Nur Kaplan

ANKARA - Zincir marketlerde artan fiyat farklılıklarına karşı iktidar “Fahiş fiyat” denetimleri başlattı. Ürün fiyatlarının karşılaştırılması, etiket fiyatı ile kasa fiyatının tutup tutmadığı ve son kullanım tarihi gibi konularda kontroller yapıldığı iddiasına karşın zincir marketler arasında fiyat farklılıkları devam ediyor. 

Yoksulluk sınırının 19 bin lira, açlık sınırının 6 bin lirayı aştığı Türkiye’de, temel ihtiyaç ürünlerini satan zincir marketlerde fiyat farkları dikkat çekiyor. Ankara’da aynı marka ve aynı gramajda olan ürünleri incelemek için 6 markete gittik. Süt ve süt ürünlerinde aynı marka ve miktarda olmasına rağmen 4-5 TL arası farklılıklar mevcut. Yağ, salça ve yoğurtta 7 TL’lik fark bulunurken, 22-24 adet şeklinde satılan hijyenik ped farkı ise 19 TL. Sıvı deterjanlarda da 10 TL’lik farklar bulunuyor. Öte yandan kimi zincir marketlerde süt ve çocuk maması gibi temel ürünlere alarm takılmış durumda.

SÜTTEN YAĞA AYNI MARKADA FARKLI FİYATLAR

Fiyat araştırması için incelediğimiz marketlerde, aynı marka olan 1 litrelik süt, bir zincir markette 17.45 iken, diğer zincir markette 13.45 tutarında satılıyor. 5 litrelik sıvı yağda da fiyat farklılıkları gözleniyor. Ankara özelinde bulunan bir markette 5 litrelik sıvı yağ 194.50 TL iken, bir başka zincir markette aynı marka ürün 189.40 TL’ye satılıyor.

560 gram şeklinde satılan domates salçası da bir zincir markette 20.95 TL iken, bir başka marketin kampanyası olmamasına rağmen aynı ürün 15.90 TL’ye satılıyor. 2 kilo olarak satılan aynı marka yoğurtta ise 7 liralık farklar görmek mümkün. Bir zincir markette yoğurt 46.95 TL iken, bir başka markette 39.95 olarak satılıyor.

HİJYEN ÜRÜNLERİNDE DE MAKAS AÇIK

Hijyenik ped ve hijyen ürünleriyle birlikte çocuk bezlerinde de fahiş fiyatlar mevcut. Aynı marka, benzer sayıdaki ürünlerin farklı marketlerdeki fiyatı arasında ciddi değişiklik göze çarpıyor. 22 adet olarak satılan hijyenik ped zincir bir markette 42.50 TL iken, bir diğer zincir markette aynı marka 24 adet olarak 61.20 TL’ye satılıyor. Toplumun uygun fiyatlara alışveriş yaptığı marketlerde de fiyat farklılıkları gözleniyor. Bir markette 12 adet şeklinde satılan hijyenik ped 19.90 TL iken, bir diğer markette aynı marka ve aynı sayıdaki ürün 24.90 TL’ye satılıyor. Bir zincir marketin kampanyası olmamasına rağmen 49.40 TL’ye satılan sıvı deterjan, bir diğer zincir markette 59.75 TL’den tüketicisini bekliyor.

‘İVEDİKLE YASAL DÜZENLEME GEREKİYOR’

Tüketici Hakları Derneği Genel Başkanı Turhan Çakar’a göre denetimlerin ve yasal bir düzenlemenin olmaması zincir marketlerde fiyat farklılıklarına neden oluyor. “Fırsatçılığın, vurgunun, soygunun belli güçlerin egemenliğinde olmasına karşı ivedilikle yasal düzenleme gerekiyor” diyen Çakar’a göre özellikle gıda maddelerinde ‘bundan yukarı satamazsın, şu fiyata satacaksın’ şeklinde bir yasal düzenleme gerekiyor.

Piyasada fırsatçılığın hâkim olduğunu, “vurgun ve soygun” yapıldığını savunan Çakar, “Belli firmalar, tekeller fiyatları onlar belirliyor. Devlet devrede değil. Birkaç ay önce çıktılar denetimler, cezalar yazdık denildi. Bunlar hikâye, göstermelik. Neye göre ceza yazıyorsun? Fiyat belirlemesi şeklinde bir düzenleme varsa o zaman denetlersin” diye konuştu.

‘DIŞA BAĞIMLIKLIKTAN KURTULMAK GEREKİYOR’

Çakar’a göre ürünlere alarm takılması, Türkiye’nin ekonomik yönden geldiği krizi gösteren bir durum. Toplumun yoksul, aç ve çaresiz olduğunu söyleyen Çakar, fiyat artışlarının yanlış yönetilen tarım politikalarından kaynaklandığı ifade etti. Dışa bağımlılıktan kurtulmak gerektiğini söyleyen Çakar, “Tarım ilacı, tohum, yem ithal. TL dolar karşısında devamlı değer kaybediyor. Bu da ithal ettiğimiz ürünlere yansıyor, girdiler yükseliyor. Girdiler yükselince çiftçinin maliyeti artıyor. Biz neden üretmiyoruz? Kapatıldı, özelleşti. Niye kapatıldı? Devlet devreye girmeli. Piyasa birtakım firmalara teslim edildiği sürece bu böyle devam eder” dedi.

‘FAHİŞ FİYATTAN CEZA YAZILMIŞ MARKET YOK’

Tüketiciler Birliği Genel Başkanı Mahmut Şahin ise serbest piyasanın kendi kurallarına dikkat çekti, müdahale edildiği takdirde ağır sonuçlarla karşılaşmanın olağan olduğunu söyledi. Şahin, doğalgaz, mazot, elektrik maliyetleri aşağı çekilmezse fiyat indiriminin ve cezanın marketlerde uygulanamayacağını ifade etti. “Piyasaya müdahale etmek yerine, piyasanın zam yapma argümanlarını elinden almamız lazım, güven vermemiz lazım” diyen Şahin şunları söyledi:

“Cumhurbaşkanı bir hafta boyunca marketlerde denetim yapacağız, caydıracağız, cezalar yazacağız dedi. Sonra kameralar eşliğinde denetime gidildi. Zabıta sadece denetimlerde ürünlerin kalitesini kontrol edebilir. Sağlıklı, sağlıksız, ne sütü diye bakar. Sonra tutanak tutulur ve bakanlığa gönderilir. Biz bakanlığa sorduk, fahiş zamdan kesilen ceza yok. Bakanlık zam yapılan süt firmasının yetkilisini çağırıyor, ‘sen neden yüzde 50 zam yaptın?’ diye soruyor. Dükkân sahibi ise önceki ve o ayki elektrik, su faturalarının ne kadar arttığını göstererek yüzde 50 zam yaptığını söylüyor. Bakanlık da ‘sen haklısın’ deyip gönderiyor.”