Lastik yakma tesisleri mi geliyor?

Her şey 21 Ekim’de eski Trabzon vekili Haluk Pekşen’in “Torba yasa TBMM’den geçiyor! KOCAELİ, ERZİNCAN ve DÜZCE’de ARAÇ LASTİĞİ YAKARAK elektrik üretilecek.” tweeti ile başladı. Aynı gün Cumhuriyet Gazetesi’nden Tuncay Mollaveisoğlu “Lastiği Kim Yakacak?” (1) diyerek konuyu köşesine taşıdı.

22 Ekim’de Düzce gazeteleri “Zehir Saçan Fabrika Düzce’ye Kurulacak İddiası” (2) gibi manşetlerle konuyu kentin gündemine taşıdı.

26 Ekim’de Kocaeli Gazetesi’nden Serkan Üldeş (3) konuyu araştırıp taraflara sordu. AK Parti vekili İlyas Şeker bunun mümkün olmadığını, zaten halka sorulacağını belirtirken, CHP’li ve HDP’li vekiller bunun komisyondan geçtiğini ve muhalefet şerhlerini koyduklarını ifade ettiler.

27 Ekim’de En Kocaeli gazetesinden Engin Şahin (4), Haluk Pekşen’e “yakmayıp ne yapacağız” sorusunu sorarak karşı çıktı.

Sonra iş daha çok büyüdü.

Kocaeli’nde örgütler toplantılar yapmaya başladılar. 30 Ekim’de Kocaeli Akademik Odalar Birliği (5) geniş katılımlı bir açıklama yaptı. İş o kadar büyüdü ki ülkedeki ekoloji örgütleri (6) de bu tartışmaya girdi.

Özetlersek, ortada bir maden ve enerji ile ilgili torba yasa düzenlemesi vardı, o düzenleme araba lastiği yakmanın önünü açıyordu ve Kocaeli, Düzce, Erzincan’da tesisler kurulacaktı.

Ama bu özetin hiçbir doğru yanı yoktu.

NEREDEN ÇIKTI? 

Konu aslında Gazete Duvar’da “Vekiller Elektrik Piyasası Kanunu'nu bilseler!” başlıklı 19 Ekim tarihli yazıda ilk defa ifade edildi. Yazıyı okuyan editör başlığın altına şu cümleleri üste çıkarmıştı:

“2020 yılında 8 firma orman atığı ve araba lastiği yakacak, her 1 kwh için YEKDEM'den 13,3 sent gibi bir para kazanacak. Acaba araba lastiği yakılan Kocaeli, Düzce ve Erzincan'ın vekilleri bu durumu biliyorlar mı? Tutanaklara göre kimse bilmiyor!”

Ortada Aziz Nesin’lik bir durum söz konusu idi. Konuyu vekiller bilmiyordu evet ama bilenler de yanlış biliyordu.

DOĞRUSU NE? 

Birincisi, bu bir torba kanun değil, esas kanun. Adı “Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”. Bazı kanunlar enerji ile ilgili bazı kanunlar. Her şeyiyle elektrik piyasası ve onun alt bileşenleri ile ilgili.

İkincisi, araba lastiği yakmaya göz yuman ve hatta üstüne yenilenebilir desteği vermeyi içeren değişiklik kanuna yeni girmiyor. 2016 yılında kanuna girmişti bile. Bu değişiklik görüşüldüğünde komisyonda sıfır vekil tarafından itiraz edildi. Genel kurulda sıfır vekil tarafından itiraz edildi. Genel kurul oylamasında ise sadece 25 vekil RED oyu verdi.

Üçüncüsü, mevcut düzenlemede Kocaeli, Düzce ve Erzincan’ın adı bile geçmiyor.

Dördüncüsü, bu santraller zaten var.

Beşincisi ise, olacak olan lastik değil, dahası var ve şimdi oraya girmeyelim. Yüreğimize iner.

LASTİK YAKAN FABRİKALARI AÇIKLIYORUM!

Kanun değişince tüccarlar elini çabuk tuttu ve daha 1,5 yıl olmadan lastik yakan iki tesis işletmeye alındı. Bu tesisler lastiği basınçlı bir ortamda ısıtarak petrol türevi olan yağı çıkartıyor, bu işlem sırasında bir dizi hammadde, toksik madde ve gaz da çıkıyor. Sonra yağı yakarak elektrik elde ediyorlar. Biokütle olarak sayılacak bir yanı yok ve çevre açısında tam bir felaket.

Ama felaket bununla kalmıyor. Lastiğin biokütle olarak sayılması 2016’daki değişiklik ile oldu. Böylece araba lastiği yenilenebilir sayılıyor, kimyasal bir ürün yakılabiliyor ve üstüne en yüksek fiyattan elektrik satış geliri elde ediliyordu. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre Kocaeli’nde bulunan tesis 30 Ekim 2017’de, Düzce’deki tesis ise 31 Ekim 2017’de işletmeye alındı. Ama asıl önemlisi Erzincan tesisi. Erzincan’daki tesis ile ilgili olarak EPDK, 23 Kasım 2017’de kurul kararı ile lisans değişikliği yaptı. İlk lisans tarihi ise 1 Mart 2012. O lisansta tesis her ne kadar biokütle diye gözükse de, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) listesinde “lastik atığı” diye geçiyor.

Yani beşinci noktayı özetleyebiliriz, lastik yakarak elektik elde etmek oldukça eski, 2016’dan önce de vardı!

Ortada yıllardır çalışan ve lastik yakan tesisler, bunun farkında olmayan komşuları, daha sonra bunlara yenilenebilir imtiyazı veren bir kanun değişikliği ve şimdi de bunu genişleterek belediye çöplerini de yakmanın önünü açacak bir düzenleme var. Teklif komisyondan geçti, şimdi genel kurul yolunda. 2016’da sıfır karşı çıkış ve sadece 25 RED oyu ile geçmişti. Şimdilerde konu yanlış bilinse de karşı çıkılan bir sorun haline dönüşmüş durumda. Bir de doğru bilinse sadece çöp yakmak değil, araba lastiği yakmak değil, enerji şirketlerine imtiyazlar getiren kanun değişikliği çöpe atılabilir.

Ezberci ve popülist siyaset bizleri yanlış şeylerin etrafında dolaşmaya zorluyor ve bu hali ile bu tasarıyı durdurmayı imkânsız kılıyor. Ama tersi durumda, yani sorgulayan, araştıran, doğadan yana bir bakış açısı bize farklı şeyleri müjdeliyor. Hem de düşündüğümüzden daha kolay bir şekilde olabileceğini gösteriyor.

1- https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/tuncay-mollaveisoglu/lastigi-kimler-yakacak-1774917
2- http://www.duzceninsesi.com.tr/Gundem-Haberleri/62344-zehir-sacan-fabrika-duzceye-kurulacak-iddiasi-
3- https://www.kocaeligazetesi.com.tr/haber/5637996/kocaelide-arac-lastigi-yakilip-enerji-uretilecek
4- https://www.enkocaeli.com/makale/5645649/engin-sahin/bir-oneriniz-var-mi
5- http://www.kocaelitabip.org.tr/HaberDetay?ID=695d147c-026e-4e0f-a7f9-8138a2b172e9
6- https://ekolojibirligi.org/hava-kirlililigi-olumlerinde-ilk-siralarda-yer-alan-kocaeline-lastik-yakma-fabrikasi-kuruluyor/