Prag yakınlarında Mısır piramitleri ve Stonehenge’den eski bir yapı bulundu

Kristina Killgrov

Prag yakınlarında kazı yapan arkeologlar, Stonehenge’den ve hatta Mısır piramitlerinden bile daha eski olan bir Taş Devri yapısının kalıntılarını keşfettiler: bu, ‘roundel’ (çember) adıyla bilinen esrarengiz bir kompleks. Asıl amacı bilinmemekle birlikte, günümüzden yaklaşık 7 bin yıl önce, geç Neolitik ya da Yeni Taş Devri’nde, bu dairesel binada yerel bir çiftçi topluluğu bir araya gelmiş olabilir.

BİNLERCE YIL SONRA GÜN IŞIĞINA ÇIKARILDI

Radio Prague International’ın (Prag Ulusalararası Radyosu) aktardığı kadarıyla, kazı yapılan çember fazlasıyla büyük; yaklaşık 55 metre çapında, yani Pisa Kulesi’nin yüksekliğine denk bir genişlikte. Ve “bu dairesel yapıyı inşa eden insanlar hakkında bir şey söylemek için henüz çok erken” olsa dahi, Çek Akademisi Arkeoloji Enstitüsü (IAP) Sözcüsü ve Çek Cumhuriyeti’ndeki roundel’ler konusunda bir uzman olan Yaroslav Řídký, Live Science’a gönderdiği bir e-postada, M.Ö. 4900 ile M.Ö. 4400 yılları arasında gelişen Kontur Süslemeli Çömlek kültürünün bir parçası olduklarının açık biçimde görüldüğünü söylüyor.

Vinoř bölgesinde bulunan çemberde IAP’nin kazı sorumlusu olan Miroslav Kraus, yapının gün ışığına çıkarılmasının, kendilerine binanın kullanımı hakkında bir ipucu sağlayabileceğini söylüyor. Radio Prague International’ın aktardığı kadarıyla, araştırmacılar ilk olarak 1980’lerde, inşaat işçileri gaz ve su boru hatları döşerken Vinoř roundel’in varlığını keşfettiler; bununla birlikte, ilk kez yapılan kazı yapının tamamını ortaya çıkardı. Şu ana dek araştırma ekibi hendek dolgusu içerisinde çanak çömlek parçaları, hayvan kemikleri ve taş aletler keşfetti.

Bu çember kazısında ulaşılan organik kalıntılar üzerinde yapılan karbon tarihlemesi, ekibin, yapının inşa tarihini belirlemesine ve büyük ihtimalle yakın bir tarihte keşfedilen Neolitik bir yerleşimle ilişkilendirilmesine yardım edebilir.

KİMLER TARAFINDAN YAPILDIĞI HENÜZ BİLİNMİYOR

Řídký, kontur süslemeli çömlekler üreten insanların Çek Cumhuriyeti’nin Bohemya bölgesinde bulunan diğer roundel’leri inşa etmeleriyle biliniyor olduklarını dile getiriyor. Günümüz Polonya’sı, doğu Almanya ve Çek Cumhuriyeti’nin kuzeyinin kesiştiği bölgede bulunan yerleşik tarım köyleri, her biri 20 ilâ 30 kişiyi barındıran büyük ve dikdörtgen yapılar halindeki birkaç uzun evden oluşuyordu. Bununla birlikte, “roundel’lerle ilgili inşaat bilgisi birçok arkeolojik kültürün sınırlarını aşıyor” diye belirtiyor. “Orta Avrupa’da yaşayan farklı topluluklar çember şeklinde yapılar inşa etti.”

Birkaç on yıl öncesine dek, hava ve drone fotoğrafçılığının arkeolojik alet çantasının önemli bir parçası olduğu zamana dek, bu çember şekiller iyi bilinen antik yapılar değildi. Řídký, Radio Prague International’a bu yılın başlarında verdiği bir demeçte, artık arkeologların “çemberlerin Avrupa’nın tamamındaki mimarinin en eski kanıtı olduğunu bildiklerini” söylemişti.

Gökyüzünden bakıldığı zaman, çemberler, giriş olarak işlev gören birkaç boşluğa sahip, bir veya daha fazla sayıda geniş ve dairesel hendekten oluşuyor. Radio Prag International’ın aktardığı kadarıyla, her bir çemberin iç kısmı büyük ihtimalle ahşap direklerle, belki de boşluklara sıvanmış çamurla kaplanmıştı. Orta Avrupa’da bu dairesel toprak yapılardan yüzlercesi bulunsa da tamamı yalnızca iki veya üç asırlık bir geçmişe sahip. Geç Neolitik’te rağbet gördükleri bariz olsa bile, işlevleri hâlâ tartışma konusu.

GÖZLEMEVİ, AYİN SALONU YA DA TAKVİM OLABİLİR

Bilinen en eski roundel, 1991 yılında, aynı zamanda Kontur Süslemeli Çömlek kültürüne ev sahipliği yapan Almanya’da bulundu. ‘Goseck Çemberi’ diye adlandırılan bu yapı, 75 metre çapında ve çift ahşap çit ve üç girişi barındırıyor. Amerikan Antropoloji Derneği Arkeoloji Makaleleri dergisinde 2012 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre Goseck Çemberi’ne ilişkin bir yorum, girişlerin ikisi kış ve yaz gündönümleri boyunca gün doğumu ve gün batımına karşılık geldiği için, bir gözlemevi ya da bir tür takvim olarak işlev gördüğü yönünde.

Řídký, Live Science’a verdiği demeçte, Vinoř çemberinin daha genel bir yorumunu tercih ederek, “çemberlerin büyük olasılıkla en önemlisi sosyal ritüel olan birkaç işlevi bir araya getirdiğini” belirtti. Çemberlerin çok sayıda insanın bir araya gelmesi, belki de geçiş ayinleri, astronomik olgular ya da ekonomik değişimler gibi bir toplum olarak kendileri için önem taşıyan olayları anmak amacıyla inşa edilmiş olması muhtemel görünüyor.

Roundel’leri inşa eden insanların çalışmak için sadece taş aletlere sahip oldukları hesaba katıldığında, bu çemberlerin boyutları fazlasıyla etkileyici; en yaygınları, yaklaşık 60 m çapında, yani bir futbol sahasının uzunluğunun yarısı kadar. Buna karşın, bunları yapan insanlar hakkında çok az şey biliniyor; zira yedi bin yıl önceki yaşamlarıyla ilgili daha fazla bilgi verebilecek çok az sayıda mezar bulundu.

Üç asır süren ilginin ardından, çemberler, M.Ö. 4600 yıllarında arkeolojik kayıtlardan birdenbire kayboldu. Arkeologlar, çemberlerin neden terk edildiğini şimdilik bilmiyorlar. Bununla birlikte, bugüne dek keşfedilen tüm çemberlerin dörtte birinden fazlasının Çek Cumhuriyeti’nde bulunduğu göz önünde bulundurulduğunda, Vinoř’daki kazıya benzer sonraki araştırmalar, en nihayetinde çemberlerin sırrını çözmeye yardım edebilir.

Yazının orijinali livescience.com sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)