Maaşların GSYH’ye oranı düşerken faiz ödemeleri yüzde 41 arttı

Nurettin Öztatar

DUVAR - Devletin çalışanlara yaptığı ödemelerin 2020 yılı oranı ise yüzde 8,6’ya düştüğü hesaplandı. 2019 yılında duran faiz ödemelerindeki artış ise 2020'de yüzde 41 artış kaydetti.

TÜİK'ın açıkladığı 'Devlet Hesapları'na göre, genel devlet açığı 2020 yılında 235 milyar 256 milyon TL olarak tahmin edildi ve genel devlet açığının Gayrisafi Yurt İçi Hasıla'ya (GSYH) oranı yüzde 4,7 oldu. Mahalli idareler alt sektörü 2020 yılında fazla verirken, merkezi devlet ve sosyal güvenlik kurumları alt sektörleri açık verdi. Genel devlet konsolide brüt borç stokunun GSYH'ye oranı ise 2020 yılında yüzde 39,8'e yükseldi.

Genel devlet toplam harcamaları 2020 yılında 1 trilyon 810 milyar 867 milyon TL'ye yükselirken, harcamaların GSYH içindeki payı yüzde 35,9'a ulaştı. Genel devlet toplam gelirleri 1 trilyon 575 milyar 611 milyon TL'ye yükselirken, gelirlerin GSYH içindeki payı yüzde 31,2 oldu. Değer olarak tüm ana harcama ve gelir kalemlerinde artış görüldü.

Toplam vergi ve sosyal katkı gelirlerinin tüm alt kalemlerindeki artışlara bağlı olarak 2020 yılında 1 trilyon 274 milyar 701 milyon TL'ye yükseldi. Üretim ve ithalat üzerindeki vergilerin toplam vergi ve sosyal katkı gelirleri içindeki payı 2019 yılında yüzde 43,6 iken 2020 yılında yüzde 47,4'e yükseldi. Gelir, servet vb. üzerindeki cari vergilerin payı yüzde 24,3'e, net sosyal katkıların payı ise yüzde 28,1'e düştü. Sermaye vergilerinin payı değişmedi.

SÜBVANSİYONLAR ARTTI

Yerleşik olmayan devlet birimlerini de içeren devlet birimlerinin girişimcilere, onların ürettikleri, sattıkları veya ithal ettikleri mal veya hizmetlerin değerlerine veya üretim faaliyetlerinin düzeylerine veya miktarlarına göre yaptıkları karşılıksız cari ödemeler anlamına gelen sübvansiyonlar ödemeleri 2009-2013 yılları arasında genelde sabit bir eğilim gösterdi. TÜİK’e göre sübvansiyonlar 2014 yılından başlayarak yüksek oranlı bir artış eğilimine girdi. 2020 yılında ise özellikle Covid-19 pandemisi kaynaklı yapılan destek ödemeleri nedeniyle bir önceki yıla göre yüzde 55’lik bir artış kaydedildi.

FAİZ GİDERİNDE OLAĞANÜSTÜ ARTIŞ

TÜİK’in açıkladığı Devlet Hesaplarında devletin faiz gelir ve giderlerinin 2015 yılına kadar yatay bir seyir izlemekle beraber son yıllarda artış eğilimi ön plana çıktı. 2015-2018 yılları arasında güçlü bir artış eğilimi görülürken, 2019 yılında faiz giderlerindeki artış durdu ancak 2020 yılında ise 2019 yılına göre yüzde 41’lik bir artış gerçekleşti. Diğer yandan 2009-2020 yılları arasında genel devletin faiz gideri faiz gelirinden fazla oldu.

ÇALIŞANLARIN PAYI AZALDI

Genel devletin çalışanlara yaptığı ödemelerin (maaş ve ücretler ile işverenin sosyal katkılarının toplamı) GSYH’ye oranı 2009-2020 döneminde en düşük değerini yüzde 7,6 ile 2017 yılında aldı. En yüksek değerini yüzde 8,7 ile 2019 yılında alırken 2020 yılı oranı ise yüzde 8,6’ya düştü. Genel devletin çalışanlarına yaptığı ödemelerin GSYH’ye oranı, 2020 yılında yüzde 11 olarak gerçekleşen AB ortalamasının altında. Norveç yüzde 16,3 ile en yüksek oranın görüldüğü Avrupa ülkesi.

Genel devletin 2009-2012 ve 2016-2020 dönemlerinde net borç alma, 2013-2015 döneminde ise net borç verme pozisyonunda olduğu görülüyor.