OPEC+’da sürpriz karar: Madem işler açılıyor petrol neden kısılıyor?

ANKARA - Covid-19 salgınının derinden etkilediği petrol piyasalarının geleceği OPEC+ toplantılarının dikkatle izlenmesine neden oluyor. Grubun son toplantısı 4 Mart’ta gerçekleşti. Aşı çalışmalarının dünya genelinde sürmesi, kapanma önlemlerinin aşamalı olarak bazı bölgelerde kaldırılması gibi parametreler dikkate alındı ve Nisan’da OPEC+’nın arz kesintisi yerine günlük 1 milyon varil fazla petrol üreteceğine dönük beklenti borsalara yayıldı.

Ancak bu projeksiyon ve tahminlere rağmen, OPEC+ arzı artırmak bir yana, ek kesintiye gitti. Ekonomilerin 'düzeldiği' söylenirken neden böyle bir adım atıldığı sorusu ise yanıt bekliyor. OPEC+ Mart kararının küresel ekonomiyi nasıl etkileyeceği de merak konusu.

'ŞÜPHE' HAKİM GELDİ

Video konferans yöntemiyle yapılan Mart toplantısına OPEC üyelerinin yanı sıra Rusya, Kazakistan, Azerbaycan gibi birlik dışı üreticilerin enerji ve petrol bakanları da dahil 23 bakan katıldı. Toplantıda hem aylık bazda OPEC piyasa analizleri hem de üretici ülkelerin kendi projeksiyonları tartışıldı.

Nihayetinde toplantıdan arzda değişiklik yapılmaması ve Suudi Arabistan özelinde ek kesinti yapılaması kararları çıktı. Ayrıca Rusya ve Kazakistan’a “devam eden mevsimsel tüketim alışkanlıkları nedeniyle” ocak ve şubat ayında olduğu gibi mart ve nisanda da sırasıyla 20 bin ve 130 bin varil üretimde artış izni verildi ki beklenen buydu. Beklenmeyense Suudi Arabistan’ın şubat toplantısında gönüllü olarak açıkladığı şubat ve mart için yaptığı 1 milyon ek kesinti kararını nisanda da devam ettireceğini duyurmasıydı.

SUUDİ ARABİSTAN’DA YÜZLER GÜLÜYOR

OPEC+, Aralık 2016’da petrol üretiminde birlik için OPEC’in yanında Rusya gibi devlerin de yer aldığı bir şemsiye. Bu girişimin temelinde fiyatlara istikrar katmak için üretimi kısma stratejisi var. Suudi Arabistan, 2016’dan bu yana petrol piyasasında ABD’li kayaç petrolü üreticilerinin gücünün artmasına karşı arz kesintisini bir kalkan olarak kullanılmaktan yana. Nitekim bu çerçevede pandemiden 3 yıl önce de OPEC+ arz kesintisi (piyasaya daha az petrol verme) yaptı.

Bununla beraber Rusya, bu kalkanın artık işlevsel olmadığını düşündü ve Nisan 2020’de “Herkes kendi arzına baksın” formülünü masaya sürdü. Ancak Suudi Arabistan’ın pandemi nedeniyle düşen talebe rağmen bir anda hem fiyat indirimi yapması hem de arzı artırması petrol piyasasında fiyatların Nisan 2020’de 20 dolar düzeyine gerilemesine neden olmuştu. Suudilerin pandeminin başındaki bu hamlesinin iktisadi açıklamasını yapmak, en azından ana akım iktisat açısından zor, hatta saçma. Bu noktada da iktisattan uluslararası müzakerelere ve diplomatik süreçlere dönmek gerekti. Aslında Suudi Arabistan şunu diyordu: "Ey arzı serbest bırakalım diyenler, buyurun arz serbestisi. Batacaksam da ben yalnız batmam!" Nitekim bu restin karşında Rusya, ABD gibi üreticiler yeniden masaya döndü ve OPEC+ arz kesintisiyle yoluna devam etti.

Mart 2021’e girilirken küresel düzeyde aşı çalışmalarının sonuç vermesi, ekonomilerdeki toparlanma uyarınca arz artışı beklentisi şekillendi. Ancak burada yeniden Suudi Arabistan’ın temkinliliği ve kesinti yanlısı tutumu devreye girdi. Suudi Arabistan’ın “kesinti de kesinti” demesinin nedeni inadı değil, yara alan ekonomisini toparlanma gayreti ve temkinliliği. Üstelik Rusya’nın geçen yılın aksine “gelgitlere dikkat ederek karar verelim” açıklaması nedeniyle Moskova’nın bu noktada Suudileri desteklediği söylenebilir. Yani küresel olarak ekonomilerde canlanma olsa da bu, OPEC+'ya göre vanayı açmak için yeterli değil.

FİNANSAL PİYASADA KAZANÇ KAPISI: SÜRPRİZ YAPMA!

Petrol fiyatlarının finansal piyasalarda belirlenmesi, üreticiler için bazen avantaj bazen de beklenmedik şokları beraberinde getiriyor. Finansal piyasalarda satışa sunulan aslında beklentiler. Petrol kontratları da burada spot piyasa haricinde gelecek dönem üzerinden satılıyor. Yani Eylül 2021’de teslim alacağınız petrolü Mart 2021’de satın alıyorsunuz. İşte bu noktada spekülasyonlara, kulislere, bilgiye erişimi olanlar avantajlı. Örneğin eğer OPEC+ Nisan ayı için arz artışı kararı verseydi, büyük ihtimalle fiyatlar 60 dolar, belki daha da altında olacaktı. Bu noktada dün bin varil petrole 60 bin dolar ödeyen alıcı, bugün aynı miktara 67 bin dolar ödüyor. Dün “OPEC arzı artırmaz” diyerek petrol alanlar avantajlı, bekleyenler ise kayba uğradı.

İşte üreticiler acısından 'sürpriz' burada devreye girdi. Ketum OPEC+, toplantıya kadar renk vermedi. Piyasa arz artışı beklentisiyle pozisyon alırken sürpriz yaparak “arz artışı yok, hatta kesinti var” dedi. Böylece Suudi Arabistan dün bin varilini 60 bin dolara sattığı petrolü bugün 67 bin dolara satarak 7 bin dolar fazla gelir elde etti ve finansal spekülasyonu lehine çevirdi. (Günahı boynuna “kesin arz artacak” diye bile bile yanlış bilgi de vermiş olabilir). Bazen bu tarz sürprizleri piyasa aktörleri de üreticilere karşı kullanıyor, bir nevi rulet masası.

Bu sürpriz karar, geçen yıl dar boğaz yaşayan üreticilerin kasasına kısa süreli de olsa fazla dolar girmesini sağlayacak. Ancak OPEC+ bunun çok süremeyeceğini biliyor, çünkü 50 doların altında üretim yapmakta zorlanan ve OPEC+'nın başına bela olan, kayaç petrolü üreticileri 67 dolar düzeyindeki fiyatlarla üretimini artırabilecek. Yani OPEC+ rakibini de güçlendiriyor ve bunun farkında. Dahası 2021’de yüzde 30 artış gösteren petrol fiyatları diğer metaların fiyatlarını da yukarı çekiyor. Bu da enflasyonla mücadele eden merkez bankalarını zorluyor.

Özetle Suudi Arabistan’ın ısrarı ve piyasa göstergeleri ile biraz fazla kâr elde etme gayreti OPEC+’dan sürpriz bir kararın çıkmasına neden oldu. OPEC+ Nisan ayı başında Mayıs 2021 için yeniden bir araya gelecek. Ancak şüphesiz ki Nisan görüşmesi OPEC+'nın martta piyasaya yaptığı sürprizin etkisinin ve belki de diğer aktörlerin baskısının gölgesinde geçecek.