğimiz şahane kaynaklardan biri…