Polonya Devlet Başkanı Duda’nın Türkiye ziyareti

Harun Güney Akgül*

Türkiye'de devlet-mafya atışmasının tozu dumana kattığı bir donemde Polonya Devlet Başkanı Andrzej Duda ve eşi Agata Kornhauser-Duda Türkiye'ye üç günlük önemli bir resmî ziyarette bulundu. Tarih boyunca komşu ülkeler tarafından sürekli işgal ve taksime uğrayan Polonya'nın, Türkiye ile Osmanlı döneminden başlayan 600 yıllık olumlu ilişkisi diplomasi tarihinde önemli bir yer teşkil etmektedir. Son dönemde AB ve NATO içerisinde Türkiye karşıtı seslerin yükseldiği bir dönemde, Polonya'nın sürekli Türkiye’nin yanında durmasının sebebi bu tarihsel bağlar olduğu gibi, her iki ülkede de uzun zamandır sağ popülist bir iktidarın bulunması da son yıllarda ikili ilişkilerin olumlu seyretmesinde önemli bir etken olarak öne çıkıyor. Bu çerçevede Başkan Duda Türkiye'de önemli bir ziyarette bulundu ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile birlikte bir dizi anlaşmaya imza attı.

Bu anlaşmaların en başında ise Bayraktar TB2’nin satışı yer alıyor. AB ve NATO üye ülkeleri içerisinde ilk defa Polonya'nın Bayraktar TB2’ye sahip olacak olması Polonya basınında da ilgiyle takip edildi. Türkiye’de üretilen İHA’nın gelişmiş teknik özelliklerinin kanıtı olarak Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ zaferinde Ermenistan'a ait -içinde savunma sistemi de dahil- araçların yüzde 70’nin Bayraktar ile vurulması Polonya basınını tatmin etmesine rağmen, özellikle Amerika’dan gelecek siparişlerin bu anlaşma ile askıya alınma ihtimali de gazetelerde es geçilmeyen nokta oldu.

Polonya muhalefetinde ise bu satın almaya karşı henüz bir tepki koyulmuş değil. Gerçeği söylemek gerekirse, Polonya’da iktidar ve muhalefetin gündeminde Belarus’un muhalif gazeteciyi yakalamak için yolcu uçağını zorla Minsk’e indirmesi vardı. Erdoğan ile yapılan basın toplantısında Polonyalı bir gazetecinin, Duda’ya yönelttiği tek sorunun da bu konu ile alakalı olması durumun Polonya için ciddiyetini gösteriyor. Diğer yandan, Mustafa Kemal Atatürk'ün mozolesine Duda’nın koyduğu çiçekte yer alan renklerin Polonya bayrağını temsil etmesi gerektiğini düşünen bir dizi politikacı Twitter üzerinden Duda’nın Endonezya Başkanı olduğuna dair espri yapmayı es geçmediler. Fakat çelenk üzerinde yer alan renklerin Türkiye bayrağını temsil etmesi atılan tweetlerin hızla silinmesine yol açtı. Anıtkabir ziyaretinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan ile baş başa ve heyetler arası görüşmelerin gerçekleştiği Beştepe'ye geçen Duda, daha sonra beklenen İHA satış anlaşmasını Erdoğan ile birlikte imzaladı. Anlaşma çerçevesinde Polonya Türkiye'den 24 adet İHA ile birlikte bir dizi savunma sanayi gereci temin edecek.

Anlaşmaya dair en azından şimdilik AB ve NATO’dan resmî düzeyde bir tepki gelmezken, bu sessizliğin nedeni olarak Polonya'nın özellikle sınır komşuları Belarus ve Ukrayna meselelerinde AB ve NATO ile aynı noktada olmasını gösterebiliriz. Ukrayna'nın Türkiye’den satın aldığı Bayraktar TB2 tipi İHA'ları Karadeniz semalarında test etmesi sonrası Polonya’nın bu satın almayı yapması, Ukrayna'nın Rusya karşısında Karadeniz’de yalnız uçmayacağına dair bir cevap olarak okunabileceği gibi, Rus yetkililerin kısa süre önce Polonya ile ilişkileri tekrar normalleştirme çağrısına cevap olarak da okunabilir. Duda’nın basın açıklamasında, Romanya’nın da bu denkleme dahil edilmesi üzerinde durması Türk İHA'ların daha çok Karadeniz üzerinde uçacağı izlenimi veriyor.

Türkiye cephesinden bakıldığında ise AB ve NATO üyesi ülkeye ilk kez böyle bir satışın gerçekleşmesi, özellikle iç ve dış siyasette uzun süredir başarı hikayesi arayan Erdoğan ve merkez medya için iyi bir fırsat diyebiliriz. Diğer yandan kullanılıp kullanılmayacağı yılan hikayesine dönen S-400 krizinden sonra, NATO ve AB ülkesi bir ülkeye bu satışın gerçekleşmesi Türkiye açısından geçilen önemli bir eşik olarak değerlendirilebilir. AB ve NATO ülkesi diğer ülkeleri de Türk İHA'sına sahip olması için cesaretlendirebilecek bu satış sonrası Türkiye NATO ile bozulan ilişkilerini bir nebze de olsa düzeltebilme şansı yakalamış oldu.

Başkan Duda imzaların atılmasından sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan ile düzenlenen basın toplantısında satın alınan İHA'ların müjdesinden ziyade, Polonyalı yurttaşların pandemi dönemi boyunca yurtdışında tatil edemediğinden dert yanarak yapılacak ikili anlaşmalar ile birlikte Türkiye'yi daha kolay ziyaret edebileceğin müjdesini Polonyalılara verdi. Duda bu açıklamayı yaparken başta yanı başındaki Erdoğan olmak üzere salondaki Türk delegasyonun, ‘bir adamların derdine bak bir de bizimkine’ dememesi içten bile değil. Pandeminin başlaması ile birlikte geçen yaz ülke içi turizmde harcanması için Polonya hükümetinin çocuk başı 500 zloty (1200 TL) verilmesine bu yılın da eklendiği bilgisini burada dipnot olarak düşmek gerekir.

İkinci gün ziyaret programı çerçevesinde Fener Rum Patrikhanesi'ni, İncirlik üssünde bulunan Polonyalı askerleri ve Polonezköy'de yaşayan Polonyalı sakinleri ziyaret ederek ziyaretlerini tamamlayan Duda'nın, Polonya’nın bulutlu havasından kaçıp yoğun gündemine rağmen Türkiye’de güneşin tadını çıkardığını söyleyebiliriz. Türkiye ise bu anlaşma sayesinde haziran ayında gerçekleşecek NATO zirvesine çantası boş olarak gitmeyecek. Diğer yandan, AKP döneminde başından beri Rusya ve NATO ile ilişkilerde ayarı tutturmakta zorlanan Türkiye, Ukrayna’dan sonra Rusya'nın ikinci komşusu Polonya’ya da İHA satışını gerçekleştirmesi ile birlikte, Rusya ile limoni devam eden ilişkilere yeni bir düğüm eklemiş oldu.

*Doktora öğrencisi, Wroclaw Üniversitesi Siyaset Bilimi