DUVAR - Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA), ‘Sansürün 30 Yılı: 30. Yılında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’ başlıklı raporunu yayınladı. Son dönemde YouTube’a yönelik denetim ve sokak röportajlarıyla gündeme gelen Kurul’un işleyişine ışık tutan rapor, 1 Ocak 2023 ve 30 Haziran 2024 tarihleri arasında verilen cezaları da ele alıyor.

Türkiye’de yayıncılık, 1982 Anayasası gereğince TRT ve devlet tekelindeyken, 1990 yılından itibaren star1 (Magic Box) ile “kaçak” yayınlar başladı. Uzun tartışmalar sonucunda 1993 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle özel televizyon ve radyolara izin verilirken bunları denetlemek üzere 1994 yılında Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) kuruldu. Kurul’un dokuz üyesi bulunurken, üyeler Meclis’teki partiler tarafından Meclis’teki oyları nisbetinde seçiliyor.

Kurul’un görevleri arasında radyo ve televizyon yayınlarını düzenlemek ve yayın ilkelerine uymayan programlar ile kanallara ceza vermek yer alıyor. 2018 yılında Meclis’te yapılan yasal değişiklikle, internet üzerinden yapılan yayınların denetlenmesi, lisanslanması ve cezalandırılması yetkisi de RTÜK’e devredildi. Kurul Başkanı Ebubekir Şahin’in son açıklamaları, YouTube’un da RTÜK denetimine alınacağını işaret ediyor.

RTÜK’ÜN KIRMIZI ÇİZGİSİ

Raporun bulguları arasında, RTÜK’ün “kırmızı çizgi” olarak belirlediği alanlar dikkat çekiyor. Hükümete yönelik eleştiriler nedeniyle toplamda 60 milyon liradan fazla ceza kesilirken, yolsuzluk konulu haberler ve seçim yayınları en fazla cezalandırılan içerikler oldu.

Şubat 2023’te meydana gelen Maraş depremi sonrasında, hükümetin afet yönetim çalışmalarını eleştiren yayınlara 4 milyon lira ceza uygulandı.

Dini cemaatlerin hedef aldığı Kızılcık Şerbeti ve Kızıl Goncalar isimli diziler, program durdurma ve para cezalarıyla karşılaştı. Kürt sorununa dair yayınlar için 1 milyon TL, LGBTI+ içerikli programlar için ise 568 bin TL ceza kararı alındı.

RTÜK’ÜN 'TARAFSIZLIK' ANLAYIŞI

RTÜK’ün verdiği cezaları en sık dayandırdığı gerekçe, “tarafsızlık” ilkesine aykırılık oldu. Cezaların en az 28 milyon TL tutarındaki kısmı, “tarafsızlık ilkesine aykırılık” gerekçesiyle kesildi. “Toplumun milli ve manevi değerlerine aykırılık” gerekçesiyle ise 10 milyon TL’ye yakın para cezası verildi.

RTÜK’ün 30 yıllık tarihinde en büyük ceza Çiğdem Toker’in, FOX TV’de 28 Mayıs Cumhurbaşkanlığı Seçimleri sırasında sarf ettiği, “demokrasi sandıktan ibaret değildir” ifadesine verildi. Toker’in sarf ettiği sözler, “halkı kin ve düşmanlığa tahrik ettiği” gerekçesiyle 13 milyon liranın üzerinde ceza aldı. Gazeteci Toker, seçim gecesi programda sarf ettiği sözler gerekçe gösterilerek ifadeye çağrılmıştı.

RTÜK’ün 2024 yılında verdiği en yüksek idari para cezası ise Fox TV’de yayınlanan ‘Istakoz AK Parti Grubunda’ başlıklı haber oldu. Habere 8 milyon liradan fazla idari para cezası verildi.

YOUTUBE

RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin, sokak röportajlarının da gündemlerinde olduğunu söylerken, YouTube’daki yayınların da RTÜK tarafından lisansa tabi tutulacağını söyledi. YouTube’a lisans zorunluluğunun gelmesi halinde, internet üzerinden yayın yapan birçok gazeteci ve yayıncı, RTÜK denetimine girecek.

(HABER MERKEZİ)