Kürt yazar Azad Penaber: Kürtçe’nin yaygınlaşması için eserlerinizi 'Google Play Kitaplar'a yükleyin

Ardıl Batmaz

DUVAR - Kürt yazar Azad Penaber, kitaplarını yayımladığı yayınevi ile konuşarak, var olan telif hakkı sözleşmesini güncelledi ve geçen ay çıkan 'Politize Romantizm' isimli şiir kitabı ile 'İki Dil Bir Aşk', 'Dilîstan', 'Esmeri Aforizmalar' ve 'Kewên Bêbext' adlı kitaplarını Google Play Kitaplar platformunda yayınlamaya başladı.

Penaber ile Google Play Kitaplar’da yüzlerce dilde, milyonlarca kitabın bulunmasına karşın Kürtçe kitap noktasında yaşanan eksikliği, Kürt yazarlar ile yayınevlerinin dijital kitap kültürüne neden entegre olamadığını konuştuk.

Kitaplarınızı Google Play Kitaplar’a yükleme serüveniniz nasıl başladı?

Yaklaşık iki buçuk yıl önce İsviçre'ye yerleştiğimden beri değişen kitap okuma alışkanlığımla beraber gelişen bir fikir oldu bu. Yurt dışında Kürt yazarların ve Kürt yayınevlerinin kitaplarına ulaşmak gerçekten çok sıkıntılı. Bu sebeple hem daha az maliyetli hem de daha pratik olan e-kitap okuma alışkanlığına yöneldim. Kitaplarımı burada okurken aradığım kitaplar arasında Kürtçe kitaplara ve Kürt yayınevlerinin kitaplarının çoğuna ulaşamadım maalesef. Türkiye'de Kürtçe kitaplara ve Kürt yayınevlerine yönelik gözle görülür ve bariz sistematik sansür uygulanıyor. Buna çoğu zaman bizatihi şahit oldum ve örnekleri de çoktur.

Fakat Kürt yayınevleri ve Kürt yazarlar da bu sansürü yıkmak için büyük bir alternatif seçenek olan dijital kitap platformlarına girmeye çok hevesli ve azimli de görünmüyorlar maalesef. Bu sebeple zaten dijital kitap platformunda aktif olmayan, geleneksel kağıt baskı yöntemiyle kitaplarımı yayımladığım yayınevi ile konuşup var olan telif hakkı sözleşmemizi güncelleyerek toplam beş kitabımı yaklaşık bir aydır Google Play Kitaplar platformunda yayımlamaya başladım.

‘KÜRTLER DİJİTAL KÜLTÜRE YETERİNCE ENTEGRE OLMUŞ SAYILMAZLAR’

Google Play Kitaplar’da kaç Kürtçe kitap bulunuyor?

Yüzlerce dilde, milyonlarca kitabın bulunduğu internetin en büyük kütüphanesi olan Google Play Kitaplar platformunda maalesef yok denecek kadar az Kürtçe ve Kürt yazarların kitapları var. En son baktığımda 80 küsur kitap vardı. Bunların da çoğu sadece bir Kürt yayınevine aitti. Belki daha fazla vardır ama bunlar aramalarda görünmüyor. Nedeni ise kitaplarını bu platforma yükleyen yayınevi veya yazarlar, kitap ile ilgili bütün yükleme ayarları ve detayları (Etiket, açıklama, kitap bilgisi) olması gerektiği gibi girmediği için Google aramalarında çıkmıyor. Bunlara da dikkat etmek gerekiyor elbette.

Dijital platformlardaki Kürtçe kitap eksikliğinin nedeni nedir?

Kürtler genel olarak dijital kültüre yeterince entegre olmuş sayılmazlar. Çünkü sanatsal ve ticari anlamda Kürt ve Kürtçe üreticiler, bu alanda aktif olmadıkları için tüketici konumundaki halk da haliyle buraya hızlı bir entegre süreci yaşayamıyor. Örneğin birkaç Kürt yazarın sosyal medya hesabına girip bakın; kaç takipçisi var, sosyal medya hesaplarını ne kadar istikrarlı veya ne kadar profesyonel kullanıyorlar? Aynı durumu bir de Türk yazarlar, yayınevleri veya dünyadaki diğer yazar ve yayınevlerinin sosyal medya hesaplarında kontrol edin, ne demek istediğimi anlayacaksınız. Bu sebeple Kürtçe kitapların bu denli büyük bir platformda yok denecek kadar az olmasının sebebi, biraz da okurları teşvik edecek olan yazar ve yayınevleridir diyebiliriz.

Kürt yazarlar ve yayınevlerinin dijital kitap kültürüne entegre olabilmesi için neler yapılmalı?

Öncelikle bu alanı tanımalı ve iyi kullanıyor olmaları gerekiyor. Bu yüzden bu söyleşiyi okuyan her ilgili kişinin, bu sayfadan çıktıktan sonra hemen girip bu alanı keşfetmesini ve biraz kurcalamasını öneririm. Çünkü gerçekten teoride ne kadar bilgi edinsek de bazı şeyleri kurcalayıp tecrübe edinmemiz gerekiyor. Akabinde özellikle yayınevlerinin bu konuda profesyonel destek almaları gerekiyor.

‘KÜRTÇE’YE YÖNELİK BİR İŞ BİRLİĞİ İÇİNDEYİZ’

Google Play Kitaplar’ın Kürtçe destek birimi yok ancak siz karşılaştığınız sorunları ve eksiklikleri merkezi İrlanda’da olan destek birimine İngilizce olarak bildiriyorsunuz. Bildirdiğiniz sorunlara ve Kürtçeye yönelik geri dönüşler nasıl?

Kitaplarımı bu platforma yüklediğimden beri karşılaştığım bütün eksikleri ve hataları not alıp bildirdiğimde aynı gün içinde cevap verdiler ve sorunların çözümü konusunda iş birliği içinde çözüm odaklı yaklaştılar. Hatta bu eksikleri sürekli bildirdiğim ve ilgili bir yayıncı-kullanıcı olduğum için iş birliği kapsamında gönderdiğim mesajları, diğer kullanıcılara göre özel bir iletişim kanalı ile daha hızlı yanıtladıklarını ve daha dikkate aldıklarını, bir nevi özellikle Kürtçe’ye yönelik bir iş birliği içinde olduğumuzu söyleyebilirim.

Örneğin kitap aramalarında "Kürtçe" kategorisi çıkmıyordu. Bildirdim, üzerinde çalışıyorlar. Kitapları yüklerken "Kürt Edebiyatı" kategorisi yoktu, yeni güncellemeler ile geliştirileceği sözünü verdiler. Türkiye'deki lokasyonlarda ‘öneriler’ kısmında sadece Türkçe dilindeki kitaplar öneriliyordu, artık kullanıcı aramalarına göre Kürtçe kitaplar da öneriler kısmında çıkıyor. Kürtler bu alanı daha çok kullanıp yaygınlaştırırsa, daha fazla iyileştirme ve geliştirme yapılacağına eminim. Bu sebeple teşvik ve kullanım çok önemli.

‘KÜRTÇE’NİN YAYGINLAŞMASINI İSTİYORSAK BU ALANI BOŞ BIRAKMAMAMIZ GEREKİYOR’

Kürt yazarlar ve yayınevlerine çağrınız nedir?

Kürtçe’nin öğrenilmesini, konuşulmasını ve yaygınlaşmasını istiyorsak kesinlikle bu alanı boş bırakmamamız gerekiyor. Kürtçe dilinin resmileşmesinin ve eğitim dili olmasının ilk adımı sadece bunu istemek değil, bunun olabilmesi için bir şeyler de yapılması gerektiğine inanıyorum. Bugün hala resmi kurumlarda Kürtçe’nin yasak olmasının nedeni bu dilin yeterince yaygın kullanılmaması, yeni şeyler öğrenilmemesi ve bilinenlerin de unutulmasıyla alakalıdır. Kürtler, Kürtçe dilini konuşur ve çevresindekileri konuşmaya teşvik edip yaygınlaştırırsa, devlet zaten bunu resmileştirmek zorunda kalacaktır. Bunun en bariz örneği bazı okullarda seçmeli Kürtçe dersleri bilinçli bir şekilde engellemeye çalışan kötü niyetli eğitimcilerin gerekçe olarak, ‘’Yeteri kadar tercih edilmediği için Kürtçe’yi tercihler arasına koymadık’’ demesidir. Yani siyasi zeminde elde edilmiş ve yasayla da korunmuş olan bir hakkı bile sırf yeteri kadar tercih edilmediği için tercih edenleri bu haktan mahrum bırakabiliyorlar. Bu örnek bile Kürtler için ders çıkarılması gereken bir mesajdır.

Kitaplarını yayınlamayı düşünen yazar ve yayınevleri öncelikle bu platformlarda görünür olabilmek ve üst sıralara çıkabilmek için ilk kitaplarını cüzi bir ücretle veya ücretsiz yayınlamalarını öneriyorum. Özellikle okur kitlelerini buraya çekmek ve bu alışkanlığı edindirmek için bu önemli olacaktır.

GELİR KAYNAĞI AÇISINDAN GOOGLE PLAY KİTAPLAR

Google Play Kitaplar’ın işleyişini ve avantajlarını anlatabilir misiniz?

Google, bu platformda yayınlanan bütün kitaplara dijital bir barkod, yani benzersiz bir kimlik atar. Bu, dünyanın herhangi bir yerinde biri bu kodu Google’a tarattığı an o kitabın karşısına çıkacağı anlamına gelir. Google aynı zamanda burada yayınlanan kitapları lisanslar ve başka birinin bu kitabı alıp tekrar yayınlamaması için ciddi güvenlik ve hukuksal önlemler alır. Telif hakkı sahibi dışında birileri kitabın bir kısmını ticari bir amaç gütmeden paylaşıyorsa, Google okuyucuyu kitabın kendisine yönlendirir. Yazıyı paylaşan kişi ticari bir amaçla bunu yapıyorsa zaten Google doğrudan kendisini yakalayıp kullanıcının hesabını kapatır, hatta yasal işlem bile başlatabilir.

Google, tüm bu işleri yaparken elbette bunun karşılığında bir komisyon da alıyor. Google Play Kitaplar bu iş ortaklığı için yayınlanan her kitap için yüzde 30 komisyon alıyor. Toplam ödeme 20 TL’ye ulaştığı zaman Google hesabına tanımlı banka hesabına talimat verildiği an ödeme aktarılıyor. Google’ın bir kitaptan aldığı komisyon, yukarıda belirtilen birçok şeyi yapmadığı halde ciddi oranda komisyon alan yayınevleri ile karşılaştırdığımızda, deyim yerindeyse devede pire olarak kalıyor.

Dijital kitabın en büyük avantajlarından biri de ekonomik ve ulaşılabilir olmasıdır. E-kitapların satış fiyatları, aynı kitabın kağıt baskı fiyatının yarı fiyatına yayınlanır genelde. Çünkü kağıt masrafı, taşıma, depolama vb. maliyetler olmadığı için bu avantajlar kitap fiyatını da düşürür. Dijital kitap, kitap okuma sıklığını da etkiliyor. Şahsen ben dijital kitap okumaya başladığımdan beri kitap okuma alışkanlığım 3-4 kat arttı diyebilirim. Çünkü her an yanımda ve her an ulaşılabilir.

Yayınevi ile Google Play Kitaplar arasındaki gelir farkını örneklendirebilir misiniz?

Yayınevi ve yazarlar arasında inanılmaz derecede adil olmayan telif hakkı sözleşmeleri olduğunu biliyoruz. Örneğin henüz kendini kanıtlamamış ve bir hevesle ilk kitabını basmak isteyen yazarlardan fahiş ücretler isteniyor. Elbette adil yaklaşan yayınevleri de var fakat bir gelir kaynağı olarak bakıldığında hiçbir yayınevinin veremeyeceği telif hakkı ücretini, bir yazar kendi kitabını dijital platformda yayınlayarak veya yayınevi ile dijital kitap telif haklarını güncelleyerek hayatını kitaplarından elde ettiği gelirle idame ettirebilir. Örneğin son 1 yılda birlikte çalıştığım yayınevinin, bütün kitaplarım için verdiği telif ücreti ile bir aydır dijital platformda yayınladığım sadece bir kitabımdan gelen telif ücreti eş değer. Ve bu platforma gireli sadece bir ay oldu, düşünün…