Nijerya’da çocuklar neden silahlı grupların hedefinde?

Hakeem Onapajo

Gittikçe artan güvensizlik sebebiyle, Nijerya yavaş yavaş yaşamak için en tehlikeli yerlerden birine dönüştü. 2020 Küresel Terörizm Endeksi, ülkeyi, terörden en çok etkilenen üçüncü ülke olarak tanımladı. Boko Haram’ın sivilleri hedef aldığı olaylarda yüzde 25 gibi keskin bir artış yaşandı ve çobanlar tarafından işlenen cinayetler bir önceki yıla kıyasla yüzde 26 arttı. Endekste en üstte yer alan diğer iki ülke ise Irak ve Afganistan.

Nijerya Güvenlik İzleme programına göre, yalnızca Borno Eyaleti’nde Şubat 2020 ile Şubat 2021 arasında 2 bin 769 ölüm kaydedildi. Benzer biçimde, silahlı gruplar tarafından fidye amaçlı kaçırmalar da son beş yıl içinde büyük oranda arttı. 2011 ve 2020 yılları arasında kaçırılan kurbanlar için fidye olarak 18 milyon dolardan fazla para ödendi.

ŞİDDET SARMALINDA BİR ÜLKE

Nijerya’nın genelinde güvensizlik yaygın olsa da, en fazla kuzey bölgesi etkileniyor. Bunun nedenleri arasında Boko Haram saldırıları, haydutluk, çiftçi-çoban çatışmaları, insan kaçırmalar ve etnik-dini kaynaklı çatışmalar bulunuyor. Ne yazık ki, çocuklar da bu çatışmalardan kaçamıyor.

Kuzeydoğuda çocuklar öldürülüyor, kaçırılıyor, seks kölesi ya da zorla çocuk asker olarak kullanılıyor ve ülke içinde yerinden edilmiş kişiler sığınma kamplarında hastalıklardan ve yetersiz beslenmeden dolayı acı çekiyor. Birleşmiş Milletler, 2015-2016 yılları arasında yalnızca bir yıl içinde yaklaşık 4 bin çocuğun öldürüldüğünü ifade ediyor. UNICEF, yaklaşık 1.9 milyon kişinin yerinden edildiğini ve bunların yaklaşık yüzde 60’ının çocuk olduğunu, çocukların büyük kısmını beş yaşın altındakilerin oluşturduğunu söylüyor. Bu büyüyen fenomen, son zamanlarda okullara yönelik saldırı ve öğrencilerin kaçırılması dalgasında kendini daha da fazla gösterdi.

Geçtiğimiz yıl yayınlanan araştırmam, çocukların neden kuzey Nijerya’daki silahlı grupların hedefi haline geldiğini öne çıkarıyordu. Bu makale, on yılı aşkın bir süredir Nijerya’nın kuzeydoğu kesimini ve Çad Gölü çevresini harabeye çeviren Boko Haram saldırılarındaki çocuklara odaklanıyor.

Çocukların Nijerya’nın kuzeyinde gittikçe artan bir şekilde güvensizliğin yüzü haline geldiği gerçeğine karşın, literatür, çocukların güvenliğiyle ilgili meselelerde sessiz kaldı. Dolayısıyla, çalışmam, çocukların çatışmaya bakış açısını ele almayı amaçladı.

Çocukların hem teröristler hem de devletin güvenlik güçleri açısından stratejik bir ilgi alanı olduğunu fark ettim. Nijerya’da çocukların korunmasına yeterli önemin verilmediği ve Nijerya’nın kuzeydoğusunda sarf edilen barışı tesis etme çabalarına çocukların güvenliğinin de dahil edilmesi gerektiği neticesine ulaştım.

KUZEY NİJERYA’DA ÇOCUKLAR VE ÇATIŞMA

Nijerya’nın kuzeyindeki şiddetli çatışmalarda çocukların rolü, Boko Haram’ın, 2013 yılında ülke içinde yerinden edilmiş insanlar için kullanılan okullara, hastanelere ve merkezlere doğrudan saldırma stratejisini benimsemesiyle hızla büyüdü.

Her şey, Eylül 2013’te 44 okul çocuğunun terör örgütü tarafından öldürülmesiyle sonuçlanan ve Yobe Eyaleti’nin Gujba kentinde bulunan bir yurda yapılan bir gece yarısı baskınıyla başladı. Bundan beş ay sonra, aynı eyalette başka bir yatılı okul saldırıya uğradı ve 59 erkek çocuk öldürüldü. Nisan 2014’te Borno Eyaleti’nde bulunan Chibok’ta 276 kız öğrenci kaçırıldı.

UNICEF, 2018’de yayınladığı raporda, Boko Haram’ın 2013 yılından bu yana binden fazla çocuğu kaçırdığını belirtti. BM ise, 2015-2016 yılları arasında 3 bin 909 çocuğun öldürüldüğünü tahmin ediyordu.

Son beş yıl içerisinde haydutluğun yükselişi, çocuklara yönelik saldırılara yeni ve tehlikeli bir boyut kattı. 11 Aralık 2020 günü Katsina Eyaleti’nin Kankara kentinde 333 öğrenci kaçırıldı. 20 Aralık 2020’de Katsina Eyaleti’nin Mahuta kentindeki İslami bir okulda öğrenim gören 80 öğrenci kaçırıldı. Nijer eyaletinin Kagara kentinde 17 Şubat 2021 tarihinde 27 öğrenci kaçırıldı.

En son kaçırılma olayı, 25 Şubat günü Zamfara Eyaleti’ndeki Talata-Mafara yerel yönetimine bağlı Jangebe kentinde 317 kız öğrencinin kaçırılmasıyla meydana geldi.

ÇOCUKLAR NEDEN HEDEFTE?        

Çalışmamızda, Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu (UNICEF) ve Uluslararası Göç Örgütü (UNHCR), İnsan Hakları İzleme Örgütü, Uluslararası Af Örgütü, Eğitimi Saldırıdan Korumak için Küresel Koalisyon, Mercy Corps, Open Doors ve medya haberleri gibi sivil toplum kuruluşları ve hükümetler arası kuruluşların kurumsal raporlarından elde edilen verilere dayanarak, nitel bir yaklaşım kullanıldı.

Araştırma, birçok nedenden dolayı çocukların, stratejik bağlamda silahlı grupların ilgisini çektiğini ortaya koydu. Öncelikle, çocukları hedef almak, hapisteki grup üyelerinin serbest bırakılması doğrultusunda pazarlık yapmak, silah satın almak ve operasyonlarını finanse etmek için büyük fidyeler almak noktasında etkili bir araç oluyordu.

İkincisi, silahlı gruplar güçlerini göstermek, benzer gruplarla uluslararası işbirlikleri aramak ve devlet makamlarına karşı taleplerini güçlendirmek için yerel ve uluslararası ilgi görmek amacıyla çocukları hedef alıyorlardı. Üçüncü olarak, çocuklar özellikle de terörist grupların askeri operasyonları için faydalıydılar. Patlayıcıları yerleştirebilirler, canlı kalkan ya da intihar bombacısı gibi davranabilirler ve şüphe uyandırmadıkları için karşıt kesimleri gözetleyebilirlerdi.

Dördüncüsü, okullara yapılan saldırılar, Batı’nın eğitim sistemine karşıtlık üzerine kurulu olan ve bölgede terörizmi yönlendiren merkezi ideolojiye karşılık geliyor. Çoğalan saldırılar, asıl planın, bölgeyi eğitim ve öğrenim bağlamında güvensiz hale getirmek olduğunu gösteriyor. Beşinci olarak, kız çocuklar cinsel istismar bağlamında silahlı grupların ilgisini çekiyordu. Kaçırılan çocuklar bazen kamplarda istismara uğruyor ya da zorla evlendiriliyordu.

NİJERYA ÇOCUKLARINI KORUMAK ZORUNDA   

Nijerya’da çocukların korunmasına gereken önem verilmedi. Bu gerçek, son zamanlarda çocukları hedef alan ‘başarılı’ saldırıları da açıklıyor. Çocukların güvenliği, Nijerya’nın da taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin özünü vurguluyor.

Hükümetin, ülkeyi harabeye çeviren artan güvensizlik sorunuyla mücadele ederek, çocukların güvenliği meselesinde ciddi bir bağlılık göstermesi gerekiyor. Araştırma, çatışma bölgelerinde yer alan çocukların yaşadığı kendine özgü zorlukları ele alan ve onları sadece yetişkin odaklı veya genel programlara dahil etmeyen, meseleye özgü programlara duyulan ihtiyacın da altını çiziyor.

Çocukların haklarını ve refahını destekleyen başat sivil toplum kuruluşları da dahil olmak üzere uluslararası toplum, yetkilileri, çocukları koruma altına almaya ve Nijerya’daki çocukların yaşadığı güvenlik sorunlarını uluslararası hale getirmeye zorlamalı.

Yazının orijinali The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)