'Afro Amerikalılar blues'u Kürtler için yapmış'

ANKARA - İlk Kürtçe slow blues albümü, “Ron”u 2012 yılında dinleyicilerle buluşturan Ercan Bingöl, ikinci albüm için de kolları sıvadı. İlk albümü çıktığında “Kürtçe blues olur mu?” sözleriyle karşılanan Bingöl, bugünse Kürtçe blues metodolojisi oluşturmak için çalışıyor. Bingöl, Kürt müzisyenleri motive edeceğini ve blues'u öğrenmelerine katkı sağlayacağını düşündüğü hem yazılı hem de görsel bir kaynak hazırlığı içerisinde.

Bingöl'ün kısa bir süre sonra çıkacak yeni albümünde 10 Ekim Katliamı'nda hayatını kaybeden Dicle Deli'nin ailesi ve arkadaşlarının yazdığı bir şarkı da yer alacak. Albümün çıkmasının ardından İstanbul ve Ankara’da konserler verecek olan Bingöl’ün sorularımıza yanıtları şöyle oldu:

Müzikle ilişkiniz nasıl başladı?

Doğduğum Kürt kültürü anonim eserler açısından çok zengin. O nedenle müzikle iç içe büyüdüm. Çocukken dahi dinler, icra ederdik. Enstrümanla tanışmam ise daha geç, 18 yaşında oldu. İlk tanıştığım enstrüman da kapı komşumuz aracılığıyla bağlama oldu. Sonra buna kabak kemane, ud, cümbüş gibi enstrümanlar eklendi.

Profesyonel kariyeriniz nasıl başladı?

Öğrencilik yıllarımda geleneksel orkestralarda belli başlı mekanlarda müzik yaparak profesyonel anlamda çalışmaya başladım. Profesyonelliği müzikten para kazanmak olarak kuruyorsak bu böyle. Ama manevi olarak profesyonel hissedip projelerle ilgilenmem, müzik yaptığım ortamlardan kopup kendi içime döndüğümde başladı. Olumlu anlamdaki kopuş bende farklı bir kanal açtı.

'ÖTEKİLERE HİTAP EDEN BİR YANI VAR BU MÜZİĞİN'

Geçmişte Rock şarkıları Kürtçe seslendirdiğiniz konserler düzenlediniz. Sonrasında ise Kürtçe blues söylemeye başladınız. Bu süreç nasıl gelişti?

Müzik yaptığım grupta gitarist arkadaşımın Kürtçe bir ezgiyi sadece solist ve gitarıyla icra etmesiyle blues'u teknik olarak hissetmiştim. O arkadaşlarım da şimdi Kürtçe heavy metal yapıyorlar. İşitsel anlamda blues beni çok çarptı. Aşırı çarpılmadan sonra blues'u hangi enstrümanlarla icra edeceğime kafa yorunca akustik gitar ve elektronik gitar edinip bu işe koyuldum. Blues tarihini okuduğumda, neden çıktığı, nasıl çıktığını düşününce, Türkiye'de yaşayan bir Kürt olarak, "Afro Amerikalılar blues'u Kürtler için yapmış" dedim. Bize bir armağan sunmuşlar gibi hissettim. Bu topraklardaki bütün ötekiler için yapılmış bir müzik hissiyatı oluştu bende. Arkadaşlarıma hep söylüyorum. Afro Amerikalılar blues'u Ermeniler için de Aleviler için de işçiler için de yaptılar. 'Ötekilere' hitap eden bir yanı var bu müziğin. Alt yapısını inceleyip kafa yorunca o gece o sahnede o gitarist arkadaşımı doğru duymuşum dedim ve maceram başladı.

Ercan Bingöl

'DAHA BLUES ALMANCA YAPILMADAN ADAM KÜRTÇE YAPMIŞ'

Ekşi Sözlük'te adınıza açılan başlığın altında bir katılımcı, "Kürtçe blues mü olur" diyerek sizi dinlemeye başladığını söylüyor. İlk başladığınızda buna benzer tepkiler aldınız mı?

Albüm kayıtlarını Ankara'daki stüdyoda yaptık. Birçok müzisyen ve sanatçıyla tanıştım. Popüler olan, popüler olacak olan... Kayıtlar devam ederken verdiğimiz aralarda hemen hemen hepsi, "Aşağıda saksafon çalınıyor. Bir armonika var. Adam Kürtçe söylüyor" diye şaşırıyorlardı. "Kürtçe söylüyor saksafonun ne işi var orada" diyorlardı. O müzisyenler bile buna bu kadar yabancılaşmışsa, şaşırmışsa bir Ekşi Sözlük yazarı ve dinleyicisinin öyle düşünmesi doğal geliyor. "Daha blues Almanca yapılmadan adam Kürtçe yapmış" diye tepkiler de duydum. Blues'u sosyolojik tabana oturttuğunuz zaman karşılığını buluyor. Sadece müzikal formun yarattığı bir şey değil.

'AMERİKALI SİYAHIN DERDİ NEYSE KÜRT BİRİNİN DE DERDİ O OLMALI'

Blues'un, Afrika'daki siyahların Amerika'ya köle olarak götürülüp, kültürlerinden, yaşadıkları yerden koparılmaları üzerine söyledikleri sözlü ağıtlar olarak doğduğunu biliyoruz. Siz Kürt kültürü ile nasıl ilişkilendiriyorsunuz blues'un doğuşunu?

Bunu hem müzikal form hem de toplumsal yapı üzerinden açıklayabilirim. Müzikal form olarak ortak noktaları olduğunu düşünüyorum. Blues'da serbest çalabileceğiniz bir ritm kalıbı üzerine müzikler mevcut. Bu serbest okuma, bazen çığırma, bazen kendine dönüp rölantide söyleme kafamda hep bizim dengbej geleneğiyle birleşti. Özellikle slow blues şarkılarda derdini anlatmaya başlarsın, şarkı ne olacak diye bekletir. Dengbej kültüründe de bu böyle. Kendi canını yakan dik seslere ve fiziken de zorlayan seslere çıkar ve acı o zaman daha iyi hissettirilir. Dengbejde de bu böyle. İkisi de çok serbest, ikisi de bir derdi anlatıyor. Örneğin Amerikalı bir blues sanatçısının Beverly Hills piyasasında vadeli hesaptan vurgun yapan birisi olmasını beklemiyorsunuz. “Çocuklarımla tartıştım Bodrum'daki yazlığı onlara kaptırdım” diyen birisi de blues yapamaz. Sistemle her an iç içe geçme ihtimali olan, “sistem nereye evrilirse ben de oraya yönelirim” diyen bir Kürt de blues yapamaz. Blues yapabilmek için o Amerikalı siyahın derdi neyse Kürt birinin de derdi o olmalı.

'BU TOPRAKLARDAKİ KÜRT MÜZİSYEN DE BUNU YAPABİLMELİ'

Amerika'da blues yapan siyahların şarkılarındaki "baby" kelimesini kullanırken hissettirmeden patronunu ima eden, hicveden yanını görüyoruz. "Baby" dediğinde ironilerle, üstü örtülü hicivlerle kendisini sürekli gözeten patronunu eleştiren şarkılar yazıyorlar. O üstteki patron yumuşak narin anlamındaki "baby" kelimesini eşine karşı kullanırken, o siyah o kelimeyi patronuna yakalanmadan eleştirmek için kullanıyor. Dolayısıyla bu topraklardaki bir Kürt müzisyen de bunu yapabilmeli. En azından ben yaptığımı düşünüyorum. Şifreler var albümlerde.

'İKİ FARKLI HAVA YAKALIYORUZ'

Konserlerinize gelip ilk defa Kürtçe blues şarkı dinleyenlerin tepkileri nasıl oluyor?

Canlı performans çok farklı bir şey. Konser bitiyor 'bunu albümde nasıl yapmadım' diyorsunuz. Doğaçlama üzerine kendini kurabilen bir şey blues. Albümde rahatlıkla çığıramadığım sözleri ya da sesleri sahnede yapabiliyorum. İnsanlar Kürtçe bunu hiç duymamışlar ama vokal tekniğini yabancılaşmadan dinliyorlar. Vokaldeki o çığlığı Şakiro adlı dengbejimizi çok dinleyen Kürt dinleyicileri çok benimsiyorlar, diye tahmin ediyorum. Canlı performanslarda albümü dinleyip gelenler iki farklı Ercan Bingöl'le karşılaşıyorlar. Sahnenin belli yerlerinde gözlemliyorum ki irkilerek farklı bir şey duyup bana yöneliyorlar. İki farklı hava yakalıyoruz.

Albümünüz sahnede mi tamamlanıyor?

Bir anlamda evet öyle. Çarpıcı bir şey söylediniz. Bunu böyle düşünmemiştim.

'GODOT'YU BEKLERKEN ESERİNDEN ESİNLENMİŞTİM'

Şarkı sözü de yazıyorsunuz besteleriniz de var. "Bluesa Benda Sine", "Benau" ve "Ne Pır Derenge" gibi şarkılarınız en çok dinlenenler arasında. Şarkılarınızın hikayeleri neler?

Benau şarkısı, doğmamış, doğamamış bir çocuğa yazıldı. Ne Pır Derenge yine özlemin çok yoğun yaşandığı ve artık çaresizliğin yaşandığı bir havada yazıldı. Daha melankolik zamanların ürünüydü. Bluesa Benda Sine'nin Türkçesi de Sineyi Beklemek Blues'u. Orada da şarkı adını Samuel Beckett'in Godot'yu Beklerken eserinden esinlenmiştim. O isimdeki kişinin hiç gelmeyeceği üzerinden yola çıkarak yazmıştım.

"Blues’da serbest çalabileceğiniz bir ritm kalıbı üzerine müzikler mevcut. Bu serbest okuma, bazen çığırma, bazen kendine dönüp rölantide söyleme kafamda hep bizim dengbej geleneğiyle birleşti."

'TERS KÖŞEYE YATIRAN BESTELER OLABİLİYOR'

Blues şarkılar yazmanın diğer türlerde şarkı yazmadan farkı var mı?

Blues'da yalnızca acıları anlatmıyorsunuz. Sevinçleri, mutlulukları da anlatıyorsunuz. Müzikal form olarak farklı bir şekilde işlenmesi gerekiyor. Kürtçe blues yaparken ben hiç bir arada kullanılmamış kelimeleri bir araya getirmeye özen gösteriyorum. Öyle bir sıfat ya da isim tamlaması kullanılsın ki dinleyen kişi, "Ya ben bu dilde bu iki kelimeyi hiç bir araya getirmemiştim. Bu adam ne yaptı da getirdi" diyebilsin. Onu kulağın hiç işitmediği müzikal bir formla da icra ettiğiniz zaman iki taraftan bir etki gücü söz konusu oluyor. Blues besteler bu yüzden daha ters köşeye yatıran besteler olabiliyor.

Çalışmalarınız nasıl devam edecek? Yeni albüm çalışmalarına başladınız mı?

İlk albümüm 'Ron' altı yıl önce çıkmıştı. Ardından bu kadar ara vereceğimi düşünmüyordum açıkçası. Araya bazı çalışmalar girdi. Bunlardan birisi, Kürtçe blues metodolojisi oluşturmak oldu. Yazılı ve Kürtçe olarak blues'u anlatan bir çalışma içerisindeyim. Bunun genç Kürt müzisyenleri motive edeceğini düşünüyorum. Ayrıca yönetmen Medet Dilek'in Koçgiri İsyanı'nı anlatan "Taş Düğmeler" belgeselinin müziklerini yaptım. O müzikleri de bu hafta paylaştık. Yeni albüm hazırlıkları da devam ediyor. Dinleyicilere “sürprizlere açık olun” diyorum. İkinci albüm çalışmaları devam ederken 10 Ekim Katliamı'nda yaşamını yitiren Dicle Deli'nin ailesi ve arkadaşları bana ulaştı. Onların Dicle için yazdığı bir şarkıyı seslendirmemi istediler. Aranjelerini yaptım. İkinci albümde Dicle Deli ve 10 Ekim Katliamı'nda yaşamını yitirenlerin anısına bu eseri seslendireceğim. Canlı performanslar da yakın zamanda Ankara ve İstanbul'da devam edecek.