Ombudsman başvuruyu haklı buldu: 'Engellilerin evlat edinmesinde kriterler düzenlenmeli'

ANKARA - Eşit Haklar İçin İzleme Derneği’nin (ESHİD) engelli bireylerin evlat edinmesinin önündeki engellere ilişkin Kamu Denetçiliği Kurumu’na yaptığı başvuru kabul edildi.

ESHİD başvurusunda ‘Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzük’teki evlat edinme kriterleri hatırlatıldı. ESHİD, tüzükteki ‘Fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporu’ kriterinin engelli bireylerin evlat edinmelerini engellediğini kaydetti. Engelliliğin kategorik olarak evlat edinme hakkını ortadan kaldıran nedenler arasında sayılmasının doğrudan ayrımcılık anlamına geldiğini ifade eden ESHİD, ayrımcı hükmün tüzükten çıkarılmasını ve maddenin insan hakları normlarına uygun olarak yeniden düzenlenmesini talep etti.

'ENGEL DURUMU NEDENİYLE REDDETME SÖZ KONUSU DEĞİL'

ESHİD’in başvurusu üzerine Kamu Denetçiliği Kurumu, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığından bilgi talep etti. Bakanlık, evlat edinme başvurularında kişilerden çeşitli belgeler istenildiğini ve kapsamlı sosyal inceleme geçekleştirildiğini belirterek, “Evlat edinmek isteyen kişilerden istenilen belgeler arasında kişilerin fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakımı gerektiren, bulaşıcı veya süreğen bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten sağlık kurulu raporunun da yer aldığı, bununla birlikte uygulamada kişilerin engel durumu nedeniyle başvurularının reddedilmesi gibi bir yaklaşımın bulunmadığı, her bir başvurunun kendi özelinde değerlendirildiği” bilgisini paylaştı.

KATEGORİK BİR REDDETME, ENGEL TÜRLERİNE GÖRE AYRIM YOK

Her dosyada çocuk yararı odağında karar verildiği ifade edilen cevap yazısında uygulama açısından engellilere yönelik kategorik bir başvuru reddetme durumunun söz konusu olmadığı ifade edildi. İlgili tüzüğe göre reddedilen başvurulara 15 gün içinde itiraz edilebileceği, itirazların farklı meslek gruplarından temsilcilerce incelenerek karara bağlandığı belirtilen cevap yazısında mevzuat ve uygulamanın engel türlerine göre bir ayrıma yer vermediği belirtildi.

DEĞİŞİKLİK DÜŞÜNÜLMÜYOR

Bakanlığın cevabında evlat edinme hizmetine ilişkin yönetmelik hazırlığı çalışmaların devam ettiği, yönetmelik taslağında başvuruda istenilen belgeler arasında “Başvuran ve onunla aynı adreste yaşayan diğer kişilerin fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin, sürekli bakım gerektiren bulaşıcı veya kronik bir hastalığının bulunmadığını, ayrıca alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı olmadığını belirten devlet veya üniversite hastaneleri tarafından verilen sağlık kurulu raporu”nun yer aldığı ve Küçüklerin Evlat Edinilmesinde Aracılık Faaliyetlerinin Yürütülmesine İlişkin Tüzük'ün ilgili maddesinde bir değişikliğin öngörülmediği ifade edildi.

KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU’NDAN ANAYASA HATIRLATMASI

Kamu Başdenetçisi Şeref Malkoç imzalı Kamu Denetçiliği Kurumu’nun önerisinin yer aldığı cevapta Anayasa’daki ilgili maddeler hatırlatıldı ve “Anayasada sosyal hukuk devleti, adalet ve eşitlik başta olmak üzere farklı ilkeler doğrultusunda engellilerin de içinde bulunduğu toplumun dezavantajlı gruplarına yönelik tedbirler içeren özel koruyucu hükümlere yer verilmiştir. (…) Ayrıca Anayasada devlet, insanın maddi ve manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmakla; kanun önünde eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla; engellilerin korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri almakla yükümlü kılınmaktadır. Bu doğrultuda Anayasa’da, dezavantajlı gruplar içinde engellilere de yer verilerek engelliler için alınacak tedbirlerin eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacağı belirtilmek suretiyle engelliler lehindeki düzenlemeler anayasal güvence altına alınmıştır” denildi.

'İSTENİLEN MADDELER ENGELLİ BİREYLERİN İMTİNA ETMESİNE YOL AÇABİLİR'

Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Başdenetçi Şeref Malkoç’a sunduğu öneri yazısında bakanlığın ilettiği cevaba gönderme yapıldı ve şu ifadeler kullanıldı: “Her bir başvurunun kendi özelinde değerlendirildiği belirtilmiş ise de; küçüklerin evlat edinilmesi işlemlerinin ilk aşamasında –istenilen belgeler- engelinin bulunmadığı yönünde rapor istenilmesi engelli bireylerin küçüklerin evlat edinme talebinde başvurusunda bulunamayacağına ilişkin bir algı oluşturarak neticede engelli bireylerin evlat edinme başvurusundan imtina eder hale gelebileceği, diğer bir deyişle, ilgili mevzuat düzenlemesinde evlat edinme işlemlerinde başvuruda istenilen belgeler arasında engel durumuna ayrıca yer verilmesi engelli bireylerin bu haktan faydalanamayacağı şeklinde yorumlanabileceği değerlendirilmektedir.”

'İSTENİLEN BELGELER ENGELLİ HAKLARI AÇISINDAN YENİDEN DÜZENLENMELİ'

Öneri metni şu ifadelerle devam etti: “Küçüklerin evlat edinilmesinde ‘İstenilen Belgeler” kısmında “fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin bulunmadığını’ şeklinde yer alan ifadenin engelli bireylerin evlat edinme başvurusundan imtina etmemelerini sağlamak amacıyla ilgili mevzuattaki “İstenilen Belgeler” bölümünün engelli hakları açısından yeniden düzenlenmesi yönünde ilgili idareye tavsiyede bulunulması gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.”

KAMU BAŞDENETÇİLİĞİ BAŞVURUYU HAKLI BULDU

Kamu Başdenetçisi Şeref Malkoç, “Küçüklerin evlat edinilmesinde ‘İstenilen Belgeler’ kısmında ‘fiziksel, zihinsel ve ruhsal bir engelinin bulunmadığını’ şeklinde yer alan ifadenin engelli bireylerin evlat edinme başvurusundan imtina etmemelerini sağlamak amacıyla ilgili mevzuattaki ‘İstenilen Belgeler’ bölümünün engelli hakları açısından yeniden düzenlenmesi yönünde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına tavsiyede bulunulmasına” karar verdi.

Başdenetçilik, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından tesis edilecek işlemlerin taraflarına bildirilmesini istedi.