Kritik pazarlıklar arifesinde Suriye
Suriye’de önümüzdeki aylarda cumhurbaşkanlığı seçiminin yapılması bekleniyor. Esad aday olup olmayacağını yılbaşına yakın günlerde ilan edeceğini belirtmişti ancak şu ana kadar bir açıklama gelmiş değil. Diğer yandan seçimler sıradan/rutin değil müdahil ülkelerin “muhalefetin de” katılımını sağlamaya çalıştığı çok taraflı bir mücadeleye sahne olan seçimler.
Londra merkezli Şarkul Awsat gazetesi 17 Ocak tarihli haberinde İsrailli yetkililerin Lazkiye’deki (Rus) Hmeymim hava üssünde Suriyeli yetkililer ile buluştuğunu yazdı. İddia Gaziantep merkezli “Cüsur” araştırmalar merkezine ait. (1)
Habere göre İsrail eski Genelkurmay Başkanı Gadi Eizenkot ve eski Mossad yetkilisi General Ari Ben-Menashe Suriye’deki Rus Hava Kuvvetleri Komutanı Alexander Chaiko’nun katılımıyla Suriye Ulusal Güvenlik Başkanı Ali Memluk ve Ulusal Güvenlik Danışmanı Bessam Hasan ile buluştu. Görüşmede konuşulduğu belirtilen başlıklar ve içeride ve dışarıda son günlerde yaşanan gelişmeler Suriye’nin 2021 yılında bir hayli hareketli günler geçireceğini düşündürüyor.
Şarkul Awsat’a göre toplantıda İsrail tarafı İran, Hizbullah ve İran destekli milislerin Suriye’den tamamen çıkarılmasını, muhalifleri de kapsayacak bir hükümet kurulmasını, isyan sürecinde ordudan ayrılan komutanların güvence altında geri dönmesi dahil ordu ve güvenlik birimlerinde yeniden yapılanmaya gidilmesini istedi. Suriye ise buna karşılık Suriye’nin Arap Birliği’ne dönebilmesinin kolaylaştırılması, Suriye’nin İran’a birikmiş borçlarının ödenmesi için mali yardım yapılması ve Suriye’ye uygulanan yaptırımların kaldırılmasını talep etti.
İddia böyle ve konuşulduğu belirtilen başlıklar bir yana görüşmenin yapıldığı iddiası da Suriye makamlarınca yalanlanmış değil.
Cüsur araştırmalar merkezinin konu ile ilgili iddia-yazısında tarafların karşılıklı isteklere ne cevap verdiği, herhangi bir anlaşmanın imzalanıp imzalanmadığı yazmıyor. Ancak Rusya’nın uzun zamandır Suriye’nin uluslararası alanda eski meşruiyetini kazandırma çabası içinde olduğu göz önüne alınırsa en azından buluşmanın gerçekleştiği iddiasını dışlamamak gerekir.
Bu iddiaları son dönemde yaşanan diğer gelişmeler ve Suriye’nin 2021 takvimi ile birlikte okumaya çalışalım:
Bazı Arap ülkeleri İsrail ile normalleşme kararı aldı. Körfez İşbirliği Konseyi’nin aralarında ihtilaf bulunan ülkeleri masaya oturdu. ABD İsrail’i CENTCOM’un yetki alanına dahil etti. Böylece siyasi olana askeri ittifak da eklenmiş oldu ve “yeni birliktelik/oluşum” daha da somutlaşmış oldu.
Bu oluşum Arap Natosu adı verilenin daha da ötesinde şartlara ve/veya duracakları yere bağlı olarak İran, Türkiye ve Suriye’yi yakından ilgilendiriyor.
İran’ın hedef olacağı çok açık. Türkiye’nin durumu ise bu oluşuma (geçen haftaki yazıda değindiğimiz gibi) nasıl tepki vereceğine, İran’a yönelik hamlede nerede yer alacağına göre belli olacak. Suriye için de aynı şey söylenebilir.
İsrail’in yaptığı gibi Suudi Arabistan da daha önce Esad’a İran'dan uzaklaşması teklifini götürmüştü. (2) Ancak Esad kendisine karşı savaş açılmasının sebeplerinden biri olan, İran ile ilişkileri kesme teklifini (kendisine vadedilenlere rağmen) reddetmişti.
Suriye’de önümüzdeki aylarda cumhurbaşkanlığı seçiminin yapılması bekleniyor. Esad aday olup olmayacağını yılbaşına yakın günlerde ilan edeceğini belirtmişti ancak şu ana kadar bir açıklama gelmiş değil. Diğer yandan seçimler sıradan/rutin değil müdahil ülkelerin “muhalefetin de” katılımını sağlamaya çalıştığı çok taraflı bir mücadeleye sahne olan seçimler. (3)
Suriye’nin doğrudan İran’a karşı olsun olmasın Ortadoğu’da ortaya çıkan yeni siyasi ve askeri şekillenmeye göre pozisyon alması kaçınılmaz olacak. Bu, Suriye’nin yeni ittifakta yer alacağı ya da taleplerini yerine getireceği anlamında değil elbette. Ancak “yeni normal” ister istemez kendisini dayatacak.
İsrail’in son yıllarda Suriye’deki “İran hedeflerine” yönelik saldırılarının en şiddetlisi geçtiğimiz günlerde yaşandı. Deyrezzor ve Elbukemal’de İran hedeflerine yönelik hava saldırılarında hayatını kaybedenlerin arasında Suriyeli asker ve subaylar da var. Yani İsrail daha önce “sadece İran hedeflerine saldırırken” Suriye içlerinde ilk defa Suriye ordusunu da hedef aldı ve Deyrezzor’daki askeri istihbarat noktası ile askeri havaalanı da vuruldu. Bu durum Şarkul Awsat gazetesi yazarı İbrahim Hamidi’nin dikkat çektiği nitelik değişiminin sonucuysa eğer, saldırılar Suriye’ye de açık mesaj içeriyor. (4) İsrail bir yandan Suriye ile pazarlık yapmaya çalışırken diğer yandan gelecek ile ilgili mesaj vermeyi ihmal etmiyor.
Kürt meselesi ise Suriye açısından daha da çetrefilli bir hale geliyor. Brett McGurk’un Ortadoğu koordinatörlüğüne getirilmesi, Kürt güçlerinin “daha geniş bir muhalif güç oluşumu” yapılanmasında yer alabileceğinin dillendiriliyor olması “bitti, bitecek” derken Şam yönetiminin önüne yeni engebelerin çıkması demek. Diğer yandan “muhaliflerin” Türkiye destekli Ulusal Ordu adı verilen örgüt de dahil olmak üzere yeni bir organizasyon çalışması içinde olduğu da belirtiliyor.
Bütün bu gelişmelerin, yaşanacak olanlar ile birlikte nelere yol açacağına elbette tarafların yerel, ulusal, uluslararası tepkisine bağlı olacağı için nerelere varılabileceği konusunda kestirimde bulunmak kolay değil ancak şu söylenebilir belki: Ortadoğu’da yeni oluş ve bozuluşlara paralel olarak 2021 yılı Suriye için de belirleyici bir yıl olacak.
(2) https://www.gazeteduvar.com. tr/yazarlar/2019/03/05/esad- tahrana-neden-gitti
(3) https://www.gazeteduvar.com. tr/esad-yeniden-aday-olacak- mi-makale-1505319
(4) https://twitter.com/ ibrahimhamidi/status/ 1349640016197246977?s=20