‘Persona Non Grata’ nedir?

DUVAR - Osman Kavala’nın “derhal serbest bırakılması” için çağrıda bulunan 10 büyükelçinin 'istenmeyen kişi' (Persona Non Grata) ilan edilmesi yönünde gelen açıklamalar konuyu gündemin ilk sırasına taşıdı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bu yönde talimat verdiğini açıklamasının ardından gözler bugünkü Erdoğan-Bahçeli görüşmesine ve kabine toplantısına çevrildi.

ABD, Fransa, Almanya, Hollanda, İsveç, Norveç, Finlandiya, Danimarka, Kanada ve Yeni Zelanda’nın Ankara Büyükelçilerinin imzaladıkları ortak bildiri ile 'Kavala'nın AİHM kararlarına uyularak serbest bırakılması' çağrısında bulunulmasına Cumhurbaşkanı Erdoğan, Afrika ziyareti dönüşünde, “Bunları ülkemizde ağırlamak gibi bir lüksümüz olamaz” diyerek yanıt verdi.

'TALİMAT VERDİM' DEDİ

Dün Eskişehir’de katıldığı toplu açılış töreninde konuyu yine gündeme getiren Erdoğan, “Gerekli talimatı Dışişleri Bakanıma verdim. Bu 10 tane büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmelerini hemen halledeceksiniz dedim. Bunlar Türkiye’yi bilmedikleri, anlamadıkları gün burayı terk edecekler” ifadelerini kullandı. Erdoğan’ın 10 büyükelçi için kullandığı ifadeler gözleri bu sürece çevirdi. Almanya, Fransa, Finlandiya gibi ülkelerden henüz kendilerine bu yönde bir bilgilendirme gelmediği açıklamaları gelirken, iktidara yakın Hürriyet gazetesi yazarı Abdulkadir Selvi de bugünkü yazısında Erdoğan'ın Dışişleri'ne henüz böyle bir talimat vermediğini yazdı.

'İSTENMEYEN KİŞİ' SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?

Latince “istenmeyen kişi” anlamına gelen “persona non grata” terimi, devletler arası ilişkilerde “bir ülkeye girmesi veya o ülkede kalması ülkenin yerel hükümeti tarafından yasaklanan yabancı kişi”ler için kullanılıyor. “İstenmeyen adam” prosedürü, kendisine verilen siyasi dokunulmazlık hakkı sayesinde tutuklama ve herhangi bir kovuşturmadan korunan yabancı bir diplomata herhangi bir ülkenin uygulayabileceği en ciddi kınama biçimi olarak kabul ediliyor.
Dışişleri Bakanlıkları tarafından yapılan “istenmeyen adam” ilanı, diplomatik görevlinin siyasi veya diplomatik dokunulmazlığını kaldırmıyor; ilgili devlete soruşturma, tutuklama ve kovuşturma yapma hakkı vermiyor. Bu deklarasyon yoluyla egemen ülke, istenmeyen kişi ilan ettiği diplomatı ülke sınırları dışına çıkaracağını ya da ülke sınırları içine almayacağını duyurmuş oluyor. “İstenmeyen kişi” ilan edilen diplomat ülkeden ayrılma konusunda çekingen davranır veya bunu reddedecek olursa doğrudan sınır dışı edilme ve hakkında yasal süreç başlatılma tehdidi ile karşı karşıya kalıyor. Konsolosluk binalarının dokunulmazlığı bulunması nedeniyle bu bina ve eklentilerine müdahale edilemediği için ilgili devlet, “istenmeyen kişi” ilan ettiği diplomatın ülkeyi terk etmesi için seyahat serbestliğini sağlamakla yükümlü bulunuyor.

MİSİLLEME YAPILABİLİYOR

“Persona Non Grata” ilanının dayandığı temel sebepler ise şöyle: Diplomatik görevlinin, kabul eden devlet menfaatlerine aykırı tutum ve davranışları Diplomatik görevlinin, kabul eden devlet sınırları içinde suç işlemesi Misilleme (Diplomatik görevlisi başka bir ülkede Persona Non Grata ilan edilen devletin, bu ilana karşılık olarak o devlete ait olan diplomatik görevliyi de kendi ülkesinde Persona Non Grata ilan etmesi).
Yakın geçmişte Türkiye’nin de taraf olduğu “Persona Non Grata” uygulamalarından bazıları şöyle: 2013 yılında Mısır, Türkiye’nin Kahire Büyükelçisi Hüseyin Avni Botsalı’yı “Türkiye’nin içişlerine karışmasını” gerekçe göstererek “istenmeyen kişi” ilan etti. Karara karşı Türkiye de misilleme yaparak Mısır’ın Ankara Büyükelçisi Abderahman Salaheldin’i “Persona Non Grata” ilan etti. 2016 yılında Bulgaristan, ülkede görevli bir Türk diplomatı, sosyal işlerde görevli olduğu halde din işleriyle ilgilendiği gerekçesiyle “istenmeyen kişi” ilan etti. Bulgaristan’ın bu kararına Türkiye de, Bulgaristan’ın İstanbul Başkonsolosluğu’nda görevli bir konsolosu “istenmeyen kişi” ilan ederek karşılık verdi.

'10 BÜYÜKELÇİ' KİMLERDEN OLUŞUYOR?

ABD Büyükelçisi David M. Satterfield: 27 Haziran 2019’dan bu yana Ankara’da.
Almanya’nın Türkiye Büyükelçisi Jürgen Schulz: Ekim 2020’den beri görevde.
Fransa Büyükelçisi Hervé Magro: Haziran 2020’de göreve başladı.
Finlandiya Büyükelçisi Arı Mäkı: 2019’dan beri Ankara’da görev yapıyor.
Danimarka Büyükelçisi Danny Annan: Ankara’ya geçen mart ayında atandı.
Hollanda Büyükelçisi Marjanne de Kwaasteniet: Eylül 2018’den bu yana Ankara’da görev yapıyor.
İsveç Türkiye Büyükelçisi Staffan Herrström: Göreve Eylül 2020’de başladı.
Kanada Büyükelçisi Jamal Khokhar: 2020’nin başında göreve başladı.
Yeni Zelanda Büyükelçisi Wendy Hinton: Mart 2018’den bu yana Türkiye’de görev yapıyor.
Norveç Büyükelçisi Erling Skjønsberg: Ekim 2019’da göreve başladı. (HABER MERKEZİ)