Mahsa Jîna Emini’nin ölümü: 1 yılda ne oldu?
İran’da 22 yaşındaki Mahsa Jîna Emini’nin ‘ahlak polisi’nin gözaltında katledilmesinin üzerinden bir yıl geçti. Peki, protestoların patlak verdiği 16 Eylül 2022’den bu yana neler yaşandı?
DUVAR - Jin, Jiyan, Azadî… Zan, Zendegi, Azadi… Kadın, Yaşam, Özgürlük… Bugün 16 Eylül 2023. 22 yaşındaki Mahsa Jîna Emini’nin İran’da başını İslami kurallara ‘uygun bir şekilde örtmediği’ gerekçesiyle ‘ahlak polisi’ tarafından gözaltına alınmasının ve üç gün sonra gözaltında katledilmesinin üzerinden bir yıl geçti. Jîna Emini’nin ölümü, önce Kürdistan eyaletindeki memleketi Sakkız ve hayatını kaybettiği Tahran’da, ardından neredeyse bütün ülkede aylar süren protestolara neden oldu. Bu yazının hemen başındaki üç kelime ise bu protestoların simgeleştiği bir slogan haline geldi. İran İnsan Hakları (IHR) örgütünün verilerine göre, güvenlik güçlerinin protestoları şiddet yoluyla bastırmaya çalıştığı ülkede en az 537 protestocu hayatını kaybetti, yedi kişi protestolarla bağlantılı suçlardan idam edildi.
Peki, Mahsa Jîna Amini’nin ölümünden bu yana neler yaşandı?
GÖRGÜ TANIKLARI: EMİNİ İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELEYE MARUZ BIRAKILDI
Uluslararası Af Örgütü’nün 4 Ekim 2022 tarihli raporuna göre, Mahsa Jîna Emini 13 Eylül 2022’de, erkek kardeşiyle birlikte Tahran’ı ziyaret ettiği sırada ‘ahlak polisi’ tarafından durduruldu ve gözaltına alındı. Görgü tanıklarının anlattığına göre, ‘ahlak polisi’ Emini’yi zorla polis aracına bindirdi ve Tahran’daki Vozara gözaltı merkezine götürürken fiziksel şiddete maruz bıraktı. Erkek kardeşinin 14 Eylül 2022’de verdiği bir röportaja göre, gözaltı işlemini yapan ‘ahlak polisi’ onlara, Emini’nin, ülkenin katı İslami giyim kurallarını çiğneyen kadınların ve kız çocukların davranışlarını ‘düzeltmek’ amacıyla ‘ahlak polisi’ idaresinde yapılan ‘bilgilendirme’ derslerine katılması için gözaltı merkezine sevk edildiğini söyledi. Ablasının gözaltına alınmasına itiraz ettiği için Emini’nin erkek kardeşi de darp edildi.
Emini’nin gözaltına alınmasından sonraki birkaç saat içinde Emini komaya girdi ve Vozara gözaltı merkezinden ambulansla Tahran’daki Kasra Hastanesi’ne götürüldü. Üç gün sonra, 16 Eylül 2022’de hastanede hayatını kaybetti. Henüz Emini’nin Kasra Hastanesi’nin yoğun bakım ünitesinde yattığı sırada, görgü tanıkları, ‘ahlak polisi’nin Emini’yi polis aracının içinde kafasına vurmayı da içeren işkence ve kötü muameleye maruz bıraktığı yönünde bilgiler paylaştı. Erkek kardeşi de ablasının gözaltına alınmasından bir gün sonra, Vozara'nın önünde kadın yakınlarını bekleyen diğer ailelerle birlikte, binanın içinden çığlık sesleri duyduklarını söyledi.
PROTESTOLAR BÜYÜYOR: ‘KAHROLSUN ŞERİAT, DİKTATÖRE ÖLÜM’
Emini’nin 'ahlak polisi' tarafından katledilmesinin ardından İranlı kadınlar sokaklara döküldü. Sokaklarda devam eden protestolarda "Kahrolsun şeriat", "Humeyni'ye ölüm", "Zalimlere ölüm" ve "Diktatöre ölüm" sloganları atıldı. Polis kitleye plastik mermi ve biber gazıyla saldırdı. Emini’nin cenazesi ülkenin batısındaki Kürdistan eyaletine bağlı Sakkız kentinde çok sayıda kişinin katılımıyla defnedildi. Toplanan kalabalık defin boyunca sloganlar atarken, cinayetin sorumlularının ortaya çıkarılmasını talep etti. Mezarlıkta toplananlara saldıran polis, katılımcıları mezarlıktan dışarı çıkardı. Hükümet binasına doğru yürümeye başlayan kitleye, polis biber gazı ve plastik mermilerle saldırdı. Saldırıda birçok kişinin yaralandığı öğrenildi.