Tiyatro oyununa ‘müdür’ sansürü

DUVAR - Adana Devlet Tiyatrosu’nun Batman’a turneye giden ‘İndia Bankası’ adlı oyunun ‘iki sahnesinin müstehcen bulunması’ nedeniyle gösterimden kaldırıldığı ortaya çıktı. Geçen şubat ayında Adana’da galası yapılan İndia Bankası, “Kapitalizmin, bireylerin hayatlarını ve ahlaki değerlerini ele geçirmesini ve yoksullaşmasını” konu ediniyor. İki perdelik absürd komedi tarzındaki eser, 23-24 Ocak’ta Batman’a, 26-27 Ocak tarihlerinde ise Mardin’e turneye gitti.

Cumhuriyet'ten Selda Güneysu'nun haberine göre, eserin Batman’daki turne sırasında Batman İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü yetkililerinin müdahalesiyle gösteriminin yapılmadığı ortaya çıktı. Gösterimin iptal nedenini araştıran Devlet Tiyatroları Sanatçıları Derneği (DETİS), bir rapor hazırlayarak yaşananları aktardı. DETİS’in hazırladığı raporda şunlar yer aldı:

DETİS’in raporunda, Batman ve Mardin’de turne yapan Adana DT yapımı ‘İndia Bankası’ adlı oyunun Batman’da ilk temsilini yaptıktan sonra ikinci gün “hiç seyirci gelmediği gerekçesiyle” iptal edildiğinin belirtildiği, ancak gerçek nedenin bu olmadığı belirtilerek, şu bilgiler paylaşıldı:

“Oyunun ilk günkü temsilini izleyenler arasında bulunan il kültür müdürlüğü yetkilileri iki sahneden rahatsız olmuş ve ertesi günkü temsilde bu iki sahnenin çıkartılarak, oynanmasını istemişlerdir. Oyunda görevli arkadaşlarımız, oyunda değişiklik yapmaya yetkileri olmadığını, bunu yapabilecek kişilerin yönetmen, bölge müdürü ya da genel müdür olduğunu ya da bu kişilerin oyun sorumlusuna verecekleri yazılı talimatlarıyla yapılabileceğini söyleyerek, isteğe karşı çıkmışlardır. Bunun üzerine ikinci gün oynanacak temsilin biletlerini dağıtmak için elinde bulunduran il kültür müdürlüğü, biletleri olduğu gibi iade ederek, oyuna seyirci gelmesini engellemiştir. Salona oyun izlemeye giden birkaç seyirci de kültür müdürlüğü görevlisinin ‘Oyun iptal edildi’ şeklindeki uyarılarıyla geri çevrilmiş ve oyun oynanmamıştır.”

EDEBİ KURULDAN ONAY ALMIŞTI 

DT’de sahnelenen oyunların pek çok aşamadan geçtikten sonra izleyici ile buluştuğuna dikkat çekilen raporda, en az iki dramaturgun raporlaştırılmasıyla oyunların Edebi Kurul’a sunulduğu ve Edebi Kurul tarafından oynaylanmasının ardından oyunların havuza alındığının anlatıldığı raporda, oyunun provalar sırasında da gerek bölge müdürü gerekse başrejisör veya genel müdür tarafından izlenip onaylandıktan sonra sahnelendiğine vurgu yapıldı. Raporda, şu ifadelere yer verildi:

“Devlet Tiyatrosu’nun amacı son derece nettir: ‘Yerli ve yabancı eserlerle halkın genel eğitimini, dil ve kültürünü yükseltmek, temel değerler üzerinde doğru yargılara varılmasını sağlamak ve sanat estetik duygusunu geliştirmektir.’ Kuruluşundan bugüne de oyunlarını, bu amaçlar çerçevesinde sahnelemiştir. Geldiğimiz bu süreçte, Edebi Kurul’dan geçen ve yıllarca işinin eğitimini almış profesyonel sanatçılarımızın sahnelediği oyunlarımızda değişiklik yapılmasını ya da oyunların iptal edilmesini istemek il kültür müdürlüğünün yetkisinde de değildir, haddi de değildir! Hiç kimse sadece kendi anlayışına aykırı diye Devlet Tiyatrosu’nda oynanan bir oyunun sahnelerinin çıkartılmasını dayatamaz. Beğenmiyorsa izlemez, tavsiye etmez o kadar. Ne yazık ki günümüzde idari mevkilere geldiği için kendini güç merkezi olarak gören kimi kişiler, ahlak bekçiliği yapmaya soyunarak, kendi anlayış ve yaşam biçimlerine uymayan her şeyi sanki toplumun talebiymiş gibi yansıtıp sanatın her alanına, her türlü müdahale hakkını kendilerinde görebiliyorlar. Biz de bir gün önce tamamen dolu salona oynayan oyunu ertesi gün ‘Seyirci yok’ diye iptal edebiliyoruz. Oysa aynı oyun bir gün sonra Mardin’de sahnelendiğinde, beğeniyle izleniyor hiçbir sorunla karşılaşılmıyor.”

Raporda, “Batman’da kendilerine durumdan vazife çıkararak, üzerine düşmeyen işlere kalkışan bu kişilerin tespit edilerek, haklarında gerekli işlemin yapılması” da talep edildi. Kurum idarecilerinden ve bu gibi durumlarla karşılaşan sanatçılardan da “dayatmalar karşısında geri adım atmamaları, kurumun yasa ve teamülleri çerçevesinde davranmaları” istenen raporda, “Yoksa yaşanan bu durum, sadece Devlet Tiyatrosu için değil, ülke sanatı ve yaşamı için son derece tehlikeli bir gidişattır” denildi.