DUVAR - Son dönemde birçok cezaevinde hak ihlaline yönelik şikayetler artmaya başladı. Bu cezaevlerinden biri de Bolu F Tipi Cezaevi. Nevzat Öztürk adlı mahkumun şartlı tahliyesi de yeterince kitap okumama, elektriği tasarruflu kullanmama gibi gerekçelerle engellendi. CİSST Hukuk Sorumlusu avukat Ruken Altun ve Hapiste Sağlık Tematik Alan Temsilcisi Helin Akyol, cezaevlerinde yaşanan bu sorunlara dair açıklamalarda bulundu.

ENGELLEMELERİN YASAL DAYANAĞI VAR MI?

Ruken Altun, İdare ve Gözlem Kurulu'nun şartlı tahliyeleri engellediğine dair çok sayıda şikayet aldıklarını söylüyor. Altun, şartlı tahliyelerin engellenmesine gerekçe olan yasal dayanakları şöyle anlattı: "Hapishanelerde uygulanan hak ihlalleri sonucunda mahpuslar birçok farklı hak ihlaline maruz bırakılmakta. Son yıllarda uygulanan ihlallerden biri de idare ve gözlem kurulu kararları ile tahliyelerin engellenerek mahpusların daha uzun süre hapishanede tutulmasıdır. 29.12.2020 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanıp 01.01.2021 tarihinde yürürlüğe giren Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik kapsamında oluşturulan İdare ve Gözlem Kurulu, infazını tamamlamış mahpusların 'iyi halli' olup olmadıklarını değerlendirerek tahliyelerini ertelemekte. İnfazlarını tamamlayan mahpuslar idare ve gözlem kurulunun keyfi gerekçelerle 'iyi halli olmama' değerlendirmesiyle koşullu salıverme haklarından faydalanamamakta."

'YENİDEN CEZALANDIRMA...'

Tahliyelerin engelleme gerekçesi ne? Altun bu soruya şu yanıtı verdi: "İdare Gözlem Kurulları, mahpusların hapishanede yaptığı her hareketi değerlendirmeye tabi tutarken, soyut ve keyfi bahanelerle tahliyeleri engellemekte. Mahpusların pişman olup olmadığı, kullandıkları elektrik ve su faturaları, kütüphaneden aldıkları kitap sayısı, aile görüşmesi yapıp yapmadıkları gibi birçok husus değerlendirme konusu yapılmakta. İdare ve Gözlem kurulu kendini mahkeme yerine koyarak soyut, keyfi gerekçelerle mahpusları yargılayıp yeniden cezalandırılmasında aracılık etmekte."

NEVZAT ÖZTÜRK ÖRNEĞİ...

Bolu Cezaevi'nde tutulan Nevzat Öztürk'ün şartlı tahliyesi de engellendi. Öztürk'ün tahliyesinin engellenme gerekçeleriyle ilgili konuşan Altun şöyle devam etti: "CİSST olarak mahpus ve mahpus yakınlarından aldığımız bilgilere göre Bolu F Tipi Hapishanesi'nde şartlı salıverilme zamanı gelen mahpusların tahliyeleri idare ve gözlem kurulunun keyfi gerekçeleriyle engellemekte. Son süreçte basına da yansıyan haberlere göre 15 mahpusun tahliyesi keyfi ve benzer sebeplerle engellendi. Bu mahpuslardan biri de 31 yılı aşkın süredir hapishanede tutulan hasta mahpus Nevzat Öztürk. Nevzat Öztürk, İdare ve Gözlem Kurulu'nca iyi halli olmadığı gerekçesiyle tahliyesi engellenen bir hasta mahpus. İdare ve Gözlem Kurulu, Öztürk'ün iyi halli olmaması ve değerlendirme puanın yetersiz olduğuyla gerekçelendirmiş. Dönemsel değerlendirme yaparak 'iyi halli' olmadığına karar veren kurul, bu değerlendirme sırasında mahpus Nevzat Öztürk’ün şartlı tahliyesini, 'tasarruflu elektrik kullanmama, kütüphaneden kitap almama, hapishane personelinin arama yaptığı sırada görevini zorlaştırma' gibi gerekçelerle engelledi. Öztürk, sosyal faaliyetlerden yararlanabilmek için hapishane idaresine başvurmasına rağmen bu talebi karşılanmamış ancak değerlendirme puanında etkinlik ve sosyal faaliyetlere katılmadığı da gerekçe yapılmış."

'MAHKEME GİBİ HAREKET ETTİ'

Altun şunları aktardı: "Ancak gerekçe yapılan söz konusu değerlendirme puanına İnfaz Hakimliği aracılığı ile itiraz edilmiş ve İnfaz Hakimliğince yapılan değerlendirme kurulun değerlendirme gerekçelerine “keyfilik” vurgusu yaparak söz konusu değerlendirme puanı iptal edildi. İnfaz Hakimliğinin iptal ettiği değerlendirme puanına rağmen mahpusun tahliyesi söz konusu iptal edilen değerlendirme puanı gerekçe gösterilerek engellendi. Bu derece soyut ve hukuk dışı değerlendirmelerle oluşturulan durum değerlendirme puanı İnfaz Hakimliğinin iptal kararına rağmen hapishane idaresi mahkeme kararını uygulamayarak Nevzat Öztürk’ün tahliyesinin reddine gerekçe yapılmış ve kendi kararlarını mahkeme kararlarının üzerinde tutarak paralel mahkeme gibi hareket etmiştir."

HASTA MAHKUMLAR...

CİSST Hapiste Sağlık Tematik Alan Temsilcisi Helin Akyol ise son bir yılda Bolu F Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’ndan 18 mahkumun İdare ve Gözlem Kurulunun değerlendirmeleriyle ilgili başvuruda bulunduğu bilgisini verdi. Kendilerine başvuruda bulunan mahkumların neredeyse hepsinin sağlık sorunu yaşadığını söyleyen Akyol şöyle konuştu: "Bize gelen mektup ve başvurulardan anladığımız üzere Bolu F Tipi Hapishanesi'nde çok uzun süredir tutulan kalabalık bir mahpus kitlesi bulunmakta. Son dönemde Bolu F Tipi Hapishanesi'nde yaygınlaşan bu “tahliyeyi engelleme” tutumu nedeniyle mahpuslar ve ailelerinin İdare ve Gözlem Kurulu kararlarıyla mahpusların tahliye edilmeyeceğine dair endişeler yoğunlaştı. Bize ulaşanların dışında tahliyesinin engellenmesi nedeniyle basına yansıyan onlarca mahpus ismi görebilirsiniz ve bu mahpusların neredeyse hepsinin ciddi sağlık sorunları olduğu göze çarpmakta. Normal şartlarda 5275 sayılı Ceza Ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un (CGTİHK) 16. maddesi gereğince bu durumdaki hasta mahpusların hapis cezasının infazının hastalık nedeniyle ertelenmesi gerekirken, koşullu salıverilme hakkı olan mahpusların tahliyeleri engelleniyor."

KAS ZAYIFLAMASI, ANEMİ, YETERSİZ BESLENME...

Akyol, "30 yıllık bir kapatılmanın insan vücuduna neler yapabileceğini öngörmek çok da zor değil, bu konuda yapılmış çok fazla araştırma mevcut" diyerek şöyle devam etti: "Bu kadar uzun kapatılmalar bir takım fiziksel ve psikolojik sağlık sorunlarını beraberinde getirmekle kalmayıp mevcut sağlık sorunlarının da ilerlemesine neden olabilir. Bolu F Tipi Hapishanesi'nde sıcak suya erişim kısıtlılığına ve yemeklere ilişkin çok sayıda şikâyet alıyoruz. Zana Mazak isimli hasta bir mahpusun yakınlarının aktardıkları ve bize ulaştırdıkları hastane raporlarına bakacak olursak hastalık türüne göre diyet yemeğe erişemiyor, az ve kalitesiz miktarlarda besleniyor olması kendisinin giderek zayıflamasına, mide rahatsızlıklarının ilerlemesine ve anemiye yol açmakta. Bolu F Tipi Hapishanesi'ndeki birçok mahpusta uzun yıllar boyu sağlıklı, yeterli şekilde beslenemiyor ve çok kısıtlı hareket ediyor olmanın getirisi olarak mide, kalp, damar, kas zayıflaması, omurilik sorunları gibi hastalıklar gözlemlemekteyiz. Uzun süreli hapis cezalarında beslenme, spor, hijyen hasta olmamak ve iyileşmeyi sağlamak için hayati önem taşımakta fakat Bolu F Tipi ve benzeri hapishanelerde mahpuslar dar ve havasız ortamlarda, düşük fiziksel aktivite ile yeterli gıdaya ve suya erişememek gibi sorunlar yaşamakta."

'KARARLAR İPTAL EDİLMELİ'

Akyol tahliyesi çeşitli gerekçelerle engellenen bir mahpus için de şu örneği veriyor: "Bizlerin de iletişimde olduğu bir başka mahpus Mehmet Deniz Güzel’in Hepatit B, mide, bel fıtığı gibi hastalıklarına rağmen bir buçuk yıldan fazladır tahliyesi engelleniyor. Nevzat Öztürk’ün de Bolu F Tipi Hapishanesi'nden başvuran birçok hasta mahpus gibi uzun süre kapatılma koşullarında kalmış olmasından kaynaklanan bazı rahatsızlıkları mevcut, özellikle son dönemde kalp sıkışmalarının arttığı ve kalp krizi riskinin yüksek olduğu iletildi. Nevzat Öztürk gibi uzun süre hapis yatmış mahpusların sağlık koşullarına bakılmaksızın İdare ve Gözlem Kurulu değerlendirmeleriyle mahpusların tahliyelerinin ertelenmesi durumlarını giderek kötü bir hale getirmekte. Bolu F Tipi Hapishanesi'nde tutulan mahpusların sağlık problemlerinin ciddiyeti de göz önünde bulundurularak, mahpusların yaşam şartları sağlıklarını koruyacak ve iyileşmeyi sağlayacak şekilde düzeltilmeli, insan haklarıyla uyumlu infaz sistemi oluşturulmalı ve buna bağlı olarak hukuki dayanağı olmayan soyut gerekçelerle mahpusların infazını erteleyen İdare ve Gözlem Kurulu kararları iptal edilmeli."

Tahliyeyi erteleme gerekçesi: Yeterince kitap okumadıİNSAN HAKLARI