70 Kürt yazar ve aydın tutuklu: Kürtçeyi diriltmeye çalışanları cezalandırmak için hedef aldılar

DUVAR - Türkiye'de Kürt yazar, aydın ve siyasetçiler, bir sabah evlerine baskın düzenlenerek 'akıl almaz' suçlamalarla tutuklanabiliyor. Yıllarca hapse mahkum edilerek toplumla, edebiyatla ve kültürle olan bağları koparılıyor. Birçok yazar ise haklarında açılan davalar ve yıllar boyu başına gelenler nedeniyle Avrupa'ya göç ederek çeşitli ülkelerde yaşıyor. Yurtdışına çıkan aydınların bir kısmı haklarında açılan davalar, tutuklanma talepleri ve çıkartılan gözaltı kararları nedeniyle uzun yıllar Türkiye'ye gelemiyor.

KÜRTÇE MEKTUPLAR TECRÜME EDİLİP MAHKUMDAN ÜCRETİ ALINIYOR

Kürt Yazarlar Derneği (PENa Kurd), Cezaevlerindeki Kürt yazar, şair ve aydınlara yönelik hak ihlalleri raporunu geçtiğimiz günlerde yayımladı. Cezaevlerinde Kürt yazarlara yönelik baskı ve kısıtlamaların devam ettiği görülen rapora göre, Kürtçe yazan ve Kürt edebiyatına hizmet eden birçok yazarın kitaplara erişiminin engellendiği belirtiliyor. Raporda, Kürtçe mektupların tercüme sürecinden geçirildiği ve bunun uzun zaman aldığı ayrıca cezaevi yönetiminin Türkçeye tercüme ücretini mahkumlara ödettirdiği kaydediliyor.

Pandemi nedeniyle cezaevlerindeki yazar ve aydınların zor koşullarda kaldığı ve hayatları risk altında olduğu belirtilen raporda, yemek, temizlik ürünleri, mektupların geç ulaştırılması, yatacak yerler, Kürtçe yayınların temini gibi birçok sorun anlatılıyor. Hak ihlallerini dile getiren, karşı çıkan aydın ve yazarların ise cezaevi yönetimleri tarafından cezalandırıldığı belirtiliyor.

PENa Kurd'un yayımladığı raporlarda yer alan hak ihlallerini, Kürtçe yazan yazar ve aydınlara yönelik artan baskıları,  tutuklanan, aylarca cezaevinde hapsedilen Kürt yazarlarla konuştuk.

'İSİMLERİMİZ KAYITLI, İSTEDİKLERİ ZAMAN GÖZALTINA ALIYORLAR'

Demokratik Toplum Kongresi (KCD)'ye 'üye olmak' iddiasıyla Van'da 26 Haziran'da gözaltına alınan yazar ve çevirmen Adîl Qazî, 3 buçuk ay süren tutuklanmadan sonra serbest bırakıldı. “İsimlerimiz kayıtlı ve istedikleri zaman uyduruk gerekçelerle gözaltına alıyorlar” diyen Qazî, KCD üyesi olmadığına rağmen KCD'ye 'üye olmak'la suçlandığını, bu nedenle 3 buçuk ay tutuklu kaldığını söylüyor. Qazî, sözlerine şöyle devam ediyor:

'BİR MİLLETİN HAKLI DAVASI BOĞULMAK İSTENİYOR'

“Bir milletin haklı davasını ve taleplerinin önünü keserek boğmak isteniyor. Nefes almayı engelliyor. Aydınlar bir milletin öncüsüdür. Halkın aydınlığıdır. Halkın gözü ve kulağıdır. Ancak olumlu ve olumsuz her gelişmede hakim güçler aydınlara yönelik yıldırma politikaları geliştirerek gözaltına alıyorlar. Halkın gözünü karartmak istiyorlar. Aydınlar bu yüzden her zaman hedeftedir. Aydınlara yönelik ayrı bir politika uygulanıyor. Cezaevlerinde bile aydınlara karşı baskılar ve engellemeler uygulanıyor. Diğer mahkumlarla iletişime geçmeleri engelleniyor, dışarıyla olan bağları tamamen koparılıyor ve devlet kendi kanunlarını da çiğniyor. İnsani olan haklarından bile mahrum bırakılıyor. Temel insani talepleri bile karşılamıyorlar.”

'KÜRT AYDINLARIN TUTUKLANMASININ NEDENİ KÜRTÇE YAZMAKTIR'

Bitlis'in Tatvan ve Güroymak ilçelerinde 25 Temmuz’da yapılan ev baskınlarında gözaltına alınarak 30 Temmuz’da 'örgüt üyeliği' suçlamasıyla tutuklanan Kürt yazar Gulgeş Deryaspi, 9 ay tutukluluğunun ardından tahliye edildi. Bir Kürt edebiyatçısı olarak yazdıklarının Kürt dilinde olduğunun altını çizen Deryaspi, Kürt aydınları ve yazarlarının tutuklanmasının yegane nedeni, Kürt halkının aydınlatılmasının önünü kesmek olduğuna dikkat çekiyor.

Deryaspi, tutuklanmaların nedeni Kürt aydınlarını cezalandırmak, cezalandırırken de dolaylı bir öğretme yaratmak, toplumu kısmen tehdit etmek ve göz önünde olan insanları hak edilmeyen cezayla terbiye etmeye kalkıştıklarını söyledi.

'AYDINLAR CESUR OLMALI'

Kürt aydın ve yazarların cezaevlerinde yaşadıklarına da değinen Deryaspi, “Cezaevi koşulları daha çok psikolojik bir işkenceye dönüştürülmüş. Yazmaya sınırlandırma getirmek, yazmanın önüne geçmek için birçok girişimde bulunuluyor. Bu anlamda cezaevi yönetimlerinin pek çok girişimi var. Defter toplamak, notları alıp geri vermemek, sürekli yazılar üzerine ya da gelen mektupları teslim etmemek, sadece yazarlıkla alakalı olmayıp aynı zamanda tutsaklarla, tutsaklar üzerinde cezaevinde farklı ceza uygulama oluşturmak, ağır bir politikadır. Bunların sonlandırılması için en büyük görev aydınlara düşüyor. Aydınların cesur olması gerektiğini düşünüyorum.”

'KÜRTÇE YAZAN VE GELİŞTİRMEK İSTEYENLER CEZALANDIRILIYOR'

Özellikle Kürtçe kitaplar yazan Kürt yazarlar üzerinden artan baskılara ilişkin ise Deryaspi şunları söyledi: “Kürtçe yıllarca yasaklanmış bir dildir. Son yıllarda roman dalında, şiirde, araştırmalarda olsun Kürtçe çok fazla önpalana çıktı. Haliyle bunun önüne geçmek, tehdit unsuru haline getirmek, edebiyatçıları daha çok korkutmak, korku politikasını yaymak için edebiyatçıları biraz daha hedef aldılar. Bunun ötesinde Kürt dilini kendi politikalarında daha demokratik bir şekilde çözüme kavuşması için politika yapan siyasi öncüleri ve liderleri de cezalandırılır. Bu dil zaten yıllarca yasaklanmış. Ölmeye başlamış bir dili diriltmeye çalışanları cezalandırmak için hedef aldılar. Bunun öncüleri kimler? Edebiyatçılardır. Bu demokratik bir yöntem midir? Tabiki de değildir. Çünkü bu edebiyatçılar hak etmiş değiller. Cezalandırılırken de Kürt dilinde yazmış olduklarından değil, biraz daha örtülü bir şekilde cezalandırılıyoruz. Kürtçe yazığı için cezalandırmıyoruz, herhangi bir şekilde bir itirafçıyla ya da bir gizli tanıkla farklı farklı mecralara bağlantıları olduğunu iddia ederek cezalandırmaya kalkışıyorlar. Ama realitesinde Kürtçe dili üzerinde, Kürtçeyi geliştirmek, canlandırmak, diriltmek üzerine yazılan yazarlarını daha çok hedef aldılar. Bu işte yeni bir politika değil, bir dile on yıllarca yasaklanma getiren bir zihniyetin ikinci seviyesi olarak değerlendiriyorum.”

'KÜRT AYDINLAR VE YAZARLAR HEDEF ALINMIŞ DURUMDA'

Aydınlara ve yazarlara da çağrıda bulunan Deryaspi, “Aydınlar ve yazarlar şu anda hedef alınmış. Bu anlamda aydınlar ne yapacak? Aydınlar kesinlikle ama kesinlikle cesur olmaları gerekiyor. Cesaret çok önemli bu anlamda. Ve vazgeçmemeleri gerekiyor çünkü aydın öncüdür. Aydın bir halkı peşinden sürükleyendir. Aydın cesur olmazsa, vazgeçerse halk ne yapsın? Bu nedenle son zamanlarda cesur olmayı sürekli vurguluyorum. Cesur olmamız gerekiyor” dedi.

'BASKININ NEDENİ KÜRTÇENİN GELİŞMESİ VE KÜRTLERİN AYDINLANMASIDIR'

Yazar Faysal Özdemir, son dönemlerde genelde Türkiye, özelde Kürt aydınlarına, Kürt yazarlarına bir baskı olduğuna dikkat çekiyor. Tarihte Kürtlerin devletleri olmadığı için aydınları ve yazarlarının da az olduğunu belirten Özdemir, olanların ise Arapça, Farsça ve Osmanlıca yazdıklarını söyledi.

“Bu son dönemlerde Kürtlerde bir gelişme ve aydınlanma var. Yazarları ve aydınları çoğaldı” diyen Özdemir şöyle devam etti: “Türk yönetimi, bunların daha fazla gelişmesini daha fazla aydınlanmalarını istemiyor. Yazar ve aydınları susturmak için yoğun bir baskı var. Gözaltına alınan aydınlara ceza kesiliyor. Baktığımızda bunların hiçbir tanesi de hukuki değil. Ben kendim bir yazarım. Geçen yıl gözaltına alındıktan sonra tutuklanarak 6 ay cezaevinde kaldım. Ve aynı durumda olanlar beraat edildiler. İddianameler aynı olmasına rağmen beni beraat etmediler. DTK'nin bir toplantısına misafir yazar olarak katıldım. Orada da adım yazar Faysal Özdemir olarak geçiyor. Ben bu nedenle 6 yıl 3 ay ceza aldım. Hiçbir suçum olmamasına rağmen. Hiçbir örgüte, hiçbir partiye üye bile değilim. Suçum düşünmektir. Yazmaktır. Mevcut isteme muhalif olmaktır. Daha güzel bir yaşamı, demokrasiyi, insanların daha rahat düşünmelerini savunuyorum. Tek suçum budur.”

ÖZDEMİR: 90'LAR DAHA İYİYDİ

Türkiye'de şiddet sarmalının tırmandığı, köy yakmaların, köy boşaltmaların ve faili meçhul cinayetlerinin işlendiği 1990'lı yılları hatırlatan Özdemir, bunlara rağmen cezaevi koşullarının daha iyi olduğunu savunarak şunları söyledi: “90'larda 10 yıl hapis yattım. O zamanlarda yazı yazmak ve dışarıya çıkarmak daha rahattı. Daha fazla imkanlar vardı. Şimdi onlar da yok. En son cezaevindeyken bir şeyler yazmak istedim. Cezaevi yönetimi bir ajanda veriyor. Her hafta yazacaksın, yazılar her hafta kontrol edilecek ve geri sana gelecek böylece istemediklerini silecekler. Diğer hafta tekrar devam edeceksin ama şekilde de yazmak mümkün değil. Hatta okuduğumuz kitaplarda bile not almak yasaktı. O notlar aranıyordu. Artık içerde yazı yazma imkanları bile kaldırıldı. Bu yazarlar üzerinde geliştirilen bir politikadır. Toplumun aydınlanmasına, toplumun gelişmesine, engel olmaktır. Son aylarda onlarca yazarlarımız gözaltına alınıp tutuklandı. Bazılarının haklarında dosya açıp durduruyor. Bununla tehdit ediyorlar: 'Bak sen düşünsen, yazsan cezanı hemen onaylarız' diyorlar.”

“Kürt aydınlarının tutuklanmasının en önemli nedeni Kürtçedir” diyen Özdemir nedenini şöyle açıklıyor: “Çünkü son dönemlerde Kürt yazarları yoğun bir şekilde Kürtçe yazmaya başladılar. Kürtçe yazarken asimilasyonun önü alınıyor. Bu devlet için daha tehlikelidir. Bunun önünü kesmek ve asimilasyonun devam etmesi için özellikle Kürtçe yazan yazarları durdurmak ya da susturmaktır.”

Rapora göre tutuklu Kürt aydınlar ve bulundukları cezaevleri şöyle:

1) A. Menaf Osman: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Akhisar/MANİSA (T-Tipi Kapalı C. Evi-C/8 Akhisar/MANİSA)
2) Mizgîn Ronak (Mizgîn Aydin): Girtîgeha Tîpa M a Gebzeyê (Gebze M Tîpî Cezaevi)
3) Medya Yaklav: Girtîgeha Jinan a Sîncana Enqereyê (Sîncan Kadin Cezaevi)
4) Orhan Sakci: Girtîgeha Şakranê ya Nû ya Aliaga/ÎZMÎR (Yeni şakran cezaevi kampusu T3 9. Koguş Aliaga/ÎZMÎR)
5) Îskender Karaman: Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Tekirdagê (Tekîrdag F Tîpî Kapali Cezaevî)
6) Mahmut Aslan: Girtîgeha Girtî ya Tîpa E ya Metrisê ( Metris E Tipi Kapalı Cezaevi)
7) Eyyup Yaşar: Girtîgeha Girtî ya Patnosê (Patnos Kapalı Cezaevi)
8) Ahmed Huseyîn: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Kandirayê (Kandıra T Tipi Kapalı Cezaevi)
9) Îdris Erenç: Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Alîaga/Îzmîr  (Aliağa F Tipi Kapalı Cezaevi İzmir
10) Huseyîn Duman: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T ya Burhanyê( T kapalı cezaevi Balıkesir Burhaniye)
11) Mustafa Geylani: Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Xarpêtê ( Elazığ F Tipi Kapalı Cezaevi )
12) Servet Ozkan: Girtîgeha Girtî ya Ewlehiya Bilind a Wanê (Van Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi VAN)
13) Mehmet Alî Yaşa : Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Aliaga/Îzmîr (Alîağa F Tipi Kapalaı Cezaevi İzmir)
14) Leyla Atabay: Girtîgeha Tîpa E ya Elbistan/Maraş (Elbistan E Tipi cezaevi Maraş)
15) Nejat Kaya: Girtîgeha Tîpa F a Edirneyê (Edirne F Tipi Cezaevi)
16) Kerem Bilen: Girtîgeha Girtî ya Tîpa E ya Trabzonê (E Tipi Kapalı Cezaevi Trabzon)
17) Erdogan Uçar: 3'yemîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Şakranê ( Şakran 3 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi Şakran/İzmir)
18) Ali Koç: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Karabukê (T Tipi Kapalı Cezaevi Karabük)
19) Haci Nahsan: 2'yemîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Tekirdagê (2 No’lu F Tipi Kapalı Cezaevi Tekirdağ)
20) Ahmet Akgun: 2'yemîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Tekirdagê (2 No’lu F Tipi Kapalı Cezaevi Tekirdağ)
21) Firat Can: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Denizliyê (T Tipi Kapalı Cezaevi Denizli)
22) Ramazan Çeper: Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Edirneyê (F Tipi Kapalı Cezeavi Edirne)
23) A. Hamit Orbay: 2'yemîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa F ya Tekirdagê (2 Nolu F Tipi Kapalı Cezavi Tekirdağ)
24) A. Hakim Kozluk: 2'yemîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Tekirdagê (2 Nolu F Tipi Kapalı Cezavi Tekirdağ)
25) Fecriye Benek: Girtîgeha Girtî ya Tîpa M a Bayburtê (M Tipi Kapalı Cezaevi Bayburt)
26) Necmettin Tural: 1'emîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Tekidargê (1 Nolu F Tipi Kapalı Cezavi Tekirdağ)
27) Rizgar Turhan: Girtîgeha Girtî ya Tîpa E ya Afyonê ( E Tipi Kapalı Cezevi Afyon)
28) Mahmut Yamalak: 2'yemîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa T ya Bunyan / Kayseriyê (2 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi Bünyan/Kayseri)
29) Abdullatif Karaaslanli: Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Hacilar/Kirikkale (F Tipi Kapalı Cezaevi Hacılar/Kırıkkale)
30) Ferhan Mordeniz: Girtîgeha Girtî ya Tîpa M a Menemen/Îzmîr ( M Tipi Kapalı Cezaevi Menemen / İzmir)
31) Comert Bozkurt: 2'yemîn Girtîgeha Tîpa T ya Şakran/Îzmîr  (2 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi Şakran / İzmir)
32) Cengiz Eker: 3'yemîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Şakran/Îzmîr (3 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi Şakran / İzmir)
33) Ekrem Baydogan: Girtîgeha Girtî ya Tîpa F ya Kurkçuler/Edene (Kurkçuler F Tipi Kapalı Cezaevi Adana)
34) Muhammed Înal: 1’emîn Girtîgeha Tîpa F a Kandirayê (Kandıra 1 nolu  F tipi  cezaevi)
35) Yaşar Aslan: 2’yemîn Girtîgeha Ewlehiya Bilind a Tîpa F /A Blok/Tekirdag (2 Nolu F tipi Yuksek Guvenlikli Cezaevi A Blok Tekirdağ)
36) Haci Nahsan: 2’yemîn Girtîgeha Ewlehiya Bilind a Tîpa F /A Blok/Tekirdag (2 Nolu F tipi Yuksek Guvenlikli Cezaevi A Blok Tekirdağ)
37) Teyfik Yaşli: Girtîgeha Tîpa F a Boluyê (Bolu F Tipi Cezaevi Bolu)
38) Yucel Balyeci: Saziya Înfaza Ceza ya Girtî ya Tîpa L a Alanyayê (: Alanya L tipi kapalı ceza infaz kurumu E10 koğuşu Antalya/Alanya)
39) Îlhan Sami Çomak: 1’emîn Girtîgeha F ya Kiriklar (Kırıklar 1 No'lu F TipiCezaevi)
40) Abdullah Babat: 2’yemîn Saziya Înfazê ya Cezayê Giran a Enqere/Sîncan(Ankara/Sincan 2 Nolu F Tipi Kapali Ceza İnfaz Kurumu)
41) Abdullah Çelîk: Girtîgeha Tîpa F B2.4/59 Bolu (F Tipi Cezaevi. B2.4/59. BOLU.)
42)Ahmed Gerez: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T ya Beşikduzu/Trabzon (Trabzon Beşikdüzü T Tipi Kapalı Cezaevi)
43) Ali Alp: 2’yemîn Saziya Înfaza Ceza ya Girtî ya Yenî Şakran Îzmîr/Alîaga (Yeni Şakran 2 nolu T Tipi Kapali Ceza İnfaz İzmir/Aliaga)
44) Ali Koç: T Tipi Karabuk (Karabük T Tipi)
45) Burhan Eviz: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Eşen Fethiye/Mugla (Eşen T Tipi Kapalı Cezaevi/ Muğla Fethiye)
46) Cahit Ilboga: 2’yemîn Tîpa F’yê ya Tekirdagê (Tekirdağ 2 nolu F Tipi)
47) Cebrail Ancar : Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Îskenderûnê (İskenderun T Tipi Kapalı Cezaevi)
48) Edip Yalçinkaya: 1’emîn Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Amedê (Diyarbakır 1 Nolu T Tipi Kapalı Cezaevi)
49) Enver Ozkartal: Girtîgeha Girtî ya Tîpa T ya Bafrayê (Bafra T Tipi Kapali Cezaevi)
50) Ergin Atabay: Girtîgeha Tîpa F ya Boluyê (Bolu F Tipi Cezaevi)
51) Gulazer Akın: Girtîgeha Gebzeyê (Gebze Cezaevi)
52) Halil Guneş: 2’yemîn Girtîgeha Tîpa F ya Amedê (Diyarbakir 2 nolu F Tipi Cezaevi)
53) Hasan Alkiş: Girtîgeha Tîpa F a Boluyê (Bolu F Tipi Cezaevi)
54) Kadri Alkoç: Girtîgeha Karabukê (Karabuk Cezaevi)
55) Laleş Çeliker: 1’emîn Girtîgeha Girtî ya Tipa F a Tekirdagê (Tekirdağ 1 No'lu F Tipi Kapalı Cezaevi)
56) M. Nuri Ozen: Girtîgeha Tîpa F a Îzmîrê ( İzmir F Tipi Cezaevi)
57) M. Sait Yildirim: Girtîgeha Girtî ya Semsûrê (Adıyaman Kapalı Cezaevi)
58) M. Sait Yildirim: 1’emîn Girtîgeha Tîpa F a Kiriklar (Kiriklar 1 Nolu F Tipi)
59) Mahmut Baran: 3’yemîn Girtîgeha Tîpa T ya Şakranê Aliaga/Îzmîr (ŞAKRAN 3 No'lu T Tipi Cezaevi C-15. Aliağa/İZMİR)
59) Mehmet Kurhan: 1’emîn Girtîgeha Tîpa T a Bandirmayê (Bandırma 1 Nolu T Tipi Hapishanesi)
60) Murat Turk: Girtîgeha Tîpa F a Kandirayê (Kandıra F Tipi Cezaevi)
61) Nusret Yildiz: 2’yemîn Girtîgeha Tîpa F a Kiriklar (Kırıklar 2 nolu F Tipi Cezaevi)
62) Omer Çakir: Girtîgeha Girtî ya Tîpa L a Alanyayê (Alanya L Tipi Kapalı Cezaevi)
63) Ozgür Gurbuz: Saziya Înfazê ya Ceza ya Girtî ya Beşikduzu Trabzon (Trabzon Beşikdüzü T Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu)
64) Ramazan Çeper: Girtîgeha Girtî ya Tîpa F a Edirneyê (Edirne F Tipi Kapali Cezaevi)
65) Riza Kazici: Navê Berhemê (Ez ê W eme): Di 2015’an de li Girtîgeha Kandirayê jiyana xwe ji dest da.
66) Rojbîn Perîşan: Girtîgeha Girtî ya Jinê ya Tîpa M a Gebzeyê (Gebze M Tipi Kadın Kapalı Hapishanesi)
67) Selahattin Demirtaş: Girtîgeha Ewlehiya Bilind a Tîpa F a Edirneyê (Edirne F Tipi Yüksek Güvenlikli Cezaevi)
68) Sinan Sutpak: Saziya Înfazê ya Girtîgeha Girtî ya Tîpa E a Elbistan /Meraş (Kahraman Maraş Elbistan E Tipi Kapali Ceza İnfaz Kurumu)
69) Suat Gokalp:Girtîgeha Tîpa F a Boluyê (Bolu F Tipi Cezaevi)
70) Yucel Balyeci: Girtîgeha Girtî ya Tîpa L a Alanyayê (Alanya L Tipi Kapalı Cezaevi)
71) Zeki Bayhan: 2’yemîn Girtîgeha Tîpa F a Tekirdagê (Tekirdağ 2 Nolu F Tipi Cezaevi)