Prof. Sayıner: Yeni varyant Türkiye'de saptanmadı, her an değişebilir

İZMİR - Dünya Sağlık Örgütü Covid-19 vakalarında ağustos ayında, bir önceki aya göre yüzde 38 artış yaşandığını ve dünya genelinde 1,4 milyonun üzerinde vakanın rapor edildiğini açıkladı. DSÖ, Covid-19'un Omicron varyantının alt türevi olan Eris'in (EG.5) statüsünü de 'izlenmesi gereken varyant' olarak değiştirdi.

Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Arzu Sayıner, Eris’in diğer varyantlardan daha ağır hastalık yaptığına dair henüz geçerli bir bilgi olmadığını ancak varyantın hızla yayıldığını söyledi. Sağlık Bakanlığı’na bağlı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’ndeki referans laboratuvarın, test sayısı azalsa da varyant analizlerine devam ettiğini ve henüz söz konusu varyantların ülkemizde saptanmadığını kaydeden Prof. Dr. Sayıner, “Ancak bu bilgi her an değişebilir” dedi. 

Prof. Dr. Sayıner ile okulların açıldığı bugünlerde Covid-19 ve Eris varyantının olası etkilerini ve alınması gereken önlemleri konuştuk.

‘ERİS VARYANTI HIZLA YAYILIYOR’

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Covid-19'un Omicron varyantının alt türevi olan Eris'in (EG.5) statüsünü 'izlenmesi gereken varyant' olarak değiştirdi. Bu ne anlama geliyor? Endişelenmeli miyiz?

Bildiğiniz gibi Covid-19 enfeksiyonun etkeni olan SARS-CoV-2, saptandığı günden beri aylar içinde değişiklikler göstererek yeni bir varyanta dönüşüyor. Yeni varyantlar bir öncekinin yerini alarak toplumdaki baskın virüs haline geliyor. Son saptanan varyant olan Omicron da değişiklikler göstererek alt gruplara ayrılıyor.  Eris (diğer adı ile EG.5), Omicron varyantı içinde yer alan bir alt grubun adı. İlk olarak Şubat 2023’de saptandı. İngiltere, ABD gibi bazı ülkelerde yayılıyor. Örneğin, güncel bilgilere göre, ABD’de Covid-19 olgularının yaklaşık yüzde 20’sinden sorumlu hale geldi. Başka Omicron alt grupları da var. Varyantların takibini sürdüren ülkelerden gelen bilgiler bu alt tiplerin yayılacağını ve değişime uğramaya devam edeceğini gösteriyor.  Belirttiğiniz gibi Dünya Sağlık Örgütü, Eris’i 'izlenmesi gereken varyant' olarak ilan etti. Bu karar, Eris’in diğer varyantlara göre daha yakından izlenmesi gerektiğini belirtiyor. Özellikle bulaşma veya ciddi hastalık yapma potansiyelinin takip edilmesini öneriyor. Eris’in diğer varyantlardan daha ağır hastalık yaptığına dair henüz bilgi yok, ancak hızla yayıldığını söyleyebiliriz. 

Yeni varyant Eris nedir? Covid-19’un diğer varyantlarının semptomlarından farklılık gösteriyor mu?

Eris, Omicron varyantının bir alt grubunun adıdır. Semptomlar açısından bir fark bulunmuyor. Genellikle boğaz ağrısı, burun akıntısı gibi üst solunum yolu enfeksiyonu şikayetleri görülüyor. ABD gibi bazı ülkelerde Covid-19 ile hastaneye yatışlarda bir miktar artış var. Kişilerde aşılamalar ve geçirilmiş enfeksiyonlar ile gelişmiş olan koruyucu antikorların miktarı zamanla azalıyor. Eris varyantının, mutasyonlar nedeniyle mevcut antikorlardan bir miktar kaçabilme özelliği de kazandığını düşünürsek, Covid-19 vakalarındaki artışı daha iyi anlayabiliriz. 

'YENİ VARYANTLARIN SAPTANMASI BİRAZ ZAMAN ALABİLİR'

Eskisi kadar çok Covid-19 testi yapılmadığı için Türkiye'de yeni varyantların tespit edilmesinin güç olduğu belirtiliyor. Eris veya daha yeni varyantlar Türkiye’de ortaya çıktı mı? 

Birçok ülkede olduğu gibi bizde de Covid-19 testleri ve varyant takibi eskisi kadar sık yapılmıyor. Sağlık Bakanlığı’na bağlı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’ndeki referans laboratuvar, test sayısı azalsa da varyant analizlerine devam ediyor. Açıklandığı kadarı ile henüz söz konusu varyantlar ülkemizde saptanmamış durumda. Ancak bu bilgi her an değişebilir. Üniversite hastaneleri, büyük hastaneler Covid-19 PCR testini yapmaya devam ediyor. Ancak eskisi gibi her şikayeti olana, günün her saatinde test yapılmıyor. Bu nedenle yeni varyantlar, ülkemize girse bile saptanması biraz zaman alabilir.

Geliştirilen mevcut aşılar yeni varyanta karşı etkili mi ve bu konuda yeni çalışmalar var mı?

Yaygın kullanılan aşılar, virüsün ilk ortaya çıkan türünü esas alan aşılardı. Bir kişi, bu tür aşılar ile aşılandı ise ve antikorları yüksek miktarda ise Eris varyantına karşı da korunma sağlıyor. Bazı aşı firmaları Omicron varyantı için yeni aşı çalışmaları yapıyorlar. Yeni Omicron aşılarında Eris’in kendisi değil ancak ona yakın bir varyant kullanılıyor. Yeni aşının, şu anda yayılmakta olan varyantlardan korunmada daha etkili olması bekleniyor. Önceki aşılar tamamen etkisiz değiller, ancak hem zamanla koruyucu antikor miktarı azaldığı hem de yeni varyant bazı mutasyonlar taşıdığı için tam korunma sağlamayabilirler ama ciddi enfeksiyondan koruyacağı öngörülüyor. İleri yaşta olanlar, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler ve altta yatan ciddi kronik hastalığı olanlarda riskler artış gösterebilir.

‘MASKE KULLANMAYA BAŞLADIM’

Okulların da açılacak olması ve önümüzdeki kış kapanacak olmamız düşünüldüğünde endişelenmeli miyiz? Herhangi bir önlem almak gerekir mi?

Odaların havalandırılması, maske kullanılması, el yıkama, hasta kişilerin okula gelmeyerek 3-5 gün evde istirahat etmesi gibi genel önlemleri kullanmak yararlı olacaktır. Kendi adıma toplu taşımada maske kullanmaya başladım, iş yerinde pencereyi sürekli açık bırakmaya özen gösteriyorum, mesafe kurallarına uymaya çalışıyorum. Daha çok bilgi toplandığında, aşılama ve diğer önlemler konusunda sağlık otoritelerinin kararlarını izlemek doğru olacaktır. 

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Covid-19 vakalarında ağustos ayında, bir önceki aya göre yüzde 38 artış yaşandığını, dünya genelinde 1,4 milyonun üzerinde vakanın rapor edildiğini duyurdu. Covid-19’da durum nedir, tehlike halen sürüyor mu?

Covid-19’un ilk dönemleri gibi bir risk yok elbette. Ancak önümüzdeki aylarda vaka sayıları bir miktar artabilir, yeni aşılama kararları gelebilir. Birçok uzman, grip aşısı gibi yılda bir aşılanma veya yeni varyantlara etkili mRNA aşıları ile birkaç yılda bir aşılanma gibi önlemlerin kullanılacağı kanısında. Tıpkı gripte olduğu gibi bazı riskli grupların korunmasına özen gösterilmesi çok önemli. Virüsün değişimi sürüyor. Enfeksiyon riski kaybolmayacak, zamanla daha hızlı/kolay yayılan ancak ciddi/ölümcül hastalık riski azalan bir enfeksiyon halini alması bekleniyor. Yine de COVID-19’un ölümle sonuçlanabilme riski taşıdığını ve tüm vücudu etkileyebileceğini unutmamak lazım. Özellikle toplumdaki davranışlarımızda enfekte olmamaya ve enfeksiyonu yaymamaya özen göstermemiz gerekiyor. Her yeni enfeksiyon virüsün daha fazla değişime uğraması demek. Maske kullanımı, hastaların toplumdan ve riskli kişilerden bir süre uzak kalması ve aşılamanın ne kadar önemli olduğunu yaşayarak gördük. Bu önlemler sayesinde son 4-5 aydır COVID-19 neredeyse günlük hayatımızdan tamamen çıktı. Yaşadıklarımızı unutmamak ve önlemlere devam etmek önemli.