CHP'nin aşamalı İş Bankası planı

DUVAR - Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, AK Parti Meclis Grup Toplantısı'nda yaptığı konuşmada, "Gazi Mustafa Kemal'in İş Bankası'nı CHP'ye değil, Hazine'ye tahsisi vardır. Bu İş Bankası Allah'ın izniyle Hazine'nin malı olacaktır, bu parlamento bu kararı alacaktır" dedi.

Erdoğan daha önce de, bankanın kurucusu Atatürk'ün, gelirleri Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu'na aktarılmak üzere CHP tarafından temsil edilen yüzde 28,09'luk hissesinin Hazine'ye devri için düzenleme yapılacağı açıklamıştı. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli bu konuda Cumhurbaşkanı Erdoğan'a destek veriyor.

Ana muhalefet partisi bu konuda direnme kararı aldı.

AKP ve CHP'de yapılan değerlendirmeler, siyasi kulislerde konuşulanlar ve hukukçuların değerlendirmeleri şöyle:

'CHP ATATÜRK'ÜN PARTİSİDİR ALGISINI YIKMA HAMLESİ'

Ankara kulislerinde CHP'nin İş Bankası'ndaki Atatürk hissselerini temsil etmesine ilişkin tartışma ve Erdoğan'ın konuyu son dönemde bir daha gündeme taşıyıp, "Yasal düzenleme yapılacak" noktasına gelmesi altında "siyasi hesapların yattığı" değerlendirmesi yapılıyor.

6 Nisan 2017 referandumundan bu yana ortak hareket eden AKP ve MHP, HDP'nin TBMM'ye girmesinden de, CHP'yi ve bu partinin "stratejik oy kullanan" seçmenini sorumlu tutuyor. Bu tutum, çözüm sürecinin sona ermesi, milliyetçi oyların MHP'de temsili nedeniyle "yeni seçmen kitlesi"ne açılmanın yollarını arayan Erdoğan'ın, "Atatürkçü seçmeni" de partisine çekebilmek için, "CHP, Atatürk'ün partisidir" algısını yıkma hamlesi olarak da yorumlanıyor.

Erdoğan'ın, son açıklamalarında da CHP'nin Atatürk'ü suistimal ederek  İş Bankası hisselerini kullandığını söyleyerek "CHP'nin Atatürk'le zaten çok daha önceden zayıflamaya başlamış ilişkisi 10 Kasım 1938'de tamamen kesilmiştir" ifadelerini kullandı. Erdoğan'ın, İş Bankası hisselerini de CHP'nin elinden alarak, resmi olarak Atatürk'le bağını koparma hesabı yaptığına işaret edilmekte.

'SİYASİ PARTİLER HİSSELERİ HAZİNEYE DEVREDER HÜKMÜ EKLENEBİLİR'

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın gazetecilere yaptığı hisse devrine ilişkin açıklamaların ardından, AKP içinde olası formüller tartışılıyor. Akla gelen ilk formül, Atatürk'ün el yazısını taşıyan vasiyeti gereği İş Bankası'nda hissedar olan CHP'nin elinde olan yüzde 28,09'luk Atatürk hisselerinin devri konusunda Siyasi Partiler Kanunu'nda (SPK) değişiklik yapılması oldu.

SPK'nın 67. Maddesi ve Anayasa'nın 69. Maddesi, partilerin "ticari faaliyette bulunamayacağını" hükme bağlıyor. Kanunun partilere ticaret yasağını düzenleyen 67. Maddesine "Siyasi partiler sahip oldukları hisseleri Hazine'ye devreder" hükmünün eklenebileceği ifade ediliyor. Ancak 12 Eylül darbesi sonrasında CHP'nin kapatılmasının ardından malvarlıkları ile birlikte İş Bankası hissselerinin Hazine'ye devredilmesine karşın, daha sonra partinin yeniden açıldığı ve yargı kararıyla hisselerin temsil yetkisinin yeniden partiye verildiğine dikkat çekiliyor.

CHP içindeki bazı hukukçular yasal düzenlemenin Anayasa Mahkemesi'nden (AYM) dönebileceği uyarısında da bulunuyor.

'ANAYASA MAHKEMESİNİN ORTAYA KOYACAĞI KARAR İŞİMİZİ KOLAYLAŞTIRIR'

Erdoğan'ın TBMM'de son AKP Grup Toplantısı'ndan sonra gazetecilere, 'Kanun teklifine dahi gerek yok' diyen hukukçularımız var. Zaten Anayasa ile yakından uzaktan alakası yok. Ama Anayasa Mahkemesi, bununla ilgili olarak açacağı, ortaya koyacağı bir kararla işimizi daha da kolaylaştırır" ifadelerini kullandı.

Bu konuda AKP'nin ne yapacağı henüz net olmasa da kulislerde Erdoğan'ın AYM'nin mali denetim yetkisine vurgu yaptığı yorumları yapılıyor.

SPK, partilerin mali denetim yetkisini AYM'ye veriyor. Düzenleme, "Siyasi partilerin mali denetimi Anayasa Mahkemesi'nce yapılır. Anayasa Mahkemesi, siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin Kanuni uygunluğunu denetler" hükmünü içeriyor. SPK'nın 76. Maddesi ise yasaya aykırı faaliyette bulunduğu saptanan siyasi partilerin taşınmazlarına veya yasadışı yollarla elde ettikleri gelirlere el konulmasını ve bunların Hazine'ye gelir kaydedilmesini içeriyor.

Yasanın ticaret yasağını öngören 67. Maddesi; Hazine'nin, söz konusu hükme aykırı olarak siyasi partilere sağlanan kredi veya borçlar üzerine AYM kararıyla el konulmasını öngörüyor. Aynı madde ayrıca siyasi partilerin belgelendiremedikleri gelirlerinin de Hazine'ye gelir kaydedilmesini düzenliyor.

CHP'YE GÖRE AMAÇ İŞ BANKASI'NDA SÖZ SAHİBİ OLMAK 

CHP, Erdoğan'ın İş Bankası çıkışını, "gündem değiştirme" girişimi olarak görüyor. Partinin hukukçularına ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu'na göre, Atatürk'ün mirasının yasal düzenleme ile değiştirilmesi mümkün olmasa da artık "Türkiye hukuk devleti olmaktan çıktığı için oldu-bitti anlayışıyla" bu değişiklik yapılabilir.

CHP'ye göre, Erdoğan'ın hamlesinin altında "siyasi hesaplar"ın yanı sıra, İş Bankası'nda "söz sahibi olma ve bankaya müdahale" amaçlanıyor.

Partinin yöneticileri, Erdoğan'ın banka yönetim kurulundaki 4 temsilciye sürekli vurgu yaptığına ve bunların "ne iş yaptığını sorguladığına" dikkat çekiyor. Hisselerin Hazine'ye devri durumunda, Erdoğan'ın istediği isimlerin banka yönetimine atanacağını ve böylece İş Bankası'na "müdahale" yolunun açılacağını savunuyorlar.

AŞAMALI EYLEM PLANI DÜŞÜNÜLÜYOR

Erdoğan'ın İş Bankası hisselerinin devrine dair açıklamaları, daha önce CHP'nin Merkez Yönetim Kurulu toplantısında detaylı olarak tartışılmıştı. Bu konuda aşamalı eylem planı düşünülüyor.

AKP'nin hemen bir yasa teklifi vermesi halinde, bunun Meclis'te engellenmesi için geçmiş yıllarda zorunlu eğitime yönelik "4+4+4" formülü ile ifade edilen ilkokulun 5 yıldan 4 yıla indirilmesini öngören yasada olduğu gibi,  muhalefetin sesini kısan TBMM'deki iç tüzük değişikliklerine karşı, Meclis'te yapılan eylemli engelleme girişimlerinin gündeme geleceği belirtildi.

CHP'nin "Direnme hakkı kullanırız" şeklinde ifade ettiği aşamalı eylem planına göre, Meclis'teki direnişin yanı sıra, "Devlet, miras hakkına el koyuyor" savıyla halka şikayet yöntemine de başvurulacak. Bu konuda halka gidilerek, "Atatürk'ün mirasına el koyan, halka neler yapmaz. Dedenin tarlasına da el konulabilir" benzeri sloganlarla AKP'nin şikayet edilmesi dahil birçok seçenek gündemde. CHP'liler Olası yasal düzenlemeye karşı direnme hakkını kullanacaklarını ifade etseler de, AKP'nin yapacağı yasal düzenlemenin miras hukukuna aykırı olacağını ve bunun mutlaka yüksek yargıdan döneceğini düşünülüyor.

CHP'de, "Yasa çıkar, AYM'ye taşırız. AYM'den de olumsuz yanıt çıkarsa Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne götürürüz. Çünkü bu açıkça miras hakkına, Atatürk'ün vasiyetine saldırıdır" görüşü dile getirildi.

CHP'NİN BANKADAKİ ROLÜ VASİYETİN YERİNE GETİRİLMESİNİ DENETLEMEK

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk, aynı zamanda İş Bankası'nın kuruluşunu da sağladı. Milli bir banka kurma kararı alan Atatürk, kişisel parası olan 250 bin lirayı bankaya aktardı ve İş Bankası 1 milyon lira sermaye ile 24 Ağustos 1924'te kuruldu.

Kurucu CHP Genel Başkanı da olan Atatürk'ün mirası uyarınca, onun 1938'de vefatından sonra, bankadaki hisselerin gelirleri Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu'na aktarılmak üzere CHP'ye bırakıldı.

İş Bankası tarafından "Atatürk hisseleri" olarak isimlendirilen CHP'nin bankadaki hisselerinin oranı yüzde 28.09 ve bu hisseler banka yönetiminde 4 üyeyle temsil ediliyor. Bankanın ortaklık yapısında en büyük hissedar yüzde 40.25'lik oranla İş Bankası Munzam Sandık Vakfı. Halka açık pay ise yüzde 31.66 oranında. Yani bankanın sahibi bir anlamda çalışanlardan oluşan Munzam Sandık Vakfı.

CHP'nin bankadaki rolü ise Atatürk'ün vasiyetinin gereğinin yerine getirilip getirilmediğini denetlemek.

NE OLMUŞTU?

1953'te Demokrat Parti iktidarı da İş Bankası hisselerini kamulaştırmıştı. Adnan Menderes hükümeti döneminde çıkarılan yasayla CHP'nin mallarına el konulurken, İş Bankası hisseleri de Hazine'ye devredilmişti. Yasa 10 yıl sonra, 1963'te Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi, hisseler CHP'ye geri döndü.

Hisseler ikinci kez ise 12 Eylül 1980'deki askeri darbe sonrası Hazine'ye geçti. Darbenin ardından tüm siyasi partiler gibi CHP de kapatıldı. Partinin tüm malvarlıkları gibi, İş Bankası hisseleri de Hazine'ye devredildi.

Sivil siyasete dönülmesinin ardından CHP'nin de yeniden açılmasıyla, AYM'ye yapılan başvuru doğrultusunda hisseler CHP'ye iade edildi. (KAYNAK: BBC TÜRKÇE)