Medya ve bilgi uzmanları açıklıyor: Metaverse nedir?

Rabindra Ratan & Yiming Lei

‘Metaverse’ [meta veri evreni / ‘metavörs’ şeklinde okunur], çok sayıda insanın kendi sanal suretlerini -diğer bir deyişle avatarlarını- kullanırken birbirleri ve dijital nesneler ile etkileşime girebileceği, durmaksızın işleyişini sürdüren sanal ortamlardan meydana gelen bir ağdır. Daha iyi kavrayabilmek için, heyecan verici sanal gerçeklik, devasa bir çok-kullanıcılı çevrimiçi rol yapma oyunu ve internet ağının bir karışımını hayal edebilirsiniz.

Metaverse, teknoloji endüstrisinde çalışan pek çok insanın günümüz internetinin ardılı olarak öngördüğü, bilim kurgudan ilham alan bir kavramdır. Şimdilik yalnızca bir hayal olsa da Facebook ve benzeri teknoloji şirketleri bunu iş, oyun, eğitim ve alışveriş de dahil olmak üzere, birçok çevrimiçi faaliyete uygun bir ortam haline getirmeyi amaçlıyor. Facebook, bu fikre o kadar ikna oldu ki, metaverse’e hakim olma çabasının altını çizmek için kendi ismini ‘Meta’ olarak değiştirdi.

SANAL BİR EVREN NASIL KURULUR?

Metaverse, ‘bilincimizin ötesinde’ ya da ‘aşkın’ anlamına gelen ‘meta’ ve İngilizce evren kelimesinden [universe] ödünç alınan ‘verse’ ekinin birleşiminden oluşan bir kelimedir.

Bir bilimkurgu yazarı olan Neal Stephenson, 1992 tarihinde yayınlanan ‘Snow Crash’ adlı romanında, hikayenin kahramanı olan Hiro’nun bir avatar aracılığıyla sosyalleştiği, alışverişe çıktığı ve gerçek dünyadaki düşmanlarını alt ettiği sanal dünyayı isimlendirmek amacıyla bu terimi kullanmıştı. Aslında bu kavram Snow Crash’ten önce ortaya atılmış ve ilk olarak William Gibson’ın çığır açan 1984 tarihli romanı Neuromancer’da ‘Cyberspace’ [sanal alem] adıyla tanınır hale getirilmişti.

Metaverse’ün üç temel boyutu bulunur: Mevcudiyet [varlık], birlikte çalışabilirlik ve standartlaşma [tek tipleşme].

Mevcudiyet, aslında sanal bir ortamda, sanal durumdaki başkalarıyla birlikte olma duygusudur. Onlarca yıl boyunca yürütülen araştırmalar, bu sanal enkarnasyon [vücut bulma] duygusunun, çevrimiçi etkileşimlerin kalitesini artırdığını ortaya koymaktadır. Bu his, başa takılan dijital ekranlar ve benzeri sanal gerçeklik teknolojileriyle sağlanır.

‘Birlikte çalışabilirlik’, avatarlar ve dijital unsurlar gibi aynı sanal varlıkları barındıran sanal alanlar arasında sorun yaşamadan yolculuk [geçiş] yapabilmek anlamına gelir. ReadyPlayerMe*, insanların Animaze gibi uygulamalar vasıtasıyla Zoom toplantıları da dahil olmak üzere, yüzlerce farklı sanal ortamda kullanabilecekleri bir avatar yaratmasına imkân sağlar.

Bununla birlikte, kripto para birimleri ve değiştirilemez token’lar gibi blok zinciri teknolojileri, dijital ürünlerin sanal sınırlar arasında aktarılmasını kolaylaştırır.

Standartlaştırma, metaverse genelinde platformların ve hizmetlerin beraberce çalışabilmesini sağlayan unsurdur. Kitle iletişim teknolojilerinin tamamında olduğu üzere -matbaadan mesajlaşmaya varıncaya dek- yaygın biçimde kabul görmesi için ortak teknolojik standartların var olması zorunludur. ‘Açık Metaverse Birlikte Çalışabilirlik Grubu’ [ing. Open Metaverse Interoperability Group] gibi uluslararası kuruluşlar, bu standartları tayin ederler.

METAVERSE NEDEN ÖNEMLİ?

Şayet metaverse internetin ardılı olursa, bu durumda, onu kimin inşa ettiği ve bunu nasıl yaptığı meseleleri ekonominin ve bir bütün olarak toplumun geleceği açısından büyük bir önem taşıyacak.

Facebook, sanal gerçeklik alanına kısmen büyük yatırımlar yaparak metaverse’ün şekillendirilmesinde öncü bir rol oynamayı amaçlıyor. Facebook CEO’su Mark Zuckerberg, verdiği bir demeçte, metaverse’ün günümüzdeki sosyal medya gibi pek de sürükleyici olmayan platformlarla birlikte, sanal gerçeklik gibi heyecan uyandıran 3 boyutlu medya teknolojilerini içerdiğini ve bu ortamın hem iş hem de oyun bağlamında hizmet vereceğini düşündüğünü ifade etti.

Metaverse, gelecekte Ernest Cline’ın ‘Ready Player One’ adlı göz kamaştırıcı kurgusal vahasına benzeyebilir ama o güne dek sürükleyici ve bağlantı içindeki metaverse deneyimini yaşamak amacıyla Fortnite ve Roblox gibi oyunlara, VRChat ve AltspaceVR gibi sanal gerçeklik içeren sosyal medya platformlarına ve Immersed gibi sanal çalışma ortamlarına yönelebilirsiniz.

Bu depolanmış alanlar bir araya geldikçe ve git gide daha fazla birlikte çalışabilir hale geldikçe, gerçek ve tekil bir metaverse’ün ortaya çıkışına birlikte tanık olacağız.

The Conversation'da yer alan bu makale, Facebook’un 28 Aralık 2021’de kendini Meta olarak yeniden adlandıracağı duyurusunu içerecek biçimde güncellenmiştir. (Çeviren: Tarkan Tufan)

*Üç boyutlu avatar yaratılmasına olanak sağlayan bir internet sitesi.