İsrail’de Türkçe albüm yapan bir çocuk: Grazia

DUVAR - İsrail hakkında en bildiğimiz özelliklerden birisi, bölgede yaşayanların dünyanın çeşitli yerlerinden gelen Yahudilerle oluştuğu. Batı ve Doğu Avrupa’dan gelenleri bir kenara bırakırsak, Kuzey Afrika, Yemen, Yunanistan ve Türkiye’den de gelen pek çok kişi bu bölgeye yerleşti. Buraya gelen yerleşimciler daha önce yaşadıkları coğrafyaların kültürlerini, dillerini de beraberinde getirdi haliyle.

Kısa bir süreliğine 1960’lar ve 70’lerin İsrail’inin siyasi atmosferini bir kenara bırakalım ve Yafa’nın tavernalarına kulak verelim. O dönem bu tavernalarda tanıdık sesler yükselmekteydi. Üstelik Türkçe! Yunanistan, Türkiye ile İsrail aslında müzikal anlamda benzer zevkleri olan üç bölge. Akdeniz ve Ortadoğu tınıları, bu üç bölgenin müziğinde birleşmekte. O dönem İsrail’de taverna kültürünün de yaygınlaştığını düşünürsek Yunanca ve Türkçe şarkıların da popülarite kazanması kaçınılmaz oluyor.

1960’lardan günümüze Ortadoğu müzikleriyle ilgilenen İsrailli DJ Tutu Atrash dönemin taverna kültürü ve bu sanatçılar üzerine konuştuk.

KİMSEYİ MEMNUN EDEMEYEN ALBÜM

Grazia Peretz o dönem en çok Türkçe şarkı söyleyen sanatçılardan. Öyle ki albümünün tamamı Türkçe şarkılardan oluşmakta. Grazia’nın hikayesiyse diğer Türkçe şarkı söyleyen sanatçılara göre daha ilginç. Henüz 9 yaşındayken şarkı söylemeye başlayan Grazia, 1976’da -16 yaşındayken- ilk ve tek albümünü çıkarır. Albüm babasının da desteğiyle Grazia’nın doğum gününde yayınlanır. Atrash, Grazia hakkında şunları söylüyor: “Albüm iyi müzikleriyle bilinen (aranjör ve piyanist) Maro Bashar ile birlikte yapıldı. Ancak albüm yayınlandığında satışlar bakımından tamamen hayal kırıklığı yarattı. Bunun nedeni Türkçe şarkıların dinleyici kitlesi albümü çok 'disko' tarzında buldu. İşin komik tarafı Disco müziği dinleyicileri de albümü çok "Türkçe" buldu.”

Grazia gerçekten de yerel tonları albümünde, erken dönem disko tonlarıyla buluşturabileceğine inandı. Hatta bu albüm için Bashar’ın orgunu sattığı ve yerine o dönem daha yenilikçi bir çalgı olan Moog sentezleyici aldığı söylenir. Albümde bu değişim net bir şekilde hissedilmektedir.

Böylece Grazia hiçbir zaman İsrail’de diğer sanatçılar gibi üne kavuşamadı. Bugün Grazia, Yahudilerin düğün öncesi kutlama geleneği olan 'Hına' gecelerinde şarkılarını söylemekte. İsim ve olay benzerliğinden de anlaşılabileceği gibi, bu gelenek kadim ‘kına geceleri’ kültürünün Yahudilerce uygulanan bir benzeri.

YUNAN 'ASILLI' TÜRKÇE MÜZİK

Yafa kenti, o dönem Tel Aviv’deki popüler müziğin aksine yerel ve alternatif müziklerin daha gözde olduğu bir noktaydı. Taverna kültürü de en yoğun olarak burada hissediliyordu. Levritos her ne kadar daha çok Yunanca şarkılar söylese de o dönem kimi Türkçe eserleri de seslendirdi. Atrash, “Sahne adı Levitros olan Shimon Levi genellikle Yunanca şarkı söyledi. Bunun nedeni Yafa'da o dönem ilgi gören müziğin Yunanca olmasıydı. Onun burada oldukça büyük biri olduğunu söyleyebiliriz. Çok üretkenlik, harika müzik ve harika bir canlılık…”

Son olarak Nino Nikoliadis. Nino Yunanistan’dan İsrail’e gelmişti. Şarkılarındaki kusursuz Türkçesini göz önüne alacak olursak Türkçe’ye oldukça hakim biri olduğu kolayca fark ediliyor. Nino, Levritos’a kıyasla kulağımızın pek çok Tükrçe şarkıyı seslendirmiş. Atrash, “Nino belki benim favori sanatçılarımdan. O da Marko Bashar’la birlikte harika müziklere imza attı. Levritos gibi o da taverna kültürünün isteklerine göre şarkılarını söyledi” diyor.

https://soundcloud.com/tutuatrash/shinanay-nino-nikolaidis

Türkçe müzik hiçbir zaman İsrail’de popüler olmamış. Sonuçta taverna kültürü dendiğinde ister istemez Yunanca müzik, ağırlığını koymakta. Yunanlıların bildiği ölçüde de Türkçe müzik kendine alan bulmakta. Bugün de durum hâlâ böyle. Ancak yunanca müzikler gibi ana akımda yer almamış olsa da sahnede yerini almış.

KAYNAKLAR:

1- http://www.fortuna-records.com/product/grazia

2- https://boomkat.com/products/grazia-4f618143-f45d-4b43-b61b-c274d044a79b